Εάν σκεφτώ τη Γερμανία τα βράδια, ακόμη κοιμάμαι ήσυχος. Μετά την τραυματική εκδήλωση της γερμανικής ισχύος στην Ευρωζώνη ωστόσο, και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του ολονύκτιου καταχθόνιου χορού των Βρυξελλών στα μέσα Ιουλίου γύρω από τον γκρεμό ενός Grexit, δεν είμαι ο μόνος που αισθάνεται τα πρώτα τσιμπήματα ανησυχίας. Το γεγονός ότι οι Γερμανοί έχουν επιτύχει σε πολλά πράγματα δεν πρέπει να σταματά ούτε εμάς ούτε εκείνους από το να αναρωτιόμαστε τι έχουν κάνει λάθος ή τουλάχιστον τι θα μπορούσαν να κάνουν καλύτερα. Υστερα από πολλή σκέψη, κατέληξα σε μια ιδέα που δημιουργεί έκπληξη: για να υπάρξει μεγαλύτερη συναίνεση στο εξωτερικό, ίσως η ηγετική δύναμη της Ευρώπης πρέπει να έχει μικρότερη συναίνεση στο εσωτερικό. Αυτή την εβδομάδα συμπληρώνονται σαράντα χρόνια από την υπογραφή της τελευταίας πράξης του Ελσίνκι, που αποτέλεσε ορόσημο για το ταξίδι που οδήγησε σταδιακά στην ενωμένη Γερμανία του σήμερα. Είναι ενδιαφέρον να επανεπισκεφθούμε και να εξετάσουμε το ύφος της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής εκείνη την περίοδο: υπομονετικά πολυμερής, μετριόφρων, ακόμη και ταπεινή, αλλά με εμπνευσμένες πινελιές, όπως η ρητορική του Βίλι Μπραντ και του Ρίχαρντ φον Βάιτσεκερ.
Μεγάλο μέρος αυτής της πολιτικής παράδοσης έχει επιβιώσει.
Μεγάλη υποστήριξη
Αξίζει να θυμηθούμε ότι, εκείνη τη νύχτα των Βρυξελλών, η Γερμανία αντιπροσώπευε, επίσης, μια ομάδα μικρότερων βόρειων και βορειοανατολικών ευρωπαϊκών κρατών. Ορισμένοι από τους ηγέτες τους κάνουν τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να μοιάζει ευαίσθητος. Την ίδια στιγμή, κανείς δεν μπορεί ρεαλιστικά να αναμένει ότι η ενιαία Γερμανία, η κεντρική δύναμη της Ευρώπης, θα δρα ακριβώς όπως η παλαιά Δυτική Γερμανία και ειδικά όταν καλείται να βάλει μερικά παραπάνω δισεκατομμύρια ευρώ στο τραπέζι για μια πολιτική στην οποία δεν πιστεύει το μεγαλύτερο μέρος του λαού της.
Παρ’ όλα αυτά, οι ταπεινωτικές απαιτήσεις προς την Ελλάδα και ο τρόπος με τον οποίο εκφράστηκαν σόκαραν πολλούς από τους συνεργάτες και φίλους της χώρας. Αν και στο εσωτερικό ορισμένες σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο Γιούργκεν Χάμπερμας και ο Γιόσκα Φίσερ, έκρουσαν κώδωνα κινδύνου, η σκληρή γραμμή που προωθήθηκε από τον Σόιμπλε δέχτηκε τη μεγαλύτερη υποστήριξη. Στην πραγματικότητα, ο μόνος λόγος που η ανταρσία κατά ενός νέου προγράμματος διάσωσης προς την Ελλάδα δεν υπήρξε μεγαλύτερη ανάμεσα στους βουλευτές του κεντροδεξιού CDU/CSU ήταν η κίνηση του Σόιμπλε να στηρίξει, με την εξουσία που ασκεί, μια συμφωνία την οποία ο ίδιος δεν επιθυμούσε. «Πράγματι, δεν υποστηρίζουμε ένα τρίτο πρόγραμμα στήριξης, αλλά ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αξίζει την υποστήριξή μας», σχολίασε ο συντηρητικός πρώην υπουργός Εσωτερικών, Χανς-Πέτερ Φρίντριχ.
Ο Σόιμπλε είναι ένας από τους πιο αξιοσημείωτους πολιτικούς που έχω γνωρίσει. Ως νέος άνδρας, ήταν ήδη εντυπωσιακός, το δεξί χέρι του Χέλμουτ Κολ, διαπραγματευόταν για την ενοποίηση των δύο Γερμανιών και υπερασπιζόταν την ευρωπαϊκή ενότητα. Αλλά η ανέλιξή του στις υψηλότερες βαθμίδες της πολιτικής μετά μια απόπειρα δολοφονίας, που τον καθήλωσε στην αναπηρική καρέκλα, καθώς διαχειρίζεται ένα καθημερινό πρόγραμμα που θα είχε εξαντλήσει έναν ολυμπιακό αθλητή με τα μισά του χρόνια και ενώ διατηρεί το χιούμορ του και την πνευματική του εγρήγορση, είναι ένα εξωπραγματικό ανθρώπινο κατόρθωμα.
Δηλώνει την αρετή με την πρωταρχική της έννοια. Επιπροσθέτως, ο Σόιμπλε είναι μία από τις πιο συνεπείς ευρωπαϊκές φωνές στη γερμανική πολιτική. Η συνέντευξη που έδωσε, όμως, στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel μετά τον τρόμο των Βρυξελλών είναι περίεργη και ειλικρινά ανησυχητική.
Το φάρμακο και η συνταγή
Αν και επιμένει ότι η ευρωπαϊκή πολιτική ένωση είναι απαραίτητη για να συμπληρωθεί η νομισματική και ότι αυτό απαιτεί την αλλαγή των ευρωπαϊκών Συνθηκών, ο Σόιμπλε παρουσιάζεται τελείως άκαμπτος μπροστά στην Ελλάδα. «Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία πέντε χρόνια το φάρμακο δεν λήφθηκε σύμφωνα με τη συνταγή», είπε ο ίδιος, ισχυριζόμενος ότι η λιτότητα δεν αποτελεί το «φάρμακο» που δημιούργησε το πρόβλημα. Στην αγγλική εκδοχή της παραπάνω συνέντευξης ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ εξηγεί ότι «όπως έλεγε η γιαγιά του: η αγαθοεργία έρχεται πριν από την ασωτία». Η πραγματική γερμανική λέξη που χρησιμοποιούσε η γιαγιά του Σόιμπλε ήταν η λέξη Liederlichkeit που ουσιαστικά σημαίνει νωθρότητα, απροσεξία, ανακρίβεια και μια σειρά από άλλα συνώνυμα που αντανακλούν τα αρνητικά στερεότυπα που έχουν σχηματίσει οι Γερμανοί για τους κατοίκους της Νότιας Ευρώπης.
Μπορεί ο Σόιμπλε να εκπροσωπεί την πολιτική θέληση και τον σεβασμό για τον νόμο, αλλά στο τέλος σημασία έχει το σχέδιο που μπορεί να ευοδωθεί. Υπάρχουν οικονομικές πραγματικότητες ― και ορισμένα πράγματα δεν είναι εφικτά.
Για παράδειγμα, η Ελλάδα δεν μπορεί να αποπληρώσει το χρέος της. Πρέπει να γίνει μια σκληρή, ρεαλιστική συζήτηση για το τι πραγματικά θα λειτουργούσε καλύτερα. Η συναίνεση είναι ένα από τα ισχυρά πλεονεκτήματα της ομοσπονδιακής δημοκρατίας και αντιπροσωπεύεται αποτελεσματικά από τη Γερμανίδα καγκελάριο, Αγκελα Μέρκελ. Ορισμένες φορές, ωστόσο, υπάρχει υπερβολική συναίνεση.
Η Γερμανία θα μπορούσε να αξιοποιήσει την πληθώρα των δημιουργικών μυαλών που συνήθως ζουν και σπουδάζουν στο εξωτερικό και τον αντίλογο που θα μπορούσαν να προσφέρουν.