Με τη συμφωνία της Συνόδου Κορυφής, η Ελλάδα αγόρασε μια τελευταία -μισή- ευκαιρία και λίγους μήνες, προκειμένου να παραμείνει στο ευρώ.
Οι πρώτες ημέρες των διαπραγματεύσεων μεταξύ της κυβέρνησης και των πιστωτών γίνονται σε ένα σαφώς βελτιωμένο κλίμα, σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες, αλλά ταυτόχρονα σε συνθήκες εξαιρετικά δυσμενείς. Το πολύμηνο φλερτ με τη ρήξη, η επιβολή των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, το συντριπτικό πλήγμα στην τραπεζική πίστη, η καταρράκωση της αξιοπιστίας της χώρας οδήγησαν την οικονομία σε ύφεση, εξανέμισαν το πρωτογενές πλεόνασμα, στην ουσία κατέστησαν ακόμη πιο επώδυνη -και γι’ αυτό πιο δύσκολη και αβέβαιη- την επίτευξη συμφωνίας με τους πιστωτές για ένα τρίτο πρόγραμμα βοήθειας.
Ακόμη και με τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις της τρόικας, το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά τουλάχιστον 2,5 ποσοστιαίες μονάδες. Αντί πλεονάσματος, θα έχουμε έλλειμμα της τάξης του 1% του ΑΕΠ, παρά τον όγκο των μέτρων που ήδη ελήφθησαν. Δεδομένου ότι το 2018 πρέπει να φτάσουμε σε πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ, θα χρειαστεί μεγαλύτερη δημοσιονομική προσπάθεια το 2016. Με άλλα λόγια, επιπλέον μέτρα σε μια οικονομία σε ύφεση, τα οποία καλείται να υιοθετήσει και να εφαρμόσει μια κυβέρνηση που δηλώνει ότι η συμφωνία με τους πιστωτές είναι προϊόν εκβιασμού και η οποία θα προετοιμάζεται ταυτόχρονα για ένα εσωκομματικό ξεκαθάρισμα και πιθανόν για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.
Το τρίτο Μνημόνιο θα είναι βαρύ και σε δημοσιονομικά και σε μεταρρυθμιστικά μέτρα, επειδή συνδέεται με ένα μεγάλο -τρίτο- χρηματοδοτικό πακέτο. Θα είναι επίσης εμπροσθοβαρές, δηλαδή θα περιέχει πολλά μέτρα τον πρώτο χρόνο (2015 – 2016) επειδή τότε θα καταβληθεί ένα μεγάλο μέρος του δανείου. Η πρώτη δόση θα είναι της τάξης των 15 έως 25 δισ. ευρώ προκειμένου να καλυφθούν άμεσες ανάγκες: 3,2 δισ. ευρώ για την πληρωμή του ομολόγου της ΕΚΤ που λήγει στις 20 Αυγούστου, 7,16 δισ. ευρώ για την εξόφληση του δανείου-γέφυρα του Ιουλίου,1,5 δισ. ευρώ για πληρωμή άλλων ομολόγων, δανείων και τόκων, 4 – 5 δισ. ευρώ για την εξόφληση μέρους των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου και ενδεχομένως 10 δισ. ευρώ που θα δοθούν -αν δοθούν τελικά- με τη μορφή εγγυήσεων από τον ESM προκειμένου οι τράπεζες να αντλούν περισσότερη και φθηνότερη ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Προς το τέλος του έτους θα δοθεί στην Αθήνα ακόμη ένα σημαντικό μέρος του νέου δανείου που προορίζεται για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Προειδοποίηση Κομισιόν
Ακόμη και η συνήθως διαλλακτικότερη Κομισιόν έσπευσε την προηγούμενη εβδομάδα να καταστήσει σαφές ότι η καταβολή δόσης θα συνδέεται με προαπαιτούμενα, τα οποία θα είναι σκληρά. Μπορεί οι λεπτομέρειές τους να τελούν υπό διαπραγμάτευση, αλλά τα βασικά σημεία είναι γνωστά. Περιελήφθησαν στην πρόταση που υπέβαλε η ελληνική κυβέρνηση στην Ευρωζώνη στις 10 Ιουλίου και για την οποία οι πιστωτές απεφάνθησαν ότι είναι ικανοποιητική ως βάση διαπραγμάτευσης για το τρίτο Μνημόνιο. Σε αυτή την πρόταση, η ίδια η κυβέρνηση χαρακτηρίζει ως προαπαιτούμενα (prior actions), μεταξύ άλλων, τις αλλαγές στη φορολογία των αγροτών, την κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, τη σταδιακή αύξηση της προκαταβολής φόρου στους ελεύθερους επαγγελματίες στο 100% κ.ά.
Πέραν των προαπαιτούμενων μέτρων, κρίσιμα ζητήματα, που πρέπει επίσης να συμφωνηθούν σε αυτή τη φάση των διαπραγματεύσεων και να υλοποιηθούν στη συνέχεια, είναι:
1. Η δημιουργία του νέου ταμείου το οποίο θα συγκεντρώσει περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου ως εγγύηση για το νέο δάνειο.
2. Οι όροι της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών.
3. Το πακέτο και οι όροι των αποκρατικοποιήσεων.
Ολα αυτά πρέπει να ξεκαθαρίσουν μέσα στις επόμενες δέκα ημέρες κι ένα μεγάλο μέρος να ψηφιστεί πριν από τις 20 του μήνα. Και στη συνέχεια να εφαρμοστούν, ενώ η οικονομία και η κοινωνία θα νιώθουν εντονότερα τις επιπτώσεις από τα capital controls και τα φορολογικά μέτρα του Ιουλίου.
Οι δυσκολίες εφαρμογής του νέου Μνημονίου σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο δεν διαφεύγουν την προσοχή κανενός, ούτε των κυβερνήσεων ούτε των αγορών. Το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ παραμένει ανοιχτό, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του επιτρόπου Μοσκοβισί. Δεν είναι τυχαίο ότι την προηγούμενη εβδομάδα οι πέντε «σοφοί» οικονομικοί σύμβουλοι της γερμανικής κυβέρνησης επισήμαναν δημοσίως την αναγκαιότητα προσαρμογής των ευρωπαϊκών Συνθηκών, ώστε να δημιουργηθεί μηχανισμός χρεοκοπίας κράτους-μέλους της Ευρωζώνης και να προβλέπεται η έξοδος από το κοινό νόμισμα ως ύστατη επιλογή. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι ελάχιστα είναι τα επενδυτικά funds που και μετά τη συμφωνία θεωρούν επενδυτική ευκαιρία τα ελληνικά ομόλογα, παρά το γεγονός ότι η τιμή τους είναι εξαιρετικά χαμηλή. Ολοι διαπιστώνουν ότι με τη συμφωνία απλώς ήρθη η βεβαιότητα ενός άμεσου Grexit. Το μέλλον ωστόσο παραμένει αβέβαιο.