Τέλη Ιανουαρίου του 2015, ένα εκτεταμένο δημοσίευμα στους New York Times ενημέρωνε ότι είκοσι από τα κορυφαία μουσεία της Ιταλίας αναζητούν διευθυντή με διεθνή διαγωνισμό («Italy goes global in search for museum directors», ο τίτλος του ρεπορτάζ). «Είναι ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός», δήλωνε ο Ιταλός υπουργός Πολιτισμού Ντάριο Φραντσεσκίνι. «Τα ιταλικά μουσεία πρέπει να αποκτήσουν δυναμική». Συνέδεε μάλιστα την πρόθεσή του να «εκσυγχρονίσει» τα μουσεία της χώρας του ώστε να γίνουν πιο ελκυστικά στον επισκέπτη με την προσπάθεια του πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι να «απαντήσει» στις προκλήσεις που ανακύπτουν από μια παρατεταμένη ύφεση. «Αλλάζοντας απλώς διευθυντή δεν θα υπάρχει κανένα αποτέλεσμα, αν δεν αλλάξει το κράτος, αν δεν αλλάξει η δομή των μουσείων», πρόσθετε στο ίδιο δημοσίευμα ο Αντόνιο Νάταλι, διευθυντής της εμβληματικής Πινακοθήκης Ουφίτσι στη Φλωρεντία.
Νέος διευθυντής στα Ουφίτσι είναι πλέον ο Γερμανός Εϊκε Σμιτ. Η προκήρυξη του διεθνούς διαγωνισμού στην Ιταλία έγινε πράξη και δεν παρέμεινε εξαγγελία. Ετσι, η χώρα με την οποία συχνά συγκρινόμαστε έκανε ένα άλμα εξωστρέφειας, παραμερίζοντας εθνικά και φοβικά σύνδρομα.
Στην «Κ» της προηγούμενης Κυριακής ένα εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ (της Μαργαρίτας Πουρνάρα) έδινε το στίγμα της επόμενης μέρας του διαγωνισμού. Τη συζήτηση αλλά και τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει στην Ιταλία η είδηση: «Ενας Γερμανός στα Ουφίτσι!».
Ανάμεσα στις απόψεις που παρατίθενται, και αυτή του προέδρου του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων της Ιταλίας (ΙCOM Italia), Αλμπέρτο Γκαρλαντίνι. Αντιγράφουμε μεγάλο μέρος: «Ενα πράγμα έχει γίνει κατανοητό: δεν μπορείς να πολεμήσεις νέα προβλήματα με παλιές λύσεις. Οι προκλήσεις είναι διεθνούς επιπέδου και αφορούν την κοινωνία, την οικονομία και την πολιτική. Σας αναφέρω μόνον ότι η Ιταλία είναι μια χώρα με 4 εκατομμύρια μετανάστες και 4 εκατομμύρια Ιταλούς που ζουν εκτός συνόρων. Είμαστε μια πολύ διαφορετική χώρα σε σχέση με μία δεκαετία πριν. Τα πάντα αλλάζουν συμπαρασύροντας και τον τομέα του πολιτισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι ένας ξένος διευθυντής μουσείου θα είναι καλύτερος από έναν Ιταλό. Χρειαζόμαστε όμως ανθρώπους με ανοιχτά μυαλά, με αίσθηση κοσμοπολιτισμού και σχέδιο που θα έχει διεθνείς προδιαγραφές. Τέρμα η εποχή που διορίζονταν οι φίλοι των φίλων».
Η αναλυτική εξιστόρηση των δεδομένων έχει έναν και μόνο, προφανή, λόγο: να συνδέσει την ιταλική με την ελληνική μουσειακή πραγματικότητα. Και εκεί, η ηγεμονία των πάσης φύσεως συντεχνιών δημιουργεί προβλήματα, με αιφνιδιαστικές απεργιακές κινητοποιήσεις, αγκυλώσεις, αντιστάσεις στις αλλαγές κ.ο.κ. Κι εκεί δεν αρέσει καθόλου σε ορισμένους αρχαιολόγους και ιστορικούς τέχνης η επιλογή ενός «ξένου» διευθυντή στα Ουφίτσι. Ομως, παρά τις αντιστάσεις, συνέβη. Η θέση προκηρύχθηκε, οι φάκελοι που κατατέθηκαν αξιολογήθηκαν, ο διαγωνισμός τελεσφόρησε.
Εδώ, η αρχή έγινε από το Μουσείο Μπενάκη (μετά την αποχώρηση του Αγγελου Δεληβορριά, η θέση του προκηρύχθηκε διεθνώς) και ο τέως υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης είχε ανακοινώσει ότι θα προχωρήσει σε διεθνείς διαγωνισμούς για την ανεύρεση διευθυντών τόσο για το Μουσείο Ακρόπολης όσο και για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Ουδέν νεώτερον.
Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι υπάρχουν και Ελληνες υποψήφιοι που συγκεντρώνουν όλα τα προσόντα. Είναι σημαντικό, όμως, να εξεταστούν οι αιτήσεις τους μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον, να αξιολογηθούν με κριτήρια διαφορετικά από τις εκάστοτε συμμαχίες «των φίλων».
Οι κλειστές επιλογές είναι από τη φύση τους αναξιοκρατικές. Απομονώνουν τις χώρες, κάνουν τους ανθρώπους ευάλωτους ενισχύοντας την αυταπάτη τής, κάθε φύσεως, αδοκίμαστης και αδόκιμης κυριαρχίας.