Ιrvin Yalom, «Πλάσματα μιας μέρας»
μτφρ. Ευαγγελία Ανδριτσάνου
πρόλογος Γιάννης Ζέρβας
εκδ. Αγρα
Το νεαρό ζευγάρι έπαιζε ρακέτες στην παραλία. Ηταν δεν ήταν 25 χρόνων. Σταμάτησαν το παιχνίδι κι έκαναν μια βουτιά. Βγήκαν μαζί από τη θάλασσα και κάθισαν αγκαλιασμένοι σε μια ξαπλώστρα. Συγχρονισμένοι, συνδεδεμένοι, δύο σώματα σαν ένα. «Θα μου διαβάσεις την παρακάτω ιστορία;», ρωτάει το ηλιοκαμένο κορίτσι τον σύντροφό της.
Εκείνος την παίρνει αγκαλιά, όπως οι μαμάδες διαβάζουν παραμύθια στα παιδιά τους, βγάζει το βιβλίο του και αρχίζει: «Τα πόδια μου φτιαγμένα για να σκαρφαλώνουν,/ σαν τα πόδια ενός πουλιού που βηματίζει στην ακτή με την άμπωτη,/ ώσπου να φουσκώσουν τα νερά οι λέξεις./ Να ισοπεδώσουν κάθε σήμα, / ασυνήθιστου πουλιού, / παράξενου μυαλού».
Οι ιστορίες που διάβαζε το ερωτευμένο νεαρό ζευγάρι ήταν οι ιστορίες που περιλαμβάνονται στο νέο βιβλίο του ψυχιάτρου, υπαρξιακού ψυχοθεραπευτή Ιρβιν Γιάλομ (Irvin Yalom), που μέσα στο πολύπαθο ελληνικό καλοκαίρι κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Αγρα. Πλάσματα του καλοκαιριού, σκέφτηκα κοιτώντας τους να διαβάζουν αφοσιωμένοι τα «Πλάσματα μιας μέρας», που έγραψε ο διάσημος Αμερικανός ψυχοθεραπευτής.
Εδώ και αρκετό καιρό, ιδίως μετά τον «Κήπο του Επίκουρου», ο Γιάλομ ατενίζει τον θάνατο από κοντά. Παρότι η υπαρξιακή σχολή της ψυχοθεραπείας έτσι και αλλιώς ασχολείται με την αναζήτηση νοήματος στη ζωή, άρα και με τη θέαση του θανάτου, ο ίδιος παραδέχεται ότι επειδή μεγαλώνει, ο θάνατος είναι αυτό που τον απασχολεί.
Το βιβλίο αυτό περιγράφει δέκα ιστορίες ψυχοθεραπείας ανθρώπων που ζήτησαν από τον διακεκριμένο επιστήμονα, μέσα σε δύο-τρεις συνεδρίες, να βοηθηθούν επειδή ο θάνατος είχε χτυπήσει άμεσα ή έμμεσα την πόρτα τους.
Είτε τον επισκεπτόταν μια ετοιμοθάνατη συγγραφέας είτε το νεαρό στέλεχος επιχείρησης που είχε χάσει πρόωρα τον πατέρα του και τώρα αιφνιδίως τον μέντορά του είτε ο νεαρός γιατρός που τον επισκέφθηκε επειδή ο αδερφός του βούλιαζε στα ναρκωτικά και στο περιθώριο, ο Γιάλομ επιστρατεύει την τέχνη της αφήγησης αφήνοντας την προσωπική του συγκίνηση για τον φόβο του δικού του τέλους να επηρεάσει τη ματιά του, χωρίς όμως να χάνει την απόσταση που χρειάζεται το ψυχοθεραπευτικό έργο του.
Καθώς διάβαζα και αυτό το βιβλίο του απνευστί -είχαν προηγηθεί όλα τα μυθιστορηματικά και επιστημονικά του βιβλία- αναρωτιόμουν πού έγκειται η τεράστια επιτυχία του, μια επιτυχία που έχει πλέον δημιουργήσει σχολή όχι μόνο αναγνωστών αλλά και ψυχοθεραπευτών ανά τον κόσμο, που επιθυμούν να του μοιάσουν.
Και τότε σαν καλοκαιρινό αεράκι μού ήρθε στο μυαλό το νεαρό ζευγάρι της παραλίας. Αυτό το κράτημα του χεριού δύο ανθρώπων, που ζούσαν έναν έρωτα που μόνο στα 20 σου χρόνια μπορείς να ζήσεις, και υποδήλωνε την επιθυμία να ζήσουμε τα πάντα μαζί, ο ένας μέσα από τα μάτια του άλλου. Συνειδητοποίησα τότε ότι αυτή είναι η επιτυχία του Γιάλομ. Οτι σε κρατάει από το χέρι τρυφερά, εμπιστευτικά, συνωμοτικά, ερωτικά, και σε εισάγει στον κόσμο της απελπισίας, του θανάτου, της απόγνωσης, της ασχήμιας της ζωής, των ελλείψεων, και σου ζητάει να του κάνεις παρέα σε όλα αυτά.
Και σου κάνει παρέα και εκείνος. Δίνει απλόχερα το απόσταγμα της ζωής του και της εμπειρίας του μέσα από ιστορίες, ταΐζοντας με λέξεις και αυθεντική έγνοια την ανθρώπινη ανάγκη για συντροφικότητα, αγάπη και παρουσία.
Κανείς δεν θέλει να είναι μόνος ούτε στον έρωτα ούτε στον θάνατο. Και όπως τα δύο νεαρά παιδιά μοιράζονταν από κοινού τη στιγμή της ανατολής τους, ο Γιάλομ, μεταφέροντας το απόσταγμα της σκέψης του Μάρκου Αυρήλιου που περιγράφει την ανθρώπινη ζωή σαν τη ζωή μιας πεταλούδας, αναδεικνύει τη βραχεία θεραπεία ως μια δυνάμει δυνατότητα για μια αυθεντική συνάντηση παρά το σύντομο της ζωής της. Και μοιράζεται μαζί μας την εμπειρία της δύσης της ζωής. Αλλωστε, «κοντεύει ο καιρός που θα τα ξεχάσεις όλα. Κοντεύει ο καιρός που θα σε ξεχάσουν όλοι». Αλλά σε αυτό το ταξίδι, η μεγαλύτερη δύναμη κρύβεται στο ότι είμαστε μεν μόνοι, αλλά δεν είμαστε.