Παρακολουθούμε τη σκληρή πραγματικότητα και προσπαθούμε να σταθούμε ψύχραιμοι αξιοποιώντας τη φράση του Φωκυλίδη που αναφέρεται από τον Αριστοφάνη στις «Σφήκες»: Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αμφοίν μύθον ακούσης.
Μέσα στον πολιτικοοικονομικό ορυμαγδό, το να μιλάμε για τη ρημαδοποίηση του μουσικού χώρου μοιάζει υπερβολή, αλλά δεν είναι τόσο απλό. Οι περιπτώσεις είναι ήδη πολλές. Ενα από τα καλύτερα καλοκαιρινά δρώμενα, το Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου μόλις ματαιώθηκε. Οι συναυλίες που δεν οργανώνονται από φορείς αποσύρονται κι αυτές, η μία μετά την άλλη, καθώς μαθαίνουμε.
Σε θέματα πολιτισμού, η ευαισθησία των κυβερνώντων και των υπουργών του πολιτισμού ομοίως ήταν ανέκαθεν υποκριτική και επιφανειακή. Θέλω να ελπίζω ότι η ώρα που ο υπουργός Πολιτισμού θα πει «basta» στους οικονομολάγνους δεν θα αργήσει, η ελπίδα πεθαίνει τελευταία.
Η βαρυθυμία έχει ήδη βάλει το καλώδιο στην πρίζα για ηλεκτροσόκ λόγω συνθηκών, η ανεργία και η πενία στέλνουν ενημερωτικά σημειώματα σε εκατοντάδες μουσικούς και δασκάλους μουσικών οργάνων, μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και οι άριστοι. Το ΦΠΑ στα ωδεία (Αλήθεια τι ισχύει σχετικά; Τα ωδεία είναι φροντιστήρια ή σχολεία;) θα επιδεινώσει την κατάσταση ξανασηκώνοντας τον άνεμο υπέρ των ιδιαίτερων μαθημάτων, άρα ούτε φόρος, ούτε ΦΠΑ θα εισπραχθούν.
Ουσιαστικοί λόγοι
Οι συναυλίες ματαιώνονται για ουσιαστικούς λόγους· ο πρώτος είναι ότι όλοι φοβούνται δικαίως την επίπτωση των επερχόμενων εκλογών στην καθημερινότητά μας, κι αυτό δημιουργεί ανάχωμα στην επιθυμία να παραγάγεις και να μοιραστείς ένα αισθητικά ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Ετσι επιτυγχάνεται, όμως, η κάθαρση στη μουσική. Από την άλλη, ποιος ακροατής μπορεί να πληρώσει σε ένα διάστημα ενός ή δύο μηνών περισσότερο από ένα εισιτήριο 10-20 ευρώ για να πάει, πέραν ίσως της μιας φοράς, να ακούσει μουσική, όταν περπατάει στον ωκεανό με χίλια βάρη στα χέρια και το αυτί κολλημένο στο δελτίο ειδήσεων; Υπάρχει και λόγος λογιστικός, αφορά το κόστος και τις αμοιβές. Κάνουμε λειτούργημα θα πείτε, όχι επάγγελμα! Ναι, αλλά η εφορία διαφωνεί. Εδώ και μερικά χρόνια, ο μουσικός πρακτικά «νοικιάζει» αίθουσα για να παίξει, σε ποσοστό ίσως μεγαλύτερο του 90 τοις εκατό επί του αριθμού αιθουσών. Εξαιρείται το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, λόγω του κλασικώς αποδεκτού μηχανισμού καλλιτεχνικού προγραμματισμού. Εκεί όμως τα αδιέξοδα επηρεάζουν αλλιώς: δεν πληρώνουν παρά χρόνια μετά. Γενικά, λίγοι μπορούν πλέον να διεκδικήσουν εφάπαξ αμοιβή, οι μουσικοί πληρώνονται κατά κανόνα με ποσοστά επί των εισιτηρίων. Οι αίθουσες αναμένουν μικρή ζήτηση, οι οργανωτές επιβαρύνονται με 23 τοις εκατό ΦΠΑ, έχουν κόστη συντήρησης και προσωπικού, το κοινό στηρίζει ελάχιστες συναυλίες, οι οργανωτές δεν περιμένουν κέρδος και οι δήμοι ή δεν έχουν χρήματα ή στηρίζονται στην παρέα τους, αντί να ενισχύουν ποιοτικές προτάσεις που θα προσελκύουν και θα υποστηρίζουν ουσιαστικά τη δυναμική της μουσικής επικοινωνίας των ανθρώπων, επιβραβεύοντας και την επιλογή τους.
Ρηξικέλευθη κατασκευή
Ο πολιτισμός μάς μάρανε, θα πει ο αναγνώστης. Οτι χωρίς καλλιτεχνική απόλαυση η ζωή μαραίνεται το υποστηρίζω. Η προϋπόθεση της καλής οικονομικής συγκυρίας για την ανάπτυξη της δημιουργίας θα ήταν το ιδανικό, αλλά πρακτικά αποτελεί ρηξικέλευθη θεωρητική κατασκευή. Η τέχνη εμφανίζει στα δύσκολα τη δύναμή της, φυτρώνοντας στις πέτρες του σκληρού ρεαλισμού. Πώς ζουν και πώς επικοινωνούν τη δουλειά τους οι καλλιτέχνες είναι το ερώτημα.
Είμαστε στην αρχή της καταβύθισης αλλά βυθιζόμαστε. Θα μείνουν ανενόχλητοι μόνο οι προσκολλημένοι στα κλιμάκια πολιτικής υποστήριξης, όπως δηλαδή πάντα γινόταν στην Ελλάδα. Βλέπουμε ήδη τις (εκ των ων ουκ άνευ) μεταγραφές πρώην και νυν διασήμων. Οι προκλητικές καλλιτεχνικές επιλογές της κυβέρνησης τρομάζουν και προβληματίζουν, ειδικά οι επιλογές τους στα πόστα λήψης αποφάσεων. Αυτό ενισχύει την ανησυχία και την έλλειψη εμπιστοσύνης.
Εκτιμώ ότι η βύθιση της μουσικής ζωής, που ξεκίνησε με την υποχώρηση των μουσικών εκδηλώσεων, δεν θα είναι σύντομη παρένθεση, αλλά θα συνοδευτεί από αξεπέραστες επιπτώσεις. Οι μουσικοί δεν μπορούν, όσο κι αν προσπαθήσουν, να σηκώσουν μόνοι το βάρος μιας σουρεαλιστικής κατάστασης που αναπτύσσεται μέσα σε ένα καταστροφικό σύννεφο. Επομένως;
*Η Εφη Αγραφιώτη είναι πιανίστα.