Τον «13ο θεό του Ολύμπου» αναγνωρίζουν στο πρόσωπο του Κώστα Ζολώτα οι μυημένοι στην ορειβασία. Επίσημος οδηγός βουνού από το 1959 –«πήρα την πρώτη μεταπολεμική άδεια» αναφέρει ο ίδιος– αναρριχητής και διασώστης, βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών το 1995 για την προσφορά του αυτή με πάνω από 110 διασώσεις. Διαχειριστής στο καταφύγιο «Σπήλιος Αγαπητός» από το 1954 έως το 2001, οπότε και τον διαδέχθηκε η μία από τις τέσσερις κόρες του, Μαρία. Χωρίς ίχνος έπαρσης, γλυκύς, κάθεται δίπλα στη Γερμανίδα σύζυγό του, Irmhild, και μοιράζεται αναμνήσεις από τη μακρόχρονη διαδρομή του στον Ολυμπο: «Ηρθα στον κόσμο το ’34. Από τα γεννοφάσκια μου άρχισα την ορειβασία – μεγάλωσα στο Λιτόχωρο, μπροστά στο φαράγγι του Ενιπέα, ψάχνοντας για πουλιά, σκαρφαλώνοντας. Αντικριστά τα σπίτια μας με του Χρήστου Κάκαλου, του πρώτου επίσημου οδηγού του Ολύμπου. Οι σχέσεις μας στενές, οικογενειακές. Οι ιστορίες του, πολλές και συναρπαστικές. Ο μπαρμπα-Χρήστος ήταν ο πρώτος που το 1913 κατέκτησε τον Μύτικα, την κορυφή στα 2.918 μέτρα, μαζί με δύο Ελβετούς, τους Baud-Bovy και Boissonas».
Από την πρώτη του ανάβαση στην κορυφή, ο Ζολώτας θυμάται: «Ηταν Αύγουστος του 1952, με μία παρέα συχωριανούς. Τα εφόδιά μας; Αλλος, ένα κομμάτι φλοκάτη, άλλος, ένα κιλίμι της μάνας του. Πέντε “ξυπόλητοι” ήμασταν, τα καταφέραμε με πολλή υπομονή. Τότε έπεσε η ιδέα να δημιουργήσουμε μία ορειβατική ομάδα, μετέπειτα τμήμα ΕΟΣ Λιτοχώρου». Ο νεαρός Κώστας παίρνει μαθήματα ορειβασίας και αναρρίχησης από τον Γιώργο Μιχαηλίδη, ενώ η πρώτη του οδήγηση έρχεται το 1955. Επίσημος οδηγός γίνεται το 1959. Ως ανήσυχο πνεύμα, ο Ζολώτας συμμετέχει ενεργά στη θεμελίωση του τουρισμού στην περιοχή τη δεκαετία του ’50: «Δημιουργήσαμε γραφείο εξυπηρέτησης ορειβατών. Κάποιοι ξενόγλωσσοι βοήθησαν με τα τιμολόγια διανυκτερεύσεων αγωγιατών – ποιος να κουβαλήσει τα πράγματά του έως πάνω, στο καταφύγιο; Τα ζώα ήταν απαραίτητα. Αν και υποτυπώδης η κίνηση τότε, όχι πάνω από 250 άτομα τον χρόνο, τα πράγματα δεν άργησαν να εξελιχθούν». Το πραγματικό «άνοιγμα» στην Ευρώπη, όμως, το κάνει η Irmhild: «Γνωριστήκαμε το ’58, πήγα κι εγώ τρία χρόνια εργάτης στη Γερμανία – ήταν τα χρόνια της μετανάστευσης τότε… Ερχόμενη η Ζολώταινα το 1962, αναλαμβάνει να ενημερώσει τους ορειβατικούς συλλόγους, τους τουριστικούς οδηγούς της Ευρώπης. Εστειλε χιλιάδες γράμματα, επιπλέον πληροφορίες όποτε χρειαζόταν. Δύσκολη δουλειά, δικτυωθήκαμε όμως σε όλη την Ευρώπη» λέει ο 81χρονος.
Οσο για το καταφύγιο; Από τον ορειβατικό κόσμο θεωρείται υποδειγματική η λειτουργία του με την ανάληψη καθηκόντων από τον κ. Κώστα. Το πρώτο καταφύγιο στον Ολυμπο, θεμελιώνεται το 1930 στη θέση «Μπαλκόνι», κατόπιν υπόδειξης του Χρήστου Κάκαλου. Το 1959 ο Ζολώτας αναλαμβάνει την πρώτη επέκταση και το 1960 λειτούργησε για πρώτη φορά σαν φυλασσόμενο καταφύγιο, με δυνατότητα φιλοξενίας σήμερα έως 110 ατόμων. «Είμαι άνθρωπος της τάξης. Τα πρώτα χρόνια έδωσα μάχη να καταργήσω τον “ετσιθελισμό” του Ελληνα – δεν ήταν εύκολο να του κόψεις το τσιγάρο, να του στερήσεις το ραδιόφωνο, να τον πείσεις να αφήνει τα άρβυλα έξω για να βάλει παντόφλες. Θέσαμε κανόνες, ωράρια. Τώρα έχουν όλοι καταλάβει ότι έτσι είναι καλύτερα για όλους. Σήμερα έχουμε μεγάλη προσέλευση οικογενειών – το καλοκαίρι γίνεται επάνω σωστό “παιδολίβαδο”».
Πρόοδο στην αντιμετώπιση του φυσικού περιβάλλοντος από τους επισκέπτες έχει διαπιστώσει με την πάροδο των ετών; «Οι ξένοι ξεκίνησαν με το περιβάλλον πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι εμείς. Παλιότερα, όταν κατέβαινα από το Καταφύγιο για προμήθειες, είχα μαζί μου δύο τσουβαλάκια από ρύζι και μάζευα μπουκάλια, σκουπίδια κ.ά. από τον δρόμο. Τώρα, κατεβαίνοντας, ζήτημα να βρει κανείς κανένα κουτάκι αναψυκτικού». Οι διασώσεις, δύσκολο και πολλές φορές τραγικό κεφάλαιο, στη ζωή του: «Σοβαρό είναι το πρόβλημα της μεταφοράς. Δεν μπορείς να βάλεις το ελικόπτερο στη χαράδρα, πρέπει να μεταφέρεις το θύμα αλλού για να τον παραλάβουν. Ευτυχώς, σήμερα είμαστε τέλεια οργανωμένοι. Παλιά όμως, όταν πήγαινα για διάσωση, συχνά μάζευα και ανθρώπους από τον δρόμο, λέγοντας “ελάτε να βοηθήσετε!”». Είναι, λοιπόν, επικίνδυνο βουνό ο Ολυμπος; «Οχι, είναι δύσκολο βουνό. Εμείς κάνουμε τον Ολυμπο επικίνδυνο. Με την υπεροψία και τον εγωισμό μας».
Οι… διάδοχοι
Την προσφορά του Κώστα Ζολώτα στην ελληνική ορειβασία και την ανάδειξη του Εθνικού Δρυμού του Ολύμπου, αποφάσισαν να τιμήσουν φέτος οι νεαροί κατασκηνωτές του Χαρούμενου Χωριού στη Βαρυμπόμπη, οι οποίοι σχεδόν κάθε χρόνο πραγματοποιούν ανάβαση στον Ολυμπο. Η κατασκήνωση, η οποία ξεκίνησε το 1950, συνεχίζει έως σήμερα τη λειτουργία της, υπό την αιγίδα των ΣΤΑΣΥ και χάρη στην πρωτοβουλία των «Φίλων του Χαρούμενου Χωριού», ενώ συντονίζεται από τον αρχηγό και υπεύθυνο του παιδαγωγικού προγράμματος, Ηλία Πίτσικα. «Τι έχετε εσείς να κερδίσετε από την ανάβαση στο βουνό των θεών; Σίγουρα όχι μόνο την “κατάκτηση της κορυφής”. Εκείνο που έχει σημασία είναι τι είδατε ανεβαίνοντας στον Ολυμπο. Τα λουλούδια, τους κρίνους, τα πουλιά, όλα. Είναι μία μεγάλη διαδρομή κι όταν έχει κανείς μάτια και αυτιά ανοιχτά, μπορεί να ακούσει και να δει πολλά. Είμαι ευτυχής επειδή ζω στον Ολυμπο. Τώρα, που μένουμε λίγο έξω από το Λιτόχωρο, πηγαίνω κάθε απόγευμα στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, ανάβω ένα καντηλάκι και κοιτάζοντας ψηλά, περπατώ νοερά στα μονοπάτια. Φέρνω στο μυαλό μου εικόνες. Εχουμε ζήσει στο καταφύγιο γάμους, πανηγύρια, χορούς, παράσταση του Προμηθέα Δεσμώτη, μουσική. Ζήσαμε και τραγικές στιγμές. Χαρές και λύπες, όμως, πάνε μαζί στη ζωή», είπε στα παιδιά ο κ. Ζολώτας.