Νομίζω ότι, πέρα από τις επιμέρους διαφωνίες και πολιτικές τοποθετήσεις του καθενός, μπορούμε όλοι να συμφωνήσουμε μαζί στο εξής: Η επτάμηνη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν υπέροχη.
Περιμένετε, μη φεύγετε.
Ένα λεπτό.
Να σας εξηγήσω.
Οι επτά μήνες “πρώτη φορά αριστερής” διακυβέρνησης της χώρας ήταν κάτι (μια συμφορά, όπως αποδείχτηκε) που δεν μπορούσε να αποφευχθεί. Έχουμε βαθιά κρίση, πολύ μεγάλο κομμάτι του εκλογικού σώματος είναι θυμωμένο και απογοητευμένο, το συγκεκριμένο κόμμα της ριζοσοσπαστικής αριστεράς είχε το λεξιλόγιο, τα αντανακλαστικά και την τύχη να κεφαλοποιήσει αυτό το θυμό και αυτή την απογοήτευση, ε, αργά ή γρήγορα θα γινόταν. Έτσι λοιπόν πρέπει να την κρίνουμε, ως κάτι το αναπόφευκτο. Και ως τέτοια, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ ήταν μια πάρα πολύ διδακτική εμπειρία.
Φυσικά, το πρώτο πράγμα που θα πει κανείς είναι “ναι, αλλά πόσο μας κόστισε”. Μας κόστισε αδιανόητα πολλά. Οπωσδήποτε δεν άξιζε τον κόπο, τη σπατάλη και την οικονομική καταστροφή τόσων ανθρώπων. Μπορεί να το πληρώσαμε πανάκριβα, αλλά τουλάχιστον μάθαμε τέσσερα πολύτιμα πράγματα.
1) Δεν υπάρχει εναλλακτική.
Δεν υπάρχει “καλύτερη διαπραγμάτευση”. Δεν υπάρχει “έξοδος από τα μνημόνια με αξιοπρέπεια”. Δεν υπάρχει τρίτος ή τέταρτος δρόμος προς το σοσιαλισμό. Δεν υπάρχει ένας άλλος κόσμος, εφικτός. Το μόνο που υπάρχει είναι μια χρεοκοπημένη χώρα, που πρέπει να υλοποιήσει τους όρους των δανείων που χρειάζεται για να μην καταρρεύσει, και ταυτόχρονα να αλλάξει παραγωγικό μοντέλο για να συνεχίσει να υπάρχει. Κάποιοι το είχαν καταλάβει από την αρχή αυτό, από το 2010, ή, έστω, από το 2012. Ήταν λίγοι. Σε άλλες χώρες που βρέθηκαν στην ίδια κατάσταση, το πολιτικό σύστημα και οι πολίτες το κατάλαβαν νωρίς, και το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο, μονόδρομος: Υλοποίησαν τις μεταρρυθμίσεις και βγήκαν από τα μνημόνιά τους. Εμείς έπρεπε να περάσουμε μια εξαετία με αντιμνημονιακή μπουρδολογία και λαϊκισμό (σε αυτιά πρόθυμα, πανέτοιμα) μέχρι όλα τα “μεγάλα” και μικρομέγαλα κόμματα να υπογράψουν κι από τουλάχιστον ένα. Τώρα έχουν υπογράψει όλοι. Οι μόνοι “αντιμνημονιακοί” που έχουν μείνει είναι οι κομμουνιστές, οι νεοναζί και αυτοί που έχουν τα λεφτά τους έξω και λαχταράνε τη δραχμή. Όλοι οι υπόλοιποι, ακόμα κι αυτοί που τους έχει έρθει ξαφνικό και βαρύ και μοιάζουν να μη μπορούν να το χωνέψουν, σιγά σιγά συνειδητοποιούν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική. Πετάξαμε έξι χρόνια, στα οποία υποστήκαμε τη μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή στην ιστορία του κόσμου, αλλά τώρα ξέρουμε.
2) Ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι και πολύ καλός πολιτικός.
Μέχρι πρόσφατα πολλοί θεωρούσαν τον Αλέξη Τσίπρα έναν ικανό και καταφερτζή πολιτικό, που είχε καταφέρει να εδραιώσει την κυριαρχία του στο κόμμα του και να το εκτοξεύσει εκλογικά μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Η εκτόξευση, βεβαίως, τελικά δεν οφειλόταν στο πολιτικό του ταλέντο, αλλά στο ότι ήταν εκεί την ώρα που του ‘πεφτε στα χέρια η αγανάκτηση ενός λαού που έμοιαζε με απατημένο σύζυγο, διψασμένο για γλυκόλογα, με τεράστια ανάγκη για κάποιον καινούριο που θα του πει ότι όλα θα πάνε καλά. Και η "κυριαρχία στο κόμμα” του περιλάμβανε την απομάκρυνση από αυτό του προκατόχου του Αλέκου Αλαβάνου και του αντιζήλου του Φώτη Κουβέλη. Η μετέπειτα εξέλιξη και των δύο απέδειξε το μέγεθος αυτού του κατορθώματος -ήταν μικρό-, ενώ σήμερα, με τη μαζική έξοδο προδομένων συντρόφων, βλέπουμε έμπρακτα ότι ο κ. Τσίπρας δεν είχε καμία πραγματική “κυριαρχία” στο κόμμα του.
Και, φυσικά, το πόσο δαιμόνιος και ταλαντούχος πολιτικός αποδείχτηκε ο κ. Τσίπρας το είδαμε όλοι και από τις πράξεις και τις επιλογές του το τελευταίο επτάμηνο. Δεν τα πήγε και πολύ καλά. Δύο πράγματα χρειάζεται να κάνει ένας πρωθυπουργός: Να παίρνει γρήγορα σωστές αποφάσεις και να επιλέγει σωστούς συνεργάτες. Η τραγελαφική διαπραγμάτευση της ελληνικής κυβέρνησης, η μοιραία ανικανότητά του να πάρει δύσκολες αποφάσεις, να καταλάβει τι συμβαίνει, ποιο είναι το διακύβευμα, ποιους έχει γύρω του, ποιες είναι οι πραγματικές επιλογές και ποιο είναι το κόστος όταν κωλυσιεργεί και δεν τις κάνει, μας έδειξε ότι είναι εντελώς ακατάλληλος για να διαπραγματευτεί ακόμα και μείωση ενοικίου. Και, φυσικά, αποδείχτηκε και εντελώς ανίκανος να επιλέξει ικανούς συνεργάτες και στελέχη, κι έτσι υποστήκαμε το οδυνηρό οπτικοακουστικό υπερθέαμα που υπήρξαν ο Γιάνης Βαρουφάκης, η Ζωή Κωνσταντοπούλου, ο Πάνος Καμμένος, η Τασία Χριστοδουλοπούλου, ο Αριστείδης Μπαλτάς, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης (ο κομμουνιστής υπεύθυνος για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας) και ο Παύλος Χαϊκάλης, μεταξύ πολλών άλλων.
Είναι σαν ο Ανδρέας Παπανδρέου να είχε γεμίσει ένα υπουργικό συμβούλιο με Κίμωνες Κουλούρηδες.
3) Δεν είναι καλύτεροι από τους προηγούμενους. Δεν είναι καν "το ίδιο". Είναι χειρότεροι.
Αυτή ήταν ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη από όλες, ακόμα και για ανθρώπους που δεν περίμεναν τίποτε το καλό από μια κυβέρνηση της “αριστεράς”. Το μεγαλύτερο επιχείρημα των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ πριν από τον Ιανουάριο ήταν αυτό της ηθικής υπεροχής: Όλοι οι προηγούμενοι ήταν κλέφτες και λαμόγια, οπότε το μόνο που χρειαζόταν να κάνουν για να κυβερνήσουν καλύτερα ήταν να μην είναι κλέφτες και λαμόγια. Κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί τα εξώφθαλμα δωράκια σε πελάτες/συμφέροντα (τα σάντουιτς στη ΔΕΗ, τα λεφτά στη βιομηχανία ζάχαρης και πολλά άλλα), ή το κύμα διορισμών ξαδέρφων, συζύγων, μπατζανάκηδων και κομματικών στελεχών στο κράτος, τις μετατάξεις και τις αποσπάσεις, την όρεξη με την οποία ολόκληρος ο μηχανισμός του ΣΥΡΙΖΑ έπεσε με τα μούτρα στις χάρες και τα ρουσφέτια. Στελέχη της δημόσιας διοίκησης μου είπαν ότι τέτοιο πράγμα δεν είχαν δει ούτε με την επιστροφή της ΝΔ στην κυβέρνηση το 2004. Βεβαίως, δεν πρόλαβαν να “κλέψουν” με την τσοχατζοπουλική έννοια του όρου, καθώς πια δεν υπάρχουν και λεφτά για υποβρύχια και αεροπλάνα, αλλά τίποτε από όσα έκαναν δεν υποδηλώνει πως, αν υπήρχαν, δεν θα τσοχατζοπούλιζαν σα να μην υπάρχει αύριο.
Αλλά αυτό τους κάνει μόνο “ίδιους” με τους προηγούμενους. Αυτό που μάθαμε επιπλέον σ’ αυτό το επτάμηνο είναι ότι η “αριστερά” έχει μια τρομερή ένδεια σε αξιόμαχα στελέχη. Αυτό που είδαμε στο υπουργικό συμβούλιο του ΣΥΡΙΖΑ υποτίθεται ότι ήταν η αφρόκρεμα, και αποδείχτηκε σκέτος αφρός. Οι υπουργοί της κυβέρνησης κυμαίνονταν κατά κανόνα από το “γραφικός ανεπάγγελτος” μέχρι το “παλαιολιθικός ιδεοληπτικός”, και ήταν στην πλειοψηφία τους εντελώς ανεξέλεγκτοι, ελευθέρας βοσκής ευκατάστατοι αργόσχολοι. Η πραγματικότητα έσκασε και στα δικά τους τα χέρια σα στρακαστρούκα, βεβαίως, είτε με τη μορφή καραβιών προσφύγων (που “λιάζονταν”), είτε με τις ελλείψεις στα σχολεία, για να μην τα ξαναλέμε για τα capital controls, τον ΕΝΦΙΑ και τα λοιπά της διαπραγμάτευσης. Αυτή η τραγικά αναποτελεσματική κυβέρνηση δεν κατάφερε να ολοκληρώσει ούτε κάτι συμβολικό, έτσι για να θυμόμαστε ότι πέρασε “αριστερή” κυβέρνηση από τη χώρα, το συμφώνο συμβίωσης των ομοφυλοφίλων, ας πούμε, ή την ρύθμιση της αγοράς των ΜΜΕ. Τίποτε ουσιαστικό δεν ολοκλήρωσαν. Αυτό το δείγμα ανικανότητας και ασχετοσύνης δεν έχει προηγούμενο στην πρόσφατη ιστορία. Ακόμα και οι πιο διεφθαρμένες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ είχαν μερικές χτυπητές φωτεινές εξαιρέσεις, ενώ όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις των παραδοσιακών κομμάτων, ανάμεσα στα λαμόγια και τους κλέφτες είχαν και μια αποθήκη στελεχών που καταλάβαιναν πώς λειτουργεί το κράτος και πώς εφαρμόζονται πολιτικές.
4) Ήταν αναπόφευκτο
Το μεγαλύτερο μάθημα από όλα ήταν η οδυνηρή διαπίστωση ότι τίποτα από όλα αυτά δεν ήταν περιττό, κι όλα ήταν αναπόφευκτα. Δεν γινόταν να μη γίνουν τα πράγματα έτσι. Αν γίνονταν αλλιώς, αν μπορούσαν δηλαδή οι Έλληνες να συνειδητοποιήσουν από την αρχή ότι η αντιμνημονιακή υστερία (πρώτα του Σαμαρά και μετά του Τσίπρα) είναι μια μπούρδα και ότι πρέπει η όποια κυβέρνηση να στρώσει τα οικονομικά της χώρας και να κάνει μεταρρυθμίσεις, αν αυτό το είχαμε καταλάβει από το 2010, αυτό δεν θα σήμαινε ότι “θα βγαίναμε από τα μνημόνια” νωρίτερα. Αν είχαμε την ψυχραιμία, την λογική σκέψη και την πολιτική αντίληψη για να καταλάβουμε την πραγματική μας κατάσταση το 2010, τότε λογικά αυτά τα χαρίσματα θα τα είχαμε και το 2009, και το 2008, επί εκτροχιασμού του Καταλληλότερου. Θα τα είχαμε και το 2004. Θα τα είχαμε, ίσως, και παλαιότερα.
Και αν τα είχαμε όλα αυτά, δεν θα είχαμε χρεοκοπήσει έτσι, και δεν θα χρειαζόταν να τρέχουμε τώρα.
Το σημαντικότερο επιμύθιο του τελευταίου επταμήνου είναι το ότι όλα αυτά που περάσαμε τα τελευταία έξι χρόνια, υπήρξαν απαραίτητα στάδια μιας απότομης και βίαιης ενηλικίωσης.
Η οποία, όπως είδαμε και στην τηλεόραση τις προάλλες, δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα.