Ανάμεσα στα μέτρα του τρίτου μνημονίου συγκαταλέγονται η κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων και η καθιέρωση του 67ου έτους της ηλικίας ως γενικού ορίου για την πλήρη συνταξιοδότηση. Οι ρυθμίσεις αυτές δεν πρέπει να ξενίζουν διόλου. Χάρη στις προόδους της ιατρικής, η ανθρώπινη ζωή έχει επιμηκυνθεί εξαιρετικά. Ορισμένες σοβαρές μελέτες προβλέπουν ότι το 2113, μόλις σε έναν αιώνα, ο μέσος όρος του προσδόκιμου ζωής θα είναι 130 έτη στις αναπτυγμένες χώρες! Φυσικά, η νέα αυτή πραγματικότητα θα έχει ανυπολόγιστες κοινωνικές συνέπειες.
Το Σύνταγμά μας ορίζει ότι οι ανώτατοι δικαστές καταλαμβάνονται από το όριο ηλικίας στο 67ο έτος της ηλικίας. Ο κανόνας αυτός φαλκιδεύει στην πράξη την ισοβιότητα των δικαστών, την οποία επίσης το Σύνταγμα καθιερώνει. Η ισοβιότητα αποτελεί τη βάση της δικαστικής ανεξαρτησίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, π.χ., οι δικαστές είναι πραγματικά ισόβιοι και ένα απόφθεγμα λέει ότι «Συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων των ανθρώπων που πεθαίνουν σπανίως και δεν παραιτούνται ποτέ». Ας μην απορούμε για το απίστευτο κύρος που έχουν οι Αμερικανοί δικαστές. Τους διορίζει η εκτελεστική εξουσία, αλλά μετά τον διορισμό τους καθήκον τους είναι η αχαριστία.
Το 67ο έτος αποτελεί, με τις σημερινές συνθήκες υγείας και τον σημερινό μέσο όρο ζωής, επικίνδυνα χαμηλό όριο. Ο δικαστής στο 67ο έχει συγκεντρώσει γνώσεις, πείρα και, ίσως, σοφία. Με τη συνταξιοδότηση αισθάνεται ότι αυτά τα μεγάλα προσόντα πάνε χαμένα, ενώ η υγεία του τού επιτρέπει να τα αξιοποιήσει. Πολλοί δικαστές κάνουν άλλη μία μικρή σταδιοδρομία ως μέλη ανεξάρτητων αρχών, επιτροπών, διαφόρων συμβουλίων κ.λπ. Αυτές τις θέσεις τούς τις προσφέρει η εκτελεστική εξουσία. Πριν φθάσουν, λοιπόν, ορισμένοι δικαστές στο 67ο, διαμορφώνουν προφίλ αρεστού στο κυβερνών κόμμα ή σε κάθε κόμμα. Και αυτός ο διορισμός είναι νόμιμος…
Πολύ σοφότερα, το Σύνταγμα του 1952 έθετε όριο ηλικίας των ανώτατων δικαστών το 70ό και το Σύνταγμα του 1911 έθετε το 75ο έτος. Πόσοι σήμερα το γνωρίζουν; Το 75ο έτος καθιερώθηκε με την ιατρική του 1911, χωρίς καν αντιβιοτικά. Πόσοι τότε έφθαναν στο 75ο; Βέβαια, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Κωνσταντίνος Ρακτιβάν και ο Στέφανος Δραγούμης, που έφτιαξαν το Σύνταγμα του 1911, ετοίμαζαν την εθνική ανάταση και τη μεγάλη Ελλάδα. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν μπορεί κανείς να το ισχυρισθεί για τις τελευταίες συνταγματικές αναθεωρήσεις.
Για να επανασυνδεθούμε σήμερα με την παράδοση του Ελευθερίου Βενιζέλου, χρειάζεται συνταγματική αναθεώρηση. Πάντως, όλος ο νομικός κόσμος ξέρει ότι και σήμερα πολλοί δικαστές μετά τη συνταξιοδότησή τους πηγαίνουν ακόμη στο δικαστήριό τους για να ολοκληρώσουν τις υποθέσεις που δίκασαν πριν συνταξιοδοτηθούν. Αυτό είναι απολύτως θεμιτό. Συνεπώς, ερμηνευτικές λύσεις περιορισμένης εμβέλειας, με βάση νόμο, δεν αποκλείονται μέχρι να ψηφισθεί η συνταγματική αναθεώρηση.
Η επέκταση του ορίου ηλικίας δεν θα αρέσει στις συνδικαλιστικές οργανώσεις των δικαστών, που εξ ορισμού υπηρετούν τα συμφέροντα των μελών τους και όχι το εθνικό συμφέρον. Ομως, η έλλειψη πολιτικής βουλήσεως των κυβερνώντων, που εκμεταλλεύτηκαν επί δεκαετίες το ροκάνισμα της δικαστικής ανεξαρτησίας, έφθασε την Ελλάδα στη σημερινή της κατάντια. Η έξοδος από τα μνημόνια και από την ντροπή που αισθάνεται σήμερα κανείς επειδή είναι Ελληνας προϋποθέτει μεγάλη δέσμη εκσυγχρονιστικών -δηλαδή δημοκρατικών!- μέτρων. Χωρίς ισοβιότητα δεν υπάρχει δικαστική ανεξαρτησία. Το 75ο έτος ως όριο ηλικίας είναι ένα βήμα προς την ισοβιότητα.
* Ο κ. Αντώνης Μ. Παντελής είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών