Διακοπές με το μάτι στο κινητό για τις εξελίξεις στα Εurogroup και τις συνόδους κορυφής. Συζητήσεις σε παραθαλάσσια ταβερνάκια όχι για τα προσωπικά σχέδια του καθενός για το μέλλον, όχι για τα προβλήματα στη δουλειά ή στα προσωπικά, αλλά για την πορεία της χώρας, το τι μέλλει γενέσθαι. «Ο κόσμος φέτος είναι κουρασμένος, εξοντωμένος ψυχολογικά» μας έλεγε ιδιοκτήτης ταβέρνας στα Χανιά. «Δεν ήταν καλοκαίρι αυτό». «Και λείπουν και οι ψυχολόγοι μας» σχολίασε κάποιος από την παρέα γελώντας, ελαφραίνοντας το κλίμα.
Αλλά δεν ήταν ακριβώς αστείο. Η διάθεση να μιλήσουμε είναι έντονη, πολλοί εκφράζουν την ανάγκη να απευθυνθούν σε ειδικό μην μπορώντας μόνοι τους να βγάλουν νόημα από όλα όσα συνέβησαν, όσοι ήδη κάνουν ψυχοθεραπεία επανακάμπτουν τώρα τον Σεπτέμβριο με λαχτάρα. «Παραδοσιακά κάθε καλοκαίρι πολλοί κάνουν υπερεπένδυση, περιμένουν ότι θα ξεκουραστούν, ότι θα ανακάμψουν. Αυτό όμως ήταν ένα πολύ δύσκολο καλοκαίρι, έχει μια κούραση που δεν φεύγει και η οποία έχει να κάνει κατά βάση με την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα» λέει στην «Κ» η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Ερα Μουλάκη. Τον Ιούλιο, οι πολιτικές εξελίξεις μονοπώλησαν τις συνεδρίες. «Στη διάρκεια του δημοψηφίσματος επικράτησε πανικός, όλα όσα συνέβαιναν τους επηρέαζαν όλους και ως μονάδες και ως οικογένειες. Η επιβολή των capital controls είχε άμεσο οικονομικό αντίκτυπο. Αρχισαν πολλοί να διαπραγματεύονται τη μετανάστευση. Την ίδια στιγμή καταγράφονται μεγάλες αλλαγές στα επαγγελματικά, καθυστερήσεις μισθών, απολύσεις. Ολα γίνονταν άρον άρον, ήταν πολύ πιεστική σαν κατάσταση. Δεν είναι τυχαίο ότι παρατηρούμε έξαρση της σωματοποίησης του άγχους με διάφορους τρόπους».
Στη διάρκεια του «καυτού» Ιουλίου, η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια κ. Χαριτίνη Καρρά υποδέχθηκε αρκετά νέα περιστατικά. «Ολα είχαν να κάνουν με την κρίση και την αποσταθεροποίηση» λέει στην «Κ». Σύμφωνα με την ίδια, είναι η πρώτη φορά που οι εξελίξεις στη χώρα «φτάνουν» τόσο έντονα στο γραφείο του ψυχολόγου. «Από τον περασμένο Ιανουάριο, από τις εκλογές και μετά, άρχισε να απασχολεί πολύ περισσότερο τον κόσμο η πολιτική. Ολο αυτό φυσικά κορυφώθηκε στο δημοψήφισμα. Τους απασχόλησε όλους ιδιαίτερα, τι να κάνουν, πώς να το κάνουν. Η σύγκρουση που έβγαλε το δημοψήφισμα μεταφέρθηκε και στις δικές τους ιστορίες. Ελάχιστοι δεν το συζήτησαν καθόλου. Γενικά έγιναν ωραίες συζητήσεις».
Οπως επισημαίνει η κ. Καρρά, ιδιαίτερα οι νεότεροι εκείνο το διάστημα διάβασαν πολύ, ενημερώθηκαν. «Υπήρχε έντονη η αίσθηση ότι έχουν στα χέρια τους την ευθύνη να αποφασίσουν. Οτι η ψήφος είναι σημαντική, είχε χρόνια να υπάρξει αυτό. Ηταν αλλαγή». Το αποτέλεσμα της Συνόδου Κορυφής ματαίωσε πολλούς, ανακούφισε άλλους. Σε κάθε περίπτωση, η θύελλα των συζητήσεων κόπασε. «Αλλοι ήρθαν με μεγάλη απογοήτευση, άλλοι καθησυχάστηκαν. Οι περισσότεροι πάντως σταμάτησαν να αναφέρονται σε αυτό, εξέφρασαν έντονα την ανάγκη να φύγουν διακοπές, να μην ξέρουν, να μη μαθαίνουν τίποτα».
Μοιραία, η ανακοίνωση των εκλογών αναζωπύρωσε τη συζήτηση στα γραφεία των ψυχολόγων. «Υπάρχει μια γενικευμένη απογοήτευση. Πολλοί θεωρούν ότι δεν υπάρχουν πια πολλά πράγματα να κάνουν, υπάρχει "απέναντι" κάτι πολύ ισχυρό. Αλλοι είναι πιο "μαυρισμένοι", "δεν θέλω να ψηφίσω, δεν θέλω να τους ξέρω", λένε». Το ίδιο διαπίστωσε και η κ. Μουλάκη: «Υπάρχει μεγάλη ματαίωση, γενικευμένη απογοήτευση, η πεποίθηση ότι δεν αλλάζει κάτι. Σαν να χάνεται η ελπίδα ότι κάτι μπορεί να γίνει ή ότι κάτι θα μπορούσε να γίνει». Πάντως, συμπληρώνει η Χαριτίνη Καρρά, ο κόσμος δεν «φέρνει» σήμερα την ίδια απελπισία που έφερνε τα προηγούμενα χρόνια της κρίσης. «Ισως γίναμε πια έμπειροι στο να τα βγάζουμε πέρα απέναντι σε κάτι απειλητικό και αβέβαιο».
Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνει ο ψυχοθεραπευτής Γιώργος Ασημογιώργος, στην κρίση οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να μιλήσουν. «Αλλά όσο αυξάνονται οι ανάγκες, μειώνεται η οικονομική δυνατότητα. Δυστυχώς έτσι όπως υπολειτουργούν οι δημόσιες δομές, μένουν ακάλυπτες ανάγκες».