Ο Μεταξάς, τα ψαλιδισμένα «έρκερ» και ο μύθος των λευκών σπιτιών του Αιγαίου

Ο Μεταξάς, τα ψαλιδισμένα «έρκερ» και ο μύθος των λευκών σπιτιών του Αιγαίου

1' 57" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στη συμβολή των οδών Πατησίων και Θάσου διασώζεται μια ωραία, μοντέρνα πολυκατοικία από την πυκνή παραγωγή της δεκαετίας του ’30. Είναι η πολυκατοικία Φάμπρα που χτίστηκε το 1938, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Θουκυδίδη Βαλεντή (1908-1982) και την θυμόμαστε σήμερα με αφορμή την επέτειο της 4ης Αυγούστου και της εγκαθίδρυσης του καθεστώτος του Ιωάννη Μεταξά (1871-1941).

Οχι, ο Μεταξάς δεν έζησε ποτέ σε κάποιο από τα διαμερίσματα του εντυπωσιακού (για την εποχή) συγκροτήματος που ξεχωρίζει για το λιτό ύφος, με μοναδική πλαστική «παραχώρηση» τη γωνιακή καμπύλη. Είναι μία από τις πρώτες οικοδομές που υψώθηκαν στη μεσοπολεμική Αθήνα βάσει μιας νέας, μεταξικής διάταξης που περιόριζε το πλάτος του «έρκερ», του χαρακτηριστικού κλειστού εξώστη που είχε κάνει την εμφάνισή του στην αθηναϊκή αρχιτεκτονική ήδη από τη δεκαετία του ’20, σε κτίρια του όψιμου εκλεκτικισμού για να εξαπλωθούν την εποχή της παντοδυναμίας του Μοντερνισμού, στα χρόνια του ’30. Αν κάνετε μια βόλτα στο Κολωνάκι, στα Εξάρχεια ή στη Νεάπολη θα δείτε πολλές πολυκατοικίες εκείνης της εποχής με «έρκερ».

Αν λοιπόν η παλαιότερη μορφή του «έρκερ» συνίστατο στην παρουσία όγκων που προεξείχαν έως και 1,40 μ. από το επίπεδο της όψης, η κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά ήρθε να το μειώσει το 1937 στα 40 εκατοστά. Κανείς δεν γνωρίζει αν η νομοθετική πρωτοβουλία υπέκρυπτε κάποια ιδεολογική αφετηρία. Είναι αλήθεια, όμως, ότι πολλές αθηναϊκές πολυκατοικίες ήρθαν έτσι πιο κοντά στον ρασιοναλισμό της ιταλικής αρχιτεκτονικής, χωρίς αυτό να φτάνει από μόνο του για να ξεκινήσει μια συζήτηση που θα μας πηγαίνει τόσο μακριά όσο στις πολύ πιο στέρεες βάσεις του αρχιτεκτονικού πνεύματος του ομογάλακτου Μπενίτο Μουσολίνι.

Στη Ρώμη η ουτοπική πόλη του EUR, το μεγαλύτερο οικιστικό επίτευγμα της φασιστικής Ιταλίας, αποτελεί σήμερα σημαντικό πόλο έλξης τουριστών. Στην Αθήνα το καθεστώς Μεταξά δεν κληρονόμησε καμία σχετική παράδοση, παρά μόνο σκόρπια θραύσματα για τα οποία μπορούμε να μιλάμε με αρκετά μεγάλη δόση αυθαιρεσίας.

Αν ψάχνουμε με το ζόρι «συνδέσεις» με τα τελευταία σκοτεινά χρόνια της δεκαετίας του ’30, ο «βαρύς» όψιμος κλασικισμός των όψεων του επιβλητικού κτιρίου της Τραπέζης της Ελλάδος στην οδό Πανεπιστημίου που παραδόθηκε το 1938 αποπνέει κατά κάποιον τρόπο την «εποχή». Αν και σχεδιάστηκε πολύ πριν από την επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος.

Πολύ πιο απτή ήταν η συμβολή του Μεταξά στην καλλιέργεια του μύθου της λευκότητας των σπιτιών του Αιγαίου. Υπήρξε σχετική νομοθεσία προς δόξαν του λευκού ασβέστη και μιας γενικότερης διάθεσης υπέρ της δημόσιας υγιεινής και της νοικοκυροσύνης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή