«Είδα με άλλο μάτι την αρχαία τραγωδία», μου έλεγε την περασμένη Τρίτη, στο ξενοδοχείο «Αβατον» στα όρια Επιδαύρου-Λυγουριού, η ταλαντούχα σκηνοθέτις Σύλβια Λιούλιου, που σήμερα παρουσιάζει, στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, την τραγωδία «Αίας» του Σοφοκλή. Και αναφερόταν στην παράσταση του Θεάτρου Νο «Νέκυια» που παρουσιάστηκε την Παρασκευή 24/7 και το Σάββατο 25/7 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου. Η συζήτηση γινόταν τρεις μέρες μετά. Και δεν ήταν τυχαίο ότι όσοι την είδαμε, συνεχίζαμε να αναφερόμαστε σ’ αυτήν, να μοιραζόμαστε συναισθήματα, να ανακαλούμε στιγμές της, να συγκινούμαστε με όσα είδαμε.
Ειπώθηκε ήδη ότι η παράσταση του Θεάτρου Νο, με την παρουσία, τη δραματουργική επεξεργασία, τη σκηνοθεσία και την πανταχού παρούσα συμβολή του Μιχαήλ Μαρμαρινού είναι το «γεγονός του καλοκαιριού». Για άλλους είναι το «γεγονός της χρονιάς» στον χώρο του πολιτισμού. Μπορεί να είναι σχετικά νωρίς να ειπωθεί το δεύτερο, πάντως δεν είναι υπερβολή να τονιστεί ότι άφησε ανεξίτηλα ίχνη στις μνήμες όσων παρακολούθησαν αυτή την παράσταση.
Μέρες μετά, θυμόμαστε τις σκηνές, τις σιωπές, τις τελετουργίες, εκείνα τα μικρά και προσεκτικά βήματα πάνω στον ξύλινο διάδρομο του Τειρεσία -αφού φορούσε τη μόνη απολύτως κλειστή μάσκα-, τον χορό των ψυχών, το παράπονο του Ελπήνορα στον κάτω κόσμο, που το μόνο που ήθελε ήταν να αναπαυτεί το νεκρό κορμί του… Μέρες μετά (και για πολύν καιρό ακόμα, είμαι σίγουρη) θα θυμόμαστε οι περίπου 1.500 που βρεθήκαμε το χάραμα του περασμένου Σαββάτου ξανά στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου την ερμητική αλλά παρ’ όλα αυτά οικεία τελετή της επίκλησης στον Ηλιο και θα έχουμε στ’ αυτιά μας τα κελαηδίσματα των πουλιών, το φως που ανέβαινε σιγά σιγά στον ορίζοντα, το «χάδι» των Ιαπώνων στη φύση, τα μικρά κομμάτια του ριζόχαρτου που πήραμε όλοι μαζί μας στο τέλος «για καλή τύχη». Το διαφορετικό πρωινό του κόσμου που γευτήκαμε στην Επίδαυρο.
Πέρα από τα συναισθήματα, υπάρχει και η πραγματικότητα. Που λέει, πολύ σοβαρά, ότι αυτό το θέαμα, όπως κι άλλα πολλά στο παρελθόν (ίσως περισσότερα γιατί υπήρχε η δυνατότητα) το προσέφερε το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου. Που σε εξαιρετικά δύσκολες συγκυρίες δεν δίστασε, δεν ματαίωσε. Παρ’ ότι το εγχείρημα τούτο ήταν ιδιαιτέρως δύσκολο. Διότι δεν έφερνε κανέναν σταρ του δυτικού κόσμου στη σκηνή της Επιδαύρου. Δεν απευθυνόταν σε κοσμικό κοινό. Ούτε σε γοητευμένες έφηβες. Απευθυνόταν σ’ ένα κοινό που με επιλογή θα έκανε το ταξίδι προς την Επίδαυρο για να δει, άπαξ, ένα ιστορικό θέατρο από τη μακρινή Ιαπωνία, να ερμηνεύει μια ραψωδία της Οδύσσειας στη δύσκολη ιαπωνική γλώσσα. Απευθυνόταν, δηλαδή, σ’ ένα κοινό που θα επέλεγε, ακριβώς σ’ αυτές τις συνθήκες, να ποντάρει στον πολιτισμό, στην επικοινωνία της τέχνης, στη διαφορετική εκφορά της τέχνης, στην ώσμωση.
Κερδισμένο στοίχημα
Το κέρδισε το στοίχημα το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου και ο Γιώργος Λούκος προσωπικά. Προχώρησε και υλοποίησε την πιο ευάλωτη παραγωγή του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου. [Οπως (οφείλουμε να το πούμε) κέρδισε το στοίχημα και ο Στάθης Λιβαθινός, όταν στην πιο δύσκολη στιγμή, στην έναρξη των φετινών Επιδαυρίων, δύο μέρες πριν από το δημοψήφισμα και σε μια άκρως διχασμένη ατμόσφαιρα, επέμεινε ότι «το θέατρο πρέπει να είναι παρόν». Και στην ουσία, εκείνη τη στιγμή, έδινε την καθοριστική ώθηση στα Επιδαύρια].
Για μία ακόμη φορά, η διαφορετική πρόταση κερδίζει το στοίχημα κι ας μην κάνει sold out (τούτη τη φορά). Δείχνει, όμως, τον νέο δρόμο, το νέο προφίλ του Φεστιβάλ Επιδαύρου. Με διαφορετικές, ξεχωριστές προτάσεις.