SHAUN TAN
«THE ARRIVAL»
εκδ. Arthur A. Levine Books
Η φωτογραφία της κορνίζας απεικονίζει την τριμελή οικογένειά του: τον ίδιο, τη σύζυγο, την κόρη. Αφού πρώτα την τυλίξει με ένα πανί, την εσωκλείει με προσοχή στη μικρή βαλίτσα με τα απολύτως απαραίτητα. Η σύζυγος και η κόρη τον συνοδεύουν στον σταθμό, το κλίμα βαρύ. Στον ουρανό πλανάται η τεράστια, ακανθώδης, σκιερή ουρά ενός τέρατος, του τέρατος που τον διώχνει από τη γενέτειρά του. Θα πάρει το τρένο, θα φτάσει στο λιμάνι, θα πάρει το πλοίο. Στον νου μας έρχεται η ταινία «Αμέρικα Αμέρικα» του Ηλία Καζάν. Στο ραδιόφωνο του μυαλού μας σιγοπαίζει το τραγούδι «Στην Αμερική» του Θανάση Παπακωνσταντίνου.
Συμβαίνει να τον «στοιβάξουν στη σειρά οι ξένοι πολιτσμάνοι». Στη νέα γη θα περιπλανηθεί στωικά, θα υπομείνει όσα του επιφυλάσσονται. Θα τον εκμεταλλευτούν, θα τον περιφρονήσουν, θα τον διώξουν, αλλά κάποια στιγμή θα τον καλοδεχτούν. Αισίως θα βρει δουλειά, θα βρει φίλους.
Κι όταν κάπου εγκατασταθεί, τοποθετεί ευλαβικά στον τοίχο την κορνίζα με την οικογένειά του. Και συνεχίζει να προσπαθεί, να δημιουργήσει το κατάλληλο υπόβαθρο για να μπορέσει να φέρει κοντά του τη γυναίκα του και την κόρη του. Μια γνώριμη ιστορία, μαρτυρία ή παραμύθι ενός μετανάστη που κατάφερε να ριζώσει μακριά από την πατρίδα του και να ευτυχήσει εκεί, που αποδίδεται με εκπληκτική ευστοχία και αμεσότητα στο αριστουργηματικό «The Arrival» (πρώτη έκδοση 2007) του Αυστραλού Shaun Tan.
Ο Shaun Tan, ένας εκπληκτικός εικονογράφος και συγγραφέας, με ένα ξεχωριστό στυλ που μας ταξιδεύει σε έναν παράλληλο, παραμυθένιο και ίσως υπερρεαλιστικό κόσμο, στο «The Arrival» πραγματεύεται το θέμα της μετανάστευσης. Το γκράφικ νόβελ που δημιουργεί είναι χωρίς λόγια. Αφήνει τις εικόνες να αφηγηθούν. Και αυτές αφηγούνται με ακρίβεια. Είναι εικόνες εκπληκτικές, που γοητεύουν με την λεπτομέρεια και τη φαντασία τους, που δημιουργούν μια σαγηνευτική ατμόσφαιρα και κάνουν ξεκάθαρο το κοινωνικό πλαίσιο της ιστορίας.
Στο έργο του ο Shaun Tan έχει ένα ιδιαίτερο πρίσμα μέσω του οποίου αποτυπώνει τον κόσμο, κάτι που τον κάνει ξεχωριστό. Φτιάχνει δικά του πλάσματα, δικά του αντικείμενα, οικεία μέσα στην παραξενιά τους. Σαν να ζωγραφίζει όνειρα. Στο βιβλίο του «The Lost Thing» (το οποίο γυρίστηκε από τον ίδιο σε 3D animation φιλμάκι μικρού μήκους και βραβεύτηκε με Οσκαρ το 2010) ένα πλάσμα που θυμίζει τεράστια κόκκινη τσαγιέρα με πλοκάμια χάνεται και ένας νεαρός προσπαθεί μέσα σε έναν καφκικό κόσμο να το επιστρέψει εκεί που ανήκει. Στο «Red Tree» ένα μικρό κορίτσι βιώνει την απόγνωση, όπου και να κοιτάξει συναντά αδιέξοδα, μέχρι που, εκεί που δεν το περιμένει, βρίσκει κάτι ελπιδοφόρο. Στη συλλογή παραμυθιών «Tales from Outer Suburbia», ο δημιουργός φτιάχνει ένα δικό του σύμπαν, όπου βρέχει ποιήματα, όπου ένα πλασματάκι επισκέπτεται μια οικογένεια και επιλέγει για κρεβάτι του μια κούπα του τσαγιού, όπου οι κάτοικοι μιας πόλης δεν υπακούουν στις εντολές της κυβέρνησης και βάφουν τους πολεμικούς πυραύλους με έντονα χρώματα, με την ελπίδα ότι θα μείνουν εκεί ξεχασμένοι και αχρείαστοι. Στο έργο του διακρίνεται μια λεπτή ευαισθησία.
Ομως για το Arrival, σε αντίθεση με τα άλλα βιβλία του, δεν χρησιμοποίησε καθόλου φωτεινά χρώματα. Οι εικόνες του θυμίζουν φωτογραφίες σε σέπια. Για το βιβλίο αυτό άντλησε υλικό από ιστορίες μεταναστών από διάφορες χώρες και χρονικές περιόδους, συμπεριλαμβανομένου και του πατέρα του που ήρθε στην Αυστραλία μετανάστης από τη Μαλαισία το 1960. Εμπνεύστηκε από τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική και τον κινηματογράφο, όπως από την ταινία «Κλέφτης ποδηλάτων» του Vittorio De Sica. Και ύφανε την περιπέτεια ενός μετανάστη, την οδύσσειά του σε έναν κόσμο όπου ο ρεαλισμός και η φαντασία συνυπάρχουν. Σε μιαν άλλη Νέα Υόρκη, αντί του Αγάλματος της Ελευθερίας, ένα άλλο επιβλητικό μνημείο υποδέχεται τους επισκέπτες. Τεράστια κτίρια, γκρίζα εργοστάσια, επίμονη γραφειοκρατία και το σκηνικό μοιάζει οργουελικό.
Κάπου αλλού, γίγαντες με τεράστιες ηλεκτρικές σκούπες που ρουφούν ανθρώπους προχωρούν σε γενοκτονίες. Κάπου αλλού, ένας στρατιώτης σε μια μάχη χάνει το πόδι του. Ομως κάποιο ασανσέρ που κρέμεται από ένα μεγάλο μπαλόνι απογειώνεται και ταξιδεύει στον ουρανό για να ενώσει ξανά τον μετανάστη με την οικογένειά του. Μέσα σε αυτόν τον κόσμο όπου τα κτίρια, τα αντικείμενα, τα φυτά, τα ζώα είναι παράξενα, μόνο οι άνθρωποι έχουν απεικονιστεί με ρεαλισμό.