Οι πολιτικοί που ηγούνται σε εποχές οικονομικής ανάπτυξης συχνά αναπτύσσουν την αυταπάτη ότι είναι επαρκείς. Ακόμη θυμάμαι την παντοδυναμία και την πανθομολογούμενη σοφία που απέδιδαν στους γραφειοκράτες της Ιαπωνίας τη δεκαετία του 1980, προτού η χώρα διολισθήσει σε στασιμότητα.
Οι τιμές των κινεζικών μετοχών δεν θα έπρεπε να έχουν τόση σημασία, αλλά οι Αρχές επέλεξαν να διακυβεύσουν την αξιοπιστία τους προσπαθώντας να ελέγξουν την αγορά. Μας δείχνουν πως στη διάρκεια των 25 ετών θεαματικής επιτυχίας της Κίνας οι ηγέτες της δεν είχαν ιδέα τι έκαναν. Ας αρχίσουμε με τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη. Η Κίνα βρίσκεται στο τέλος της εποχής της ραγδαίας ανάπτυξης, που κατέστη δυνατή σε μεγάλο βαθμό χάρη στην εσωτερική μετανάστευση των υποαπασχολούμενων χωρικών της υπαίθρου που εγκαταστάθηκαν στις παραλιακές πόλεις. Αυτό το απόθεμα πλεονασματικών εργατικών χεριών τώρα εξαντλείται και αυτό σημαίνει πως η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί.
Το πρόβλημα είναι ότι η οικονομία της Κίνας έχει διαρθρωθεί πάνω στην υπόθεση πως η ανάπτυξη θα είναι ραγδαία. Οι επιχειρήσεις, πολλές εκ των οποίων είναι κρατικές, φυλάσσουν τα κέρδη τους αντί να τα επιστρέφουν στο κοινό, με αποτέλεσμα να συμπιέζονται τα εισοδήματα των οικογενειών. Παράλληλα, είναι υψηλή η ιδιωτική αποταμίευση, εν μέρει επειδή είναι ανεπαρκές το δίχτυ κοινωνικής προστασίας. Η κατανάλωση αντιπροσωπεύει πολύ μικρή μερίδα του ΑΕΠ. Εφόσον τώρα οι αποδόσεις των επενδύσεων μειώνονται, το ερώτημα που προκύπτει είναι τι γίνεται όταν υποχωρούν οι επενδύσεις χωρίς να αυξάνεται αρκετά η κατανάλωση για καλύψει το κενό;
Αυτό που χρειάζεται η Κίνα είναι μεταρρυθμίσεις που θα αυξήσουν την αγοραστική δύναμη των Κινέζων και, ομολογουμένως, έχουν καταβληθεί προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν έχουν, όμως, φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, το Πεκίνο προώθησε κάτι που υποτίθεται πως ήταν ένα εθνικό σύστημα υγείας, αλλά στην πράξη οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν έχουν τέτοια κάλυψη. Στο μεταξύ, η ηγεσία της Κίνας δείχνει τρομοκρατημένη –ενδεχομένως για πολιτικούς λόγους– από το ενδεχόμενο ακόμη και μιας σύντομης ύφεσης. Γι’ αυτό και τονώνουν διαρκώς τη ζήτηση «μπουκώνοντας» το σύστημα δανεισμό.
Πολλοί επενδυτές στην Κίνα δανείστηκαν μεγάλα ποσά με ενέχυρο τις μετοχές και μια πτώση της αγοράς μπορεί να οδηγήσει σε πτωχεύσεις. Αυτό θα ήταν ιδιαιτέρως προβληματικό για τη συγκεκριμένη χώρα, στην οποία ανθεί ένα «σκιώδες τραπεζικό σύστημα» χωρίς έλεγχο των αρμόδιων αρχών και με αυξημένο κίνδυνο μαζικών αναλήψεων καταθέσεων. Και το Πεκίνο, που είχε ενθαρρύνει τις αγορές μετοχών, τώρα θεωρεί πως πρέπει να προστατεύσει τις τιμές τους για να διασώσει το γόητρό του. Στο μεταξύ, όταν νομίζεις ότι έχουν κάνει τα πάντα για να υπονομεύσουν την αξιοπιστία τους, υπερβαίνουν εαυτόν. Η τελευταία επίρριψη ευθυνών από τα κρατικά ΜΜΕ ήταν να αποδώσουν την πτώση των χρηματιστηρίων σε συνωμοσία ξένων δυνάμεων. Η κατηγορία είναι ακόμη πιο ανυπόστατη από όσο μπορεί να φανταστεί κανείς, δεδομένου ότι το Πεκίνο έχει επιβάλει ελέγχους που ουσιαστικά κρατούν τους ξένους έξω από τα χρηματιστήρια της Κίνας.
Η απίστευτη ανάπτυξη της Κίνας δεν ήταν μια οφθαλμαπάτη και η οικονομία της παραμένει μια παραγωγική μηχανή. Η είδηση δεν αφορά την οικονομία της Κίνας αλλά την ηγεσία της. Ξεχάστε ό,τι πιστεύατε για την ευφυΐα και τη διορατικότητα των Κινέζων ηγετών. Φαίνεται πως δεν ξέρουν τι κάνουν.