PIERRE MARTY
Η αλλεργική σχέση
μετ.: Πάνος Αλούπης, Γιώργος Σταθόπουλος
εισαγωγή: Μαρίλια Αϊζενστάιν–Αβέρωφ
εκδ. Αγρα (σειρά Ρους)
«Εάν από βλακεία, ανικανότητα ή άγνοια σας ακούσω να κακομεταχειρίζεστε τους ασθενείς, να περιμένετε να έχετε την ίδια κακομεταχείριση από μένα», γράφει στην εισαγωγή της η μαθήτρια του P. Marty και μία εκ των δημιουργών της σειράς Ρους, ψυχαναλύτρια Μαρίλια Αϊζενστάιν–Αβέρωφ.
Η σειρά Ρους από τις εκδόσεις Αγρα εγκαινιάστηκε σχεδόν ένα χρόνο πριν, με το βιβλίο «Από πού αρχίζει το ανθρώπινο σώμα» του P. Fedida, με σκοπό να εκδίδει υπό τη μορφή «Τετραδίων» σημαντικά ψυχαναλυτικά άρθρα, κυρίως της γαλλικής ψυχαναλυτικής σχολής και της ψυχοσωματικής, που δεν θα μπορούσαν λόγω του εξειδικευμένου περιεχομένου τους να εκδοθούν στην Ελλάδα. Οι συνεργάτες της σειράς είναι καταξιωμένοι ψυχαναλυτές στην Ελλάδα και στη Γαλλία, ψυχοσωματιστές, οι οποίοι επιθυμούν να συστήσουν στο ελληνικό επιστημονικό κοινό μερικούς από τους πιο λαμπρούς και καινοτόμους ψυχαναλυτές, που δεν βρίσκονται πια στη ζωή και δεν έχουν γίνει ακόμη ευρέως γνωστοί για το έργο τους.
Το δεύτερο τετράδιο της σειράς αφορά ένα πρόδρομο, αλλά πυκνό και σημαντικό άρθρο του Pierre Marty, με τίτλο «Η αλλεργική σχέση», το οποίο γράφτηκε το 1958 και δημοσιεύτηκε στη Γαλλική Ψυχαναλυτική Επιθεώρηση (Revue Francaise de la Psychanalyse).
Ο Pierre Marty γεννήθηκε το 1918 σε εργατικό προάστιο του Παρισιού, με πατέρα δάσκαλο. Ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, υπήρξε διδακτικό μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Παρισιού και ενεργό μέλος στο διοικητικό συμβούλιο της Εταιρείας. Σημαντικός δάσκαλος, γλαφυρός αφηγητής και αυστηρός επόπτης, είχε σπάνιο ταλέντο απέναντι στον ασθενή. Η καινοτομία της σκέψης και της επιστημονικής του αναζήτησης έγκειται στο γεγονός ότι αντιμετώπιζε την ψυχή και το σώμα ως ένα, αδιαίρετο και αδιάσπαστο – όπως πολύ χαρακτηριστικά έλεγε, «η ψυχοσωματική δεν έχει παύλα». Οι μελέτες του ήταν εστιασμένες στο κομμάτι της αλλεργίας, των κεφαλαλγιών, στις διαταραχές κινητικότητας, τις ραχιαλγίες και τις οσφυαλγίες. Και τις προσέγγιζε μέσα από την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, ανατρέποντας τους παραδοσιακούς ιατρικούς τρόπους.
Το τετράδιο «Η αλλεργική σχέση» αναφέρεται στην πρωτότυπη σκέψη και κλινική παρατήρηση του Marty, ο οποίος αντιμετωπίζει τον αλλεργικό ως έναν πάσχοντα της σχέσης. Το έκζεμα, η αλλεργική αντίδραση δεν είναι ξεκομμένα από τον ψυχισμό του ασθενούς, δεν είναι ασθένεια του σώματος μόνο αλλά είναι μια έκφραση παλινδρόμησης, άμυνας ή και καθήλωσης προγενέστερης προσπάθειας αναζήτησης ψυχικών ορίων, τα οποία δεν επιτεύχθηκαν ικανοποιητικά. Ο Marty εισάγει στη σκέψη του τη σκηνή που διαδραματίζεται ανάμεσα στον ταυρομάχο και τον ταύρο. Ο μεθυστικός χορός ανάμεσα στον ταύρο που επιτίθεται και στον ταυρομάχο που προκαλεί και αποφεύγει είναι μια συμβολική απεικόνιση της σχέσης της ζωής μας από την πρώτη στιγμή που αντικρίζουμε τον κόσμο και πριν από αυτήν, στις φαντασιώσεις και στην ψυχική δομή των ανθρώπων που μας φέρνουν στη ζωή. Και πάνω σε αυτό τον καμβά επαναλαμβάνονται όλες οι άλλες σχέσεις, με τους άλλους, τον θεραπευτή, τους ερωτικούς συντρόφους.
Το κείμενο του Marty είναι πυκνό, εξειδικευμένο, αλλά πολύ πρωτοποριακό. Φέρνει στο προσκήνιο τη δυνατότητα θεραπείας νόσων που μέχρι τώρα αντιμετωπίζονταν μόνο φαρμακευτικά, και ώς ένα βαθμό, μέσω μιας κατάλληλα εστιασμένης ψυχοθεραπείας, από επιστήμονες κατάλληλα εκπαιδευμένους. Η γενετική προδιάθεση, το αίμα, η λέμφος επηρεάζουν τον ασθενή ως προς την εκδήλωση της αλλεργίας, αλλά και αυτά αντιμετωπίζονται ως ένα σύμπαν ψυχοσωματικής παθολογίας σε ένα οικογενειακό περιβάλλον. Η σκέψη του Marty δεν ενοχοποιεί μόνο τη μητέρα ως το υποκείμενο-αντικείμενο που «δημιουργεί» την αλλεργία. Ο Marty κάνει λόγο για πιο αρχαϊκές και πρωτογενείς αναζητήσεις, όπου το μητρικό υποκείμενο δεν είναι καν διαμορφωμένο. Η δυσκολία γενικότερα του αλλεργικού, σύμφωνα με τον Marty, είναι να μείνει σε απόσταση από τον άλλον. Η συγχώνευσή του με το αντικείμενο (αντικείμενο στην ψυχανάλυση είναι και τα πρόσωπα που σχετιζόμαστε και οι σχέσεις του παρελθόντος που πλέον έχουν εσωτερικευθεί στον ψυχισμό μας) σε ένα κοινό σύνολο μοιάζει αναγκαία. Στόχος του αναλυτή και της σκέψης του Marty είναι να επιτρέψει στον αλλεργικό να παίρνει ικανοποίηση από τις σχέσεις με τον άλλον, κατορθώνοντας να είναι και ο εαυτός του.