Συνδέονται και κατά πόσον οι δασικές πυρκαγιές με τις καταπατήσεις; Δασολόγοι και δασάρχες υποστηρίζουν ότι ο αριθμός των επίδοξων καταπατητών, που προσπαθούν με εμπρησμούς να καρπωθούν δημόσιες εκτάσεις, έχει τα τελευταία χρόνια μειωθεί, λόγω των νέων δυνατοτήτων ελέγχου που προσφέρει η τεχνολογία. Το ζήτημα όμως παραμένει: οι δασικές υπηρεσίες είναι ουσιαστικά «άοπλες» απέναντι στους καταπατητές, που ενθαρρύνονται από τις πολυετείς (συχνά ανολοκλήρωτες) διαδικασίες αποβολής τους και φυσικά από τις διαδοχικές «νομιμοποιήσεις», που απλόχερα προσφέρει το κράτος. Οι δε μπουλντόζες εμφανίζονται συνήθως… για φράκτες και πέργκολες, αλλά όχι για κατοικίες.
Οι πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού στον Υμηττό, στην Κορινθία, στην Αιτωλοακαρνανία και αλλού έφεραν για ακόμα μία φορά στο προσκήνιο το ζήτημα της προστασίας των δημόσιων εκτάσεων, και δη των δασικών, που είναι και λόγω του χαρακτήρα τους οι πλέον ευάλωτες. Οσοι ασχολούνται όμως με την καταγραφή ή/και την προστασία των δασών εκτιμούν ότι η σύνδεση πυρκαγιάς-καταπάτησης δεν είναι πλέον απαραίτητη. «Η πυρκαγιά διευκολύνει τον καταπατητή, γιατί εξαφανίζει το ορατό όριο», λέει στην «Κ» δασάρχης περιοχής με… μεγάλα τέτοια ζητήματα, υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Ωστόσο οι καταπατητές δεν έχουν ανάγκη τις πυρκαγιές. Οι περισσότερες εκχερσώσεις δασών γίνονται σήμερα… υπό κανονικές συνθήκες».
«Νομίζω ότι οι περιπτώσεις καταπατήσεων δασών μέσω πυρκαγιάς είναι πλέον σπάνιες», εκτιμά ο Νίκος Χλύκας, δασολόγος και πρόεδρος του Συλλόγου Μελετητών-Γεωτεχνικών. «Από τη μια πλευρά, υπάρχει
πλέον πλούσια νομολογία για τις παρεμβάσεις σε αναδασωτέες εκτάσεις, ξέρεις ότι θα παραπεμφθείς για κακούργημα. Επιπλέον, έχουν γίνει τόσες παρεμβάσεις στα δάση, ειδικά στην Αττική, που οι ίδιοι που έχουν χτίσει παράνομα στο δάσος… δεν επιτρέπουν σε άλλους, θεωρώντας ότι θα μειωθεί η αξία της παράνομης περιουσίας τους! Παράλληλα, τα "φιλέτα" είναι πλέον λίγα. Αν δεις την Πεντέλη από ψηλά, θα καταλάβεις ότι αυτό που έχει απομείνει μοιάζει περισσότερο με πάρκο παρά με δάσος. Το ίδιο ισχύει σε όλη την Αττική μέχρι την Κορινθία, τεράστιες εκτάσεις έχουν βιαίως αλλάξει χρήση».
Η συστηματική καταπάτηση των δασικών εκτάσεων για οικοπεδοποίηση και οικοδόμησή τους ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70. «Επί χούντας δόθηκαν άδειες για τροχοβίλες στα δάση», λέει ο κ. Χλύκας. «Οι τροχοβίλες έγιναν σπίτια. Μετά, οι γείτονες των σπιτιών σκέφτηκαν “γιατί όχι κι εμείς”. Και έκαναν το ίδιο. Το μόνο εμπόδιο ήταν το δάσος. Ολα αυτά δημιούργησαν μια κατάσταση που δεν ανατρέπεται. Πόσα σπίτια να κατεδαφίσεις στην Αττική; Κατά την κτηματογράφηση της Σαλαμίνας υποβλήθηκαν 42.000 ενστάσεις, εκ των οποίων οι 35.000 αφορούσαν καταπατημένες δασικές εκτάσεις. Τεράστιες δασικές εκτάσεις από τον Μαραθώνα μέχρι τη Λαυρεωτική και από εκεί μέχρι την Ανάβυσσο είναι σήμερα οικισμοί».
Η πολιτεία, βέβαια, έχει βοηθήσει τα τελευταία χρόνια συστηματικά στη… μονιμοποίηση διά της νομιμοποίησης. Για παράδειγμα, πέρυσι το υπουργείο Περιβάλλοντος έδωσε τη δυνατότητα να νομιμοποιηθούν εκχερσώσεις δασικών εκτάσεων από το 1975 έως το 2007, εφόσον χρησιμοποιούνται για γεωργική ή δενδροκομική καλλιέργεια και δεν έχουν κτίσματα. Ρύθμιση του υπουργείου Περιβάλλοντος, που δόθηκε πριν από λίγο καιρό στη δημοσιότητα και επρόκειτο να κατατεθεί στη Βουλή, προέβλεπε ότι δεν θα κηρύσσονται αναδασωτέες οι δασικές εκτάσεις που χρησιμοποιούνται ως βοσκότοποι. Υστερα από αρκετές (και απόλυτα δικαιολογημένες) αντιδράσεις, η επίμαχη ρύθμιση φέρεται να αποσύρθηκε.
Πώς θα σταματήσουν οι καταπατήσεις; «Μας λείπει το σαφές όριο που θα έδινε ο δασικός χάρτης», λέει ο έμπειρος δασάρχης. «Ταυτόχρονα, η δυνατότητα άμεσης επέμβασης. Να μπορεί η δασική υπηρεσία να σταματά αποφασιστικά όποιον εκχερσώνει, για παράδειγμα, για να φυτέψει δένδρα, να μπαίνει την επόμενη ημέρα και να τα ξεριζώνει. Σήμερα, πρέπει να υποβάλουμε μήνυση, να εκδώσουμε αποφάσεις για την απομάκρυνση των δέντρων ή την κατεδάφιση των κτισμάτων και τη διοικητική αποβολή του καταπατητή. Αποφάσεις που αναστέλλονται στα δικαστήρια και συχνά, ακόμα κι αν τελεσιδικήσουν, προσβάλλονται στο ΣτΕ, με αποτέλεσμα να χρειάζονται 5-10 χρόνια για να “κλείσει” μια υπόθεση. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η νομοθεσία πρέπει να αλλάξει».
Εκκλησία και στο μέλλον σούπερ μάρκετ…
Η υπόθεση των καταπατήσεων συνοψίζει, σε μεγάλο βαθμό, τα δεινά της «ελληνικής υπόθεσης». «Κάποτε παρευρέθηκα ως μελετητής σε μια συνάντηση "οικιστών" (σ.σ: συνήθης όρος για την περιγραφή αυθαιρετούντων) με έναν υπουργό», διηγείται ο Νίκος Χλύκας, δασολόγος. «Πήγαν λοιπόν και του είπαν: "Είμαστε 300 σπίτια και θέλουμε να μας αφήσετε να φτιάξουμε μια εκκλησία, να μπορούμε να εκκλησιαζόμαστε". Εγώ, γνωρίζοντας από εμπειρία αυτές τις πρακτικές, πήγα με τα νερά τους. "Πόσα τετραγωνικά;", τους ρωτάω. "Να μην είναι 200;" "Ε φυσικά", απαντούν. "Μόνο εκκλησία θέλετε ή και ένα πνευματικό κέντρο; Ας πούμε άλλα 200-300 τετραγωνικά". "Η αλήθεια είναι ότι χρειαζόμαστε δίπλα στην εκκλησία έναν χώρο εκδηλώσεων", λένε αυτοί. "Δεν θέλετε αυτό, κτίριο για μίνι μάρκετ και ταβέρνα θέλετε", τους λέω. Αυτό που προσπαθούσαν είναι να δημιουργήσουν μια πλατεία, ένα κέντρο για τον οικισμό τους. Με τα πολλά το παραδέχθηκαν. "Πρέπει να έχουν κάπου τα παιδιά μας να πάνε", δικαιολογήθηκαν.
"Σήμερα κατεβαίνουν κάτω και μπλέκουν στα ναρκωτικά"».
Την επόμενη φορά, όμως, που θα δείτε ένα σπίτι μέσα σε δάσος, μην βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα. «Μου έτυχε μια φορά να βρω μέσα σε πυκνό δάσος να χτίζεται μια βίλα. Πλησίασα και ρώτησα τον ιδιοκτήτη αν έχει άδεια. "Βεβαίως", μου είπε και μου την έδειξε. Δυστυχώς αυτά συμβαίνουν. Και εφόσον υπάρχει άδεια, ακόμα κι αν κακώς εκδόθηκε, το σπίτι δεν γκρεμίζεται».