Το αμερικανικό δολάριο βρίσκεται στην τρίτη σημαντική φάση ενίσχυσής του από το τέλος της εποχής του Μπρέτον Γουντς. Υπάρχει ακόμη ευρύ περιθώριο ανόδου του δολαρίου έναντι του ευρώ και προτού φτάσει στο τέρμα της η ανοδική περίοδος, είναι πιθανό η ισοτιμία να επιστρέψει στο ιστορικά χαμηλότερο επίπεδο που είχε φτάσει το 2000, στην περιοχή του 0,8230.
Συνδέουμε την πρώτη περίοδο ανόδου του δολαρίου με τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, αν και άρχισε προτού αυτός αναλάβει την εξουσία. Ο Πολ Βόλκερ ήταν τότε πρόεδρος της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας και είχε αρχίσει να ανεβάζει επιθετικά τα επιτόκια δανεισμού, στην προσπάθειά του να νικήσει τον διψήφιο πληθωρισμό. Ο Ρέιγκαν είχε ακολουθήσει επεκτατική δημοσιονομική πολιτική με περικοπές φόρων και αύξηση δαπανών, πολιτική που σχετίζεται με ανατίμηση του νομίσματος. Είναι το ίδιο μείγμα πολιτικής (και η ίδια αναλογία) που ακολούθησε η Δυτ. Γερμανία μετά την επανένωσή της με την Ανατολική Γερμανία. Αν υπήρχε τότε το ευρώ, θα είχε υποτιμηθεί έναντι του δολαρίου κατά περίπου 60%. Η πρώτη φάση ανόδου του δολαρίου έληξε όταν το G7 συμφώνησε το 1985 να παρέμβει στις αγορές συναλλάγματος ώστε να υποτιμήσουν το αμερικανικό νόμισμα.
Η δεύτερη φάση ανόδου του δολαρίου συνδέεται με τον Μπιλ Κλίντον, αν και δεν ξεκίνησε πριν αυτός αρχίσει τη δεύτερη θητεία του. Είχαν προηγηθεί αρκετές προσπάθειες ώστε να στηριχθεί το δολάριο, ωστόσο χρειάστηκε να αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών ο Ρόμπερτ Ρούμπιν, ο οποίος περιέγραψε μια νέα πολιτική για το δολάριο. Τότε μόνο δόθηκε τέλος στην υποτίμηση του δολαρίου. Συχνά απειλούσαν στο παρελθόν οι υπουργοί Οικονομικών των ΗΠΑ ότι θα υποτιμήσουν το δολάριο προκειμένου να αποσπάσουν παραχωρήσεις από τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους τους. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ήταν η απειλή του υπουργού Οικονομικών Τζέιμς Μπέικερ ότι θα υποτιμήσει το δολάριο εάν η Γερμανία δεν ακολουθήσει επεκτατικότερη οικονομική πολιτική, αυτή που πυροδότησε το κραχ της Wall Street το 1987. Το 1993, ο τότε υπουργός Οικονομικών Λόιντ Μπέντσεν απείλησε ότι θα υποτιμήσει το δολάριο αν η Ιαπωνία δεν έκανε παραχωρήσεις σε θέματα εμπορίου, απειλή που προκάλεσε την έντονη υποχώρηση του δολαρίου. Τον αντικατέστησε ο Ρούμπιν, ο οποίος ανακοίνωσε την «πολιτική του ισχυρού δολαρίου», πολιτική που έκτοτε έχει επαναλάβει σχεδόν κάθε Αμερικανός υπουργός Οικονομικών.
Η πολιτική του ισχυρού δολαρίου έχει προκαλέσει πολλές παρανοήσεις. Δεν σχετίζεται καθόλου με διμερείς συναλλαγματικές ισοτιμίες. Αποτελεί μια δέσμευση ότι οι ΗΠΑ δεν θα χρησιμοποιήσουν ως όπλο το δολάριο ώστε να αποσπάσουν παραχωρήσεις από εμπορικούς εταίρους και από πιστωτές. Σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν θα θέσουν ως άμεσο πολιτικό στόχο την υποτίμηση του δολαρίου. Η περίοδος ανόδου του δολαρίου επί Κλίντον σχετίζεται με την εμπορική εκμετάλλευση του Ιντερνετ και την αμερικανική τεχνολογική «φούσκα», η οποία προσείλκυσε διεθνή κεφάλαια στις ΗΠΑ. Κατά τη φάση ανόδου του δολαρίου, το ευρώ υποτιμήθηκε σχεδόν κατά 45%.
Είναι δυσκολότερο να εντοπίσει κανείς τη χρονική στιγμή οπότε άρχισε η φάση ανόδου του δολαρίου επί Ομπάμα. Το ευρώ βρέθηκε στο ιστορικά υψηλό του επίπεδο έναντι του δολαρίου τον Ιούλιο του 2008, με την ισοτιμία να διαμορφώνεται κοντά στο 1,6040. Το ευρώ υποχώρησε περίπου κατά 35%, για να βρεθεί στο πρόσφατο χαμηλό επίπεδο τον περασμένο Μάρτιο. Ωστόσο η φάση ανόδου του δολαρίου άρχισε ουσιαστικά πριν από περίπου ένα χρόνο. Τότε η ισοτιμία βρισκόταν κοντά στο 1,40. Κινητήρια δύναμη πίσω από τη σημερινή φάση ανόδου του δολαρίου είναι η διαφορετική νομισματική πολιτική που ακολουθούν ΗΠΑ και Ευρωζώνη. Οι ΗΠΑ αντέδρασαν νωρίτερα και με διαφορετικό τρόπο στην εμφάνιση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης σε σχέση με την Ευρώπη. Η διαφορετική προσέγγιση απέφερε, αρκετά χρόνια αργότερα, διαφορετικά οικονομικά αποτελέσματα. Οι ΗΠΑ ετοιμάζονται να θέσουν τέρμα στα έκτακτα μέτρα νομισματικής πολιτικής που έχουν λάβει, ενώ πολλές χώρες στην Ευρώπη εξακολουθούν να εφαρμόζουν ανορθόδοξη νομισματική πολιτική.
Η Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα αναμένεται να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού τον Σεπτέμβριο και να συνεχίσει να τα αυξάνει σταδιακά. Το πρόγραμμα μαζικών αγορών κρατικών ομολόγων που ξεκίνησε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναμένεται να συνεχιστεί έως τον Σεπτέμβριο του 2016. Το χάσμα στην ακολουθούμενη νομισματική πολιτική δεν έχει φτάσει ακόμη στο μέγιστο σημείο του, όπου αναμένεται να βρεθεί σε περίπου ένα χρόνο. Στοιχείο που σημαίνει ότι η περίοδος ανόδου του δολαρίου επί Ομπάμα έχει ακόμη αρκετό δρόμο.
* O κ. Marc Chandler είναι αντιπρόεδρος και επικεφαλής αναλυτής παγκόσμιων αγορών της Brown Brothers Harriman.