Στις αρχές του καλοκαιριού είχε κυκλοφορήσει ένα βιβλιαράκι που ανέβλυζε μελαγχολία και, ταυτόχρονα, μια κάποια σθεναρή συνειδητότητα· ήταν το «Η δική μου ζωή», με κείμενα των Ντέιβιντ Χιουμ και Oλιβερ Σακς (εκδ. Aγρα). Και τα δύο κείμενα ήταν γραμμένα κατόπιν μίας ανεπίστροφης ανακοίνωσης: του επικείμενου θανάτου. Στις ελάχιστες σελίδες του βιβλίου, ο απολογισμός μιας ζωής έγινε σε μια προσπάθεια να μη χαθεί η λεπτομέρειά της, το μικρό και αδιόρατο που χάνεται μαζί με τον άνθρωπο, όταν εκείνος «φεύγει». Ο Oλιβερ Σακς αναφέρθηκε στο συγκεκριμένο κείμενο του Ντέιβιντ Χιουμ και οι εκδόσεις Aγρα, ευφυέστατα, συνέθεσαν τα δύο κείμενα σε ένα.
Την Κυριακή έφτασε η είδηση του θανάτου του Σακς, του σπουδαίου νευρολόγου και συγγραφέα, που περιέγραψε όσο ελάχιστοι την «ανθρώπινη κατάσταση». Νικημένος από τις πολλαπλές μεταστάσεις στο συκώτι, ο Oλιβερ Σακς θέλησε, από τον Φεβρουάριο του 2015 που του ανακοινώθηκε ότι η ασθένειά του τον οδηγεί στο τέλος, να μιλήσει για τον χρόνο που απομένει, για την ανυπόφορη για κάθε άνθρωπο αντίστροφη μέτρηση – ακριβώς όπως είχε κάνει και ο Ντέιβιντ Χιουμ το 1776. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις στο αναπόφευκτο και στο βιωμένο –ο Χιουμ με συγκινητικό μεγαλείο, ο Σακς με συγκινητική ταπεινότητα– αποκρυσταλλώνουν το τελειωτικό του θανάτου ως ανατομία της μέχρι τότε ζωής τους.
Ο Oλιβερ Σακς, γεννημένος στο Λονδίνο το 1933, έχει μεταφρασμένα στα ελληνικά επτά βιβλία: «Το νησί των τυφλών στα χρώματα» (2013), «Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο» (2011), «Μουσικοφιλία» (2011), «Βλέποντας φωνές» (2009), «Ενας ανθρωπολόγος στον Aρη» (2007), όλα από τις εκδόσεις Αγρα, και «Ξυπνήματα» (1996) από τις εκδόσεις Καστανιώτη – και, βέβαια, «Η δική μου ζωή» (Aγρα, 2015). Oλα περιτριγυρίζουν τις νευρολογικές ασθένειες στον σύγχρονο κόσμο –αμνησία, τύφλωση, κώφωση, ημικρανίες, σύνδρομο «μέλος-φάντασμα», σύνδρομο Asperger–, με τον πιο συμπονετικό τρόπο που μπορεί κανείς να εντοπίσει στη συνάντηση επιστήμης και λογοτεχνίας – άλλωστε, οι New York Times τον έχουν αποκαλέσει «δαφνοστεφή ποιητή της ιατρικής». Το μεγαλείο της συγγραφικής και επιστημονικής του προσφοράς τον κατατάσσει στους ανατόμους της σύγχρονης ανθρωπότητας και το έργο του θα μείνει μεγαλειώδης παρακαταθήκη για τις γενιές που έρχονται. Αγαπημένος των ασθενών του –τους μελετούσε προσεκτικά, τους άκουγε και τους βοηθούσε, στον καθένα ό,τι είχε ανάγκη· και σεβαστός στους συναδέλφους του–, ήταν γνωστός, εξάλλου, για την ενθάρρυνση νέων επιστημόνων αλλά και για τη συμβολή του στη νευρολογία.Ο Oλιβερ Σακς αποτέλεσε εμβληματική μορφή της νευρολογίας, ακριβώς διότι προσπάθησε και κατάφερε να την εντάξει στα «πράγματα» της καθημερινότητας. Πολέμιος των «γενικών συμπερασμάτων», εστίασε στο μοναδικό του καθενός – και στην επιστήμη και στη λογοτεχνία. Oπως έγραψε και ο Jerome Croopman στον New Yorker: «Μέσα από τα γραπτά του, ο Σακς αναγνωρίστηκε εντέλει για την προώθηση μιας μοναδικής μορφής κλινικής πρακτικής που είχε σε μεγάλο βαθμό εγκαταλειφθεί: τη μελέτη του προσώπου στο πλαίσιο της δικής του ζωής».
Στο τελευταίο του γραπτό αναφέρθηκε –μάλλον με ευγνωμοσύνη– σε μία ρήση του Χιουμ: «Δύσκολα τηρεί κανείς μεγαλύτερη απόσταση από τη ζωή απ’ όση τηρώ πλέον εγώ». Εμείς, οι αναγνώστες του, θα διατηρήσουμε την εγγύτητα στη ζωή, μέσα από το έργο του, όπως εκείνος μας έμαθε: με τη βαθιά κατανόηση των Aλλων.