Η ανακάλυψη την περασμένη εβδομάδα του γιγαντιαίου κοιτάσματος φυσικού αερίου «Ζορ» λίγο έξω από τις αιγυπτιακές ακτές αλλάζει εν μια νυκτί τις ενεργειακές και γεωστρατηγικές ισορροπίες στην περιοχή. Μεγάλη κερδισμένη είναι, φυσικά, η Αίγυπτος, η οποία μπορεί να φιλοδοξεί βασίμως ότι η ανακάλυψη του μεγαλύτερου κοιτάσματος που έχει ανακαλυφθεί ποτέ στη Μεσόγειο θα της επιτρέψει να λύσει το μεγάλο ενεργειακό της πρόβλημα. Το κοίτασμα «Ζορ» εκτιμάται ότι θα καλύψει σχεδόν πλήρως τις ενεργειακές ανάγκες της Αιγύπτου για τουλάχιστον τα επόμενα πενήντα χρόνια. Μεγάλοι χαμένοι είναι το Ισραήλ και η Κύπρος, που τα τελευταία χρόνια επίσης ανακάλυψαν σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου στα χωρικά τους ύδατα και φιλοδοξούν να τα εξάγουν σε γειτονικές χώρες, κυρίως στην Αίγυπτο, αλλά και η Ρωσία.
Το κοίτασμα «Ζορ» που ανακάλυψε η ιταλική πολυεθνική πετρελαϊκή εταιρεία Eni είναι το 20ό μεγαλύτερο στον κόσμο, περιέχει περίπου 30 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου (αντιστοιχούν σε 5,5 δισ. βαρέλια πετρελαίου) και καλύπτει μια περιοχή περίπου 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το γεγονός ότι το κοίτασμα βρίσκεται σχετικά κοντά στις μεσογειακές ακτές της Αιγύπτου, περίπου 150 χιλιόμετρα, ότι η ποιότητα του φυσικού αερίου είναι πολύ καλή και ότι στην περιοχή υπάρχει ήδη η υποδομή για την επεξεργασία και μεταφορά του φυσικού αερίου μειώνει το κόστος παραγωγής καθιστώντας το κοίτασμα «Ζορ» ακόμη πιο επικερδές για την Αίγυπτο και την Eni. «Αυτή η ιστορική ανακάλυψη είναι ικανή να μεταμορφώσει το ενεργειακό σενάριο της Αιγύπτου», δήλωσε στις αρχές της εβδομάδας ο διευθύνων σύμβουλος της Eni, Κλάουντιο Ντεσκάλτσι, προσθέτοντας ότι η εταιρεία σκοπεύει να επισπεύσει τις εργασίες παραγωγής ανοίγοντας τα πρώτα πηγάδια άντλησης το 2016. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του κοιτάσματος «Ζορ», το κοίτασμα «Λεβιάθαν», που είχε ανακαλυφθεί το 2010 στα χωρικά ύδατα του Ισραήλ και ήταν μέχρι την προηγούμενη Κυριακή το μεγαλύτερο της Μεσογείου, έχει μέγεθος 17 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Η ανακάλυψη του κοιτάσματος «Ζορ» αποτελεί πολύ σημαντική επιτυχία για τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και ουσιαστικά αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού πολιτικά και οικονομικά. Η Αίγυπτος είναι αντιμέτωπη με χρόνια έλλειψη ενέργειας, γεγονός που έχει τόσο πολιτικές όσο και οικονομικές συνέπειες. Η έλλειψη ενέργειας που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αλματώδη αύξηση του πληθυσμού της Αιγύπτου τις τελευταίες δεκαετίες προκαλεί πολύ συχνά μπλακ άουτ. Η παραγωγή φυσικού αερίου έχει μειωθεί στην Αίγυπτο κατά περίπου 16% από το 2013 και οι εξαγωγές έχουν μειωθεί κατά 70% σε σχέση με το 2009.
Αντιθέτως η κατανάλωση ενέργειας από τα αιγυπτιακά νοικοκυριά και τη βιομηχανία έχει αυξηθεί κατά 50% την τελευταία δεκαετία. Τα μπλακ άουτ, τα οποία είχαν αυξηθεί κατά τη σύντομη προεδρία του ισλαμιστή Μ. Μόρσι, αποτελούν σημαντικό πολιτικό πρόβλημα στην Αίγυπτο. Η έλλειψη ενέργειας ανάγκασε την αιγυπτιακή κυβέρνηση να επιβάλει δελτίο στην παροχή φυσικού αερίου προς τις αιγυπτιακές βιομηχανίες πλήττοντας την παραγωγή τους και κατ’ επέκταση την ανάπτυξη της αιγυπτιακής οικονομίας. Με την ανακάλυψη του κοιτάσματος «Ζορ», αυτά τα προβλήματα θα είναι παρελθόν σε λίγα χρόνια ενισχύοντας πολιτικά τον κ. Αλ Σίσι και εδραιώνοντας την εξουσία του. Ο κ. Ντεσκάλτσι της Eni έχει δηλώσει ότι η παραγωγή από το «Ζορ» μπορεί να φτάσει στο αποκορύφωμά της τα τρία δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα την ημέρα, φτάνοντας στο 68% της σημερινής παραγωγής φυσικού αερίου της χώρας, στοιχείο που θα επιτρέψει στην Αίγυπτο να μην εισάγει καθόλου φυσικό αέριο για τα επόμενα δέκα χρόνια. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι το χρονοδιάγραμμα για την έναρξη παραγωγής είναι πολύ φιλόδοξο και ότι η πλήρης εκμετάλλευση του κοιτάσματος δεν είναι εφικτή πριν από το 2020.
Η αιγυπτιακή κυβέρνηση σκοπεύει να κατευθύνει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής από το «Ζορ» στην εγχώρια αγορά, δήλωσε την Τετάρτη σε συνέντευξή του στο Reuters ο υπουργός Πετρελαίου της Αιγύπτου Σερίφ Ισμαήλ. «Η εγχώρια αγορά αποτελεί προτεραιότητα», τόνισε, προσθέτοντας ότι το μερίδιο της Eni από το κοίτασμα «Ζορ» θα ανέλθει στο 35% και το υπόλοιπο 65% θα περιέλθει στην αιγυπτιακή κυβέρνηση. Κατά τον κ. Ισμαήλ, στόχος της κυβέρνησης είναι να καταστεί η Αίγυπτος ενεργειακά ανεξάρτητη μέχρι το 2020 ενώ η ανακάλυψη του «Ζορ» δεν πρόκειται να οδηγήσει σε ταχύτερη επίτευξη του στόχου.
Οσον αφορά τις μελλοντικές εξαγωγές φυσικού αερίου, ο υπουργός Πετρελαίου απαντάει ότι «πρέπει να είμαστε ρεαλιστικοί… πρέπει να καλύψουμε πλήρως τις ανάγκες της εγχώριας αγοράς». Σε κάθε περίπτωση, η ανακάλυψη του «Ζορ» ενισχύει σημαντικά τη γεωστρατηγική σημασία της Αιγύπτου όπως και τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας.
Για το Ισραήλ η ανακάλυψη του κοιτάσματος «Ζορ» «αποτελεί οδυνηρή υπενθύμιση των πραγματικά άφρονων ενεργειών μας», δήλωσε την περασμένη Δευτέρα ο υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ, Γιουβάλ Στάινιτς, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του ισραηλινού στρατού. «Καθυστερούσαμε επί χρόνια τις έρευνες, καθυστερούσαμε την εξέλιξη. Τίποτα δεν κινείται», συμπλήρωσε ο Ισραηλινός υπουργός. Η ανακάλυψη του «Ζορ» δυσχεραίνει την εξαγωγή φυσικού αερίου από το Ισραήλ προς την Αίγυπτο. Παρά τις καθυστερήσεις και τις περιπλοκές που προκαλεί το υπάρχον κανονιστικό πλαίσιο, η ανάπτυξη του κοιτάσματος «Λεβιάθαν» (και του μικρότερου «Ταμάρ») είναι πολύ πιο μπροστά σε σχέση με του «Ζορ». Το ερώτημα είναι αν το Κάιρο θα προτιμήσει να αποφύγει τις εισαγωγές από το Ισραήλ για πολιτικούς λόγους.