Υπάρχουν δύο συν αμέτρητοι άλλοι λόγοι για να κοιτάξει κάποιος με μελαγχολική απαισιοδοξία τις κάλπες που θα στηθούν ξανά, σε λίγο καιρό, σε σχολικές αίθουσες.
Ο πρώτος, ίσως και προφανής, είναι ότι οδεύουμε σε μιαν «αλλαγή» που μοιάζει να έχει, απλώς και δυστυχώς, όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία συνοδεύουν τη διαδικασία ανακύκλωσης ενός αδιέξοδου σκηνικού. Η διαδικασία της «λίστας» περιορίζει ασφυκτικά τα περιθώρια ανανέωσης του πολιτικού προσωπικού, καθώς είναι τα γνωστών ορίων και δυνατοτήτων κομματικά επιτελεία που θα τις καταρτίσουν, και όχι η κοινωνία των πολιτών που μέσω σταυροδοσίας θα είχε τον τελευταίο λόγο. «Ετσι», όμως, φθάνουμε και στον δεύτερο λόγο: Η εμπειρία δεκαετιών, με ορισμένες –λίγες– εξαιρέσεις, αποδεικνύει πως τούτος ο λαός μπορεί να χαρακτηρίζεται «σοφός», πλην όμως οι επιλογές του ακόμα και ως προς τα πρόσωπα που θέλει να τον καθοδηγήσουν κάθε άλλο παρά τέτοιες είναι. Προς τι, λοιπόν, να υπάρχει αισιοδοξία και για την τωρινή του επιλογή, έστω κι αν αυτή θα περιορίζεται σε κόμματα μόνο και όχι σε πρόσωπα; Και δεν είναι μόνο περιπτώσεις όπως οι αμιγώς πολιτικές, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την εκδηλωθείσα υποστήριξη φιλοναζιστικού, ρατσιστικού και μισαλλόδοξου κόμματος. Μια ματιά στις μύριες άλλες επιλογές του (ιδού, λοιπόν, και οι «αμέτρητοι άλλοι λόγοι»), στην καθημερινότητά του, αρκεί για να επιβεβαιώσει το μέγα αδιέξοδο που τελικά, μάλλον διαχρονικά, βιώνουμε.
Κάτω από τα ανίερα λάβαρα, με σύμβολα όπως «Εδώ είναι Βαλκάνια», και «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε;», άλλοτε ενεργητικά και άλλοτε παθητικά, καταστρέφουμε το περιβάλλον που κληρονομήσαμε. Ασχημονούμε σε βάρος κάθε πτυχής του πολιτισμού που άνθισε σε τούτα τα χώματα. Ξεχνάμε εύκολα τις υποχρεώσεις μας απέναντι στον συνάνθρωπο και στην κοινωνία συνολικότερα, αλλά είμαστε ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να αλληλοεξοντωθούμε αν θεωρήσουμε ότι κινδυνεύει το ατομικό μας συμφέρον.
Και απορώ: Υπάρχουν τόσοι ανάμεσά μας, άνθρωποι πονεμένοι, άνθρωποι ικανοί, με αξιοπρέπεια, με όνειρα κι ελπίδες. Με θλίψη και απορία τούς βλέπεις στο πέρασμα του χρόνου να σιωπούν, αν και είναι μεγάλη και υπολογίσιμη δύναμη. Πότε θα αποφασίσουν να σταματήσουν να είναι γονατισμένοι;