Οταν τον Μάρτιο του 2007 υπεγράφη η διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδος-Βουλγαρίας-Ρωσίας για την κατασκευή του περίφημου αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, που θα μετέφερε ρωσικό πετρέλαιο από τη Μαύρη Θάλασσα στο Αιγαίο, ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, που παρίστατο στην τελετή στο Προεδρικό Μέγαρο στην Αθήνα, στον σύντομο λόγο που απεύθυνε κατά την τελετή της υπογραφής είχε, μεταξύ άλλων, δηλώσει ότι ο 280 χλμ. αγωγός έπρεπε να κατασκευασθεί σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, αφού στη Ρωσία κάθε χρόνο κατασκευάζονται μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα αγωγών, ενώ ο συγκεκριμένος αγωγός ήτο ιδιαίτερα μικρός σε μέγεθος και επιπλέον διήρχετο μέσα από μορφολογικά βατές περιοχές. Ακόμη, ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε προτρέψει τις δύο κυβερνήσεις να προχωρήσουν άμεσα στη σύσταση της προβλεπόμενης κοινοπραξίας και στην έναρξη κατασκευής του αγωγού πριν να είναι πολύ αργά. Διερωτήθηκε μάλιστα δημοσίως εάν θα εχρειάζοντο δέκα χρόνια για την κατασκευή του αγωγού, όσο δηλαδή είχαν κρατήσει οι πολυετείς συνεννοήσεις και διαπραγματεύσεις μεταξύ των τριών κρατών.
Τελικά το έργο του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη δεν πραγματοποιήθηκε, αφού, χάρη στην κωλυσιεργία των κυβερνήσεων Ελλάδας-Βουλγαρίας, χάθηκε πολύτιμος χρόνος και το 2009 είχαν αλλάξει άρδην και στις δύο χώρες τα πολιτικά δεδομένα. Στη μεν Βουλγαρία τον Ιούνιο του 2009 εξελέγη η άκρως φιλοαμερικανική κυβέρνηση του Μπόικο Μπορίσοφ, με ήττα στις εκλογές του σοσιαλιστικού κόμματος του Σεργκέι Στάνιτσεφ, στην δε Ελλάδα ως γνωστόν τον Οκτώβριο του ιδίου έτους η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή απεχώρησε μετά την επάνοδο του ΠΑΣΟΚ υπό την αρχηγία του επίσης άκρως φιλοαμερικανού Γιώργου Παπανδρέου. Στην αρχή το έργο του Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη μπήκε στο «ψυγείο», ενώ μερικούς μήνες αργότερα, και με την αποχώρηση της Ρωσίας, το έργο παραπέμφθηκε οριστικά στις ελληνικές καλένδες και είναι τελείως άγνωστο εάν ποτέ θα υπάρξει εκ νέου ενδιαφέρον σε κυβερνητικό και εταιρικό επίπεδο για την αναβίωσή του. Η ανωτέρω ιστορία είναι λίαν διδακτική ως προς το timing (στα ελληνικά: χρονική συγκυρία), κατά την οποία πρέπει να προωθούνται συνεργασίες και έργα τέτοιας μορφής .Με άλλα λόγια χάθηκε ένα «παράθυρο ευκαιρίας» (window of opportunity, όπως λένε οι Αγγλοσάξωνες) για το οποίο ο πάντα υποψιασμένος Βλαντιμίρ Πούτιν είχε ξεκάθαρα και δημοσίως προειδοποιήσει τις δύο κυβερνήσεις, έχοντας υπ’ όψιν του τις επερχόμενες κυβερνητικές αλλαγές στις δύο χώρες.
Σήμερα, εννιά χρόνια μετά το σίριαλ του Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη παρακολουθούμε ένα νέο επεισόδιο που λέγεται Turkish Stream και την επέκτασή του μέσω ελληνικών εδαφών με την κατασκευή ενός νέου μεγάλου διαμετρήματος αγωγού 450 χλμ. περίπου, που θα ονομάζεται Greek Stream. Ο εν λόγω αγωγός θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την ελληνοτουρκικά σύνορα, μέσω ελληνικών εδαφών, προς την Ευρώπη. Είναι ένα σαφώς μεγαλύτερο έργο με πολύ σημαντικές πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις, και άμεσο αντίκτυπο στον ενεργειακό εφοδιασμό με φυσικό αέριο όλης της Ευρώπης. Εάν για τον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη υπήρξαν ήπιες, παρασκηνιακές κυρίως, ενέργειες που οδήγησαν τελικά στη ματαίωσή του, τώρα θα πρέπει ν’ αναμένουμε πραγματικούς κλυδωνισμούς και απροσχημάτιστες ανατρεπτικές ενέργειες, με την Ελλάδα οικονομικά και πολιτικά ευάλωτη όσο ποτέ άλλοτε. Ηδη εκφράστηκαν οι πρώτες έντονες αμερικανικές αντιδράσεις κατά την επίσκεψη στην Αθήνα στις 8 Μαΐου του ειδικού απεσταλμένου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για ενεργειακά θέματα, κ. Αμος Χοκστέιν. Και ενώ χωρίς την παραμικρή αμφιβολία ο προτεινόμενος αγωγός θα αποφέρει σημαντικά οφέλη στη χώρα από οικονομική και γεωπολιτική άποψη, η κατασκευή του κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι.
Σε αντίθεση με τον πολυπαθή Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης, το έργο του Greek Stream μπορεί στην κυριολεξία και μέσα σε λίγα μόνο χρόνια να καταστήσει την Ελλάδα πραγματικό ενεργειακό δίαυλο για την τροφοδοσία της ευρωπαϊκής ηπείρου. Εάν η Ελλάδα, και ιδιαίτερα η σημερινή κυβέρνηση, παίξει σωστά τα χαρτιά της, ο εν λόγω αγωγός θα μπορούσε, κατ’ απαίτηση της Ελλάδας, να τροφοδοτεί ταυτόχρονα δύο εξόδους. Η πρώτη θα είναι η διασύνδεσή του μέσω FYROM με τον υπό σχεδίαση αγωγό Tesla (που θα συνδέει Ελλάδα, FYROM, Σερβία, Ουγγαρία) και η δεύτερη μέσω του γνωστού ITGI, με υποθαλάσσια διασύνδεση μεταξύ Δυτικής Ελλάδας και Νότιας Ιταλίας. Με τον ITGI από μελετητική και επενδυτική άποψη ν’ αποτελεί ένα ώριμο έργο (συγκαταλέγεται στα έργα στρατηγικής προτεραιότητας της Ε.Ε., στα PCI), η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να απαιτήσει την κατασκευή και των δύο διασυνδετηρίων ως προϋπόθεση για τη συναίνεσή της στη διέλευση του Turkish Stream μέσω Ελλάδας. Μια όχι και τόσο εξωπραγματική απαίτηση, η οποία στο κάτω κάτω της γραφής συμφέρει και τη ρωσική πλευρά.
Ομως με τη σημερινή κατ’ ουσίαν αντιευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική της συγκυβέρνησης Τσίπρα-Λαφαζάνη είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν η Ε.Ε. θα συναινέσει στο έργο επέκτασης του Turkish Stream μέσω Ελλάδας. Και αυτό όχι διότι θα έχουν σοβαρές αντιρρήσεις στην εναλλακτική τροφοδοσία της Ευρώπης με ρωσικό αέριο, αλλά κυρίως διότι θα θελήσουν να στείλουν ηχηρό μήνυμα στην ελληνική κυβέρνηση για τη συστηματική καταπάτηση και καταστρατήγηση των Ευρωπαϊκών Οδηγιών περί απελευθέρωσης των αγορών ηλεκτρισμού-φυσικού αερίου. Εάν πράγματι η κυβέρνηση επιθυμεί να εφαρμόσει μιαν ανεξάρτητη, πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη ενεργειακή πολιτική, όπως ο αρμόδιος υπουργός Π. Λαφαζάνης διακηρύσσει urbi et orbi, θα πρέπει πρωτίστως να φροντίσει όπως η εσωτερική αγορά ενέργειας λειτουργεί βάσει των ισχυόντων στην Ε.Ε. και όχι να επιχειρεί με οποιονδήποτε τρόπο πισωγυρίσματα μέσω της πλήρους κρατικοποίησης του ενεργειακού τομέα. Γι’ αυτό το μεγαλύτερο εμπόδιο στη σχεδίαση και τελική κατασκευή τού άκρως ενδιαφέροντος και εθνικά συμφέροντος αγωγού Greek Stream στη Βόρειο Ελλάδα δεν θα είναι ούτε οι Αμερικανοί, ούτε η Ε.Ε., αλλά εμείς οι ίδιοι που με την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά μας θα καταφέρουμε τελικά να στρέψουμε τους πάντες εναντίον μας. Και είναι κρίμα να δίνουμε λαβές για κάθε είδους αρνητικές αντιδράσεις, ιδιαίτερα σε μία περίοδο κατά την οποία όλοι οι μεγάλοι ενεργειακοί «παίκτες» σε Ανατολή και Δύση επιθυμούν τη σταθερότητα στη χώρα μας και μάλιστα επενδύουν σε αυτήν.
* Ο κ. Κωστής Σταμπολής είναι αντιπρόεδρος και εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ).