Το όλο θέμα ξεκίνησε με ένα «μικρό» νομικοπολιτικό σκάνδαλο: ενώ η θητεία όλων των προηγούμενων προέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας έληξε ταυτόχρονα, η κυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου επέλεξε να πληρώσει μόνο τη θέση του προέδρου του Αρείου Πάγου. Με σκοπιμότητα πρόδηλη. Ηθελε το πρόσωπο της επιλογής της, ως παλαιότερο στο αξίωμα, να προεδρεύσει του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου του άρθρου 100 του Καταστατικού μας Χάρτη (το οποίο λειτουργεί ως εκλογοδικείο).
Ακόμη χειρότερα, όμως, οι δύο συγκυβερνήτες του τελευταίου επταμήνου θέλησαν να υπεξαιρέσουν την αρμοδιότητα του Προέδρου της Δημοκρατίας να επιλέγει για την πρωθυπουργία των υπηρεσιακών, δηλαδή των εκλογικών, κυβερνήσεων, με αποκλειστικό κριτήριο την «ευρύτερη αποδοχή», όπως ρητά ορίζει το άρθρο 37&3 του Συντάγματος, όποιον εκ των προέδρων των τριών ανωτάτων δικαστηρίων κρίνει ως ανταποκρινόμενο στο κριτήριο αυτό. Εμφάνισαν, λοιπόν, ως «δεσμία» την προεδρική αρμοδιότητα, προβάλλοντας ως υποχρέωση του ρυθμιστή του πολιτεύματος την επιλογή της προέδρου Θάνου, αφού τα άλλα δικαστήρια δεν διαθέτουν πρόεδρο. Ωστόσο…
Προφανές είναι πως, όταν εναποθέτει στον αρχηγό του κράτους την ελευθερία επιλογής τού κατά την κρίση του ευρύτερα αποδεκτού εκ των προέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων, το Σύνταγμα εννοεί εκ των τριών που ασκούν προεδρικά καθήκοντα: είτε ως πρόεδροι είτε ως αρχαιότεροι αντιπρόεδροι. Αυτό συνάγεται και εκ της τελολογικής ερμηνείας, εκ του σκοπού δηλαδή, της συνταγματικής διάταξης, που θέλει να παρέχεται στον πρώτο πολίτη της χώρας η ευχέρεια επιλογής του ευρύτερα πολιτικά αποδεκτού ανώτατου δικαστή. Συνάγεται όμως, a contrario, και εκ της κοινής λογικής: εφόσον γινόταν αποδεκτή η στενή γραμματική ερμηνεία, σύμφωνα προς την οποία μόνον ήδη διορισμένος πρόεδρος, και όχι προεδρεύων αντιπρόεδρος, ήταν επιλέξιμος, τι θα συνέβαινε εάν στις πρόσφατες κρίσεις δεν είχε πληρωθεί ούτε η θέση του προέδρου του Αρείου Πάγου (όπως δεν επληρώθη των άλλων δικαστηρίων); Ή εάν η κυρία Θάνου είχε, έκτοτε, εκδημήσει εκ του ματαίου τούτου κόσμου; Δεν θα γίνονταν εκλογές ή δεν θα υπήρχε δικαστικός λειτουργός να αναλάβει την ευθύνη της διεξαγωγής τους;
Αν, όμως, εκ των ανωτέρω συνάγεται πως η προεδρική αρμοδιότητα είναι διακριτική-μη δεσμία, και άρα και οι τρεις προεδρεύοντες των ανωτάτων δικαστηρίων είναι επί της αρχής εξ ίσου επιλέξιμοι, επί της ουσίας μπορεί να θεωρηθεί πως η κυρία Θάνου ανταποκρίνεται στη συνταγματική απαίτηση της ευρύτερης αποδοχής; Κοινωνικά, πράγματι, πώς μία εν ενεργεία συνδικαλίστρια, που εκ του ρόλου της εκπροσωπεί το μέρος, θα εκφράσει το όλον (κάτι που οφείλει να κάνει ως πρωθυπουργός); Και πολιτικά, πώς διαθέτει την ευρύτερη αποδοχή μία δικαστική λειτουργός η οποία έτυχε προνομιακής μεταχείρισης από τις πολιτικές δυνάμεις που συγκροτούσαν την παραιτηθείσα κυβέρνηση, εφόσον μόνο του δικού της δικαστηρίου επελέγη να καλυφθεί η χηρεύουσα προεδρία;
* Οι κ. Πάνος Λαζαράτος και Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι καθηγητές, αντίστοιχα, δημοσίου δικαίου και πολιτικής επιστήμης-πολιτικών θεσμών.