Κύριε διευθυντά
Τις τελευταίες ημέρες, με την έξαρση του μεταναστευτικού κινήματος και τη συνακόλουθη εισροή προσφύγων και μεταναστών στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά μας, πληροφορούμαστε για την αποβίβαση στην Κω Σύρων προσφύγων από το Bodrum της Τουρκίας, χωρίς άλλη διευκρίνιση. Ο προβληματισμός μου, όμως, είναι αν οι συντάκτες των τηλεοπτικών προγραμμάτων και, στη συνέχεια, οι εκφωνητές γνωρίζουν ότι η τουρκική ονομασία Bodrum (μπουντρούμ και μπουντρούμι, υπόγεια και σκοτεινή φυλακή, ενδεχομένως αντιδάνειο από τη λέξη ιππόδρομος) αντιστοιχεί στην ελληνικότατη πόλη της Αλικαρνασσού της Καρίας, έναντι της νήσου Κω, στο μυχό του Κεραμεικού Κόλπου.
Η Αλικαρνασσός, μια από τις λαμπρότερες μικρασιατικές πόλεις, μέλος της δωρικής Εξάπολης αρχικά, ιδρύθηκε από Ιωνες και Δωριείες αποίκους της Τροιζηνίας. Η πόλη είναι πατρίδα του «Πατέρα της Ιστορίας» Ηροδότου, του ιστορικού Διονύσου και του ποιητή Πανύαση. Είναι, επίσης, γνωστή ως έδρα των Καρών βασιλέων, με σημαντικότερους εκπροσώπους τον Λύγδαμη, την περίφημη, από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, Αρτεμισία και τον Μαύσωλο, με το μνημειώδες ταφικό Μαυσωλείο, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Τη σημερινή πόλη, όπου σώζονται ίχνη της αρχαίας (τείχη, ακρόπολη, θέατρο κ.ά.), επισκέπτονται ανελλιπώς Ελληνες και ξένοι. Συνεπώς, η χρήση από τα ελληνικά ΜΜΕ της λέξης Bodrum –ηθελημένη η εξ αγνοίας– (δεν μένει παρά να ακούσουμε και πρόσφυγες από Ινσταμπούλ, Ισμίρ, Ισνίκ κ.ά.) είναι ανεπίτρεπτη και προσβάλλει βάναυσα την ιστορική μας παράδοση, τη γλωσσική και πολιτιστική μας ταυτότητα και την παιδεία του τόπου μας, γενικότερα.
Αναστασιος Στεφος
Φιλόλογος
Η άτυπη επάνοδος της καθαρεύουσας
Κύριε διευθυντά
Είναι γνωστό ότι, από το 1976, καθιερώθηκε υποχρεωτικά με νόμο η δημοτική γλώσσα, τόσο σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης όσο και σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης, ακόμα δε και στον κατ’ εξοχήν «άβατο» χώρο της Δικαιοσύνης, με την έκδοση των δικαστικών αποφάσεων στη δημοτική γλώσσα και τη σύνταξη των συμβολαιογραφικών εγγράφων επίσης στη δημοτική γλώσσα, όπως π.χ. με την αντικατάσταση της κλασικής φράσης «ενώπιον εμού του Συμβολαιογράφου» με αυτήν «μπροστά σε μένα τον Συμβολαιογράφο».
Με τον ίδιο νόμο και σύμφωνα με τα εγκεκριμένα από το υπουργείο Παιδείας σχολικά βιβλία γραμματικής και συντακτικού, αντικαταστάθηκε το γράμμα κάπα από το γράμμα χι και επήλθε έτσι τροποποίηση στις λέξεις οι οποίες έγιναν «αγανάχτηση», «ανάχτηση», «απόχτηση», «κατάχτηση», «χαραχτήρας» κ.λπ.
Μεταβλήθηκε επίσης η ονομασία όλων των μηνών όπως «Γενάρης», «Φλεβάρης», «Μάρτης», «Απρίλης» κ.ο.κ., με εξαίρεση τον μήνα Αύγουστο, για τον οποίο προφανώς δεν κατέστη δυνατό να βρεθεί εύηχη μετονομασία.
Με επικεφαλής τον Τύπο, τα τελευταία είκοσι τουλάχιστον χρόνια, βλέπουμε να έχουν καταργηθεί, ατύπως και στην πράξη, τόσο ο νόμος του 1976 για την υποχρεωτική καθιέρωση της δημοτικής όσο η ισχύουσα σήμερα επίσημη γραμματική και το συντακτικό του υπουργείου Παιδείας.
Τελικά δεν εφαρμόστηκε καμία μεταβολή στη γλώσσα, με εξαίρεση τις καταλήξεις των τριτόκλιτων λέξεων στην ονομαστική από -ις σε -η και τη γενική από -εως σε -ης, δεν επήλθε καμία ουσιώδης μεταβολή ή μάλλον, μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα «ενθουσιώδους» καθιέρωσης της δημοτικής, επανήλθε πλησίστια η καθαρεύουσα, με τους δημοσιογράφους να διαγκωνίζονται σε πλειοδοσία λόγιων λέξεων, όπως «αιτιώμαι», «άπτομαι», «έωλος», «μέμφομαι», «πεφυσιωμένος», «ραστώνη», «σεμνύνομαι» κ.λπ.
Ακόμη και οι σημερινοί υπέρμαχοι της δημοτικής αρθρογράφοι «διολισθαίνουν» άθελά τους και γράφουν τα άρθρα τους στην απλή με τάση προς τη λόγια καθαρεύουσα, χωρίς φυσικά να τηρούν τους κανόνες της επίσημης γραμματικής.
Ισως αυτό δεν είναι άσχετο με το γεγονός ότι με την έναρξη τότε της υποχρεωτικής εφαρμογής της δημοτικής γλώσσας, συνέβησαν και ακραίες αλλαγές κύριων ονομάτων, σε σημείο μάλιστα να θίγονται ακόμη και ανθρώπινα δικαιώματα, κατοχυρωμένα με τη Σύμβαση της Ρώμης, όπως π.χ. σε επίσημα δημόσια έγγραφα ο παραλήπτης «εβαπτίζετο» αυθαίρετα από Βασίλειο σε Βασίλη, από Γεώργιο σε Γιώργο, από Δημήτριο σε Δημήτρη, από Ιωάννη σε Γιάννη (με δύο ν), από Νικόλαο σε Νίκο, από Δημήτριο σε Δημήτρη κ.ο.κ.
Γνωστό είναι επίσης ότι οι εταιρείες, ιδρύματα, οργανισμοί κ.λπ. έχουν επωνυμία και όχι «όνομα».
Δεν θα ήταν άσκοπο να διεξαχθεί μία συζήτηση μεταξύ των ειδημόνων, μέσα από την «Καθημερινή», προκειμένου να αναλυθεί και να εξηγηθεί το εξόχως περίεργο και ενδιαφέρον γεγονός αυτής της άτυπης επαναφοράς της καθαρεύουσας.
Ηλιας Κ. Κυπραιος
Πολιτευτής Δωδεκανήσου