Μία ημέρα προτού ανοίξει και επισήμως η έκθεση για το ναυάγιο των Αντικυθήρων στη Βασιλεία της Ελβετίας –όπου έχουν μεταφερθεί 370 ευρήματα αλλά όχι ο μηχανισμός ο οποίος απαγορεύεται να βγει εκτός ελληνικών συνόρων– έχουμε και την πρώτη ενημέρωση για τα αποτελέσματα της φετινής αρχαιολογικής επιτόπιας έρευνας στον βυθό του νησιού.
Το 2015 η ομάδα των καταδυόμενων αρχαιολόγων είχε σύμμαχο τον καιρό, ενώ πέρυσι οι άνεμοι έφταναν και τα 11 μποφόρ στην περιοχή. Η αποστολή έγινε από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και το Αμερικανικό Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole της Μασαχουσέτης, που ένωσαν και πάλι τις δυνάμεις τους.
Η επιτόπια έρευνα ξεκίνησε στις 26 Αυγούστου και ολοκληρώθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου, δίνοντας για πρώτη φορά τη δυνατότητα να γίνει ανασκαφή στο συγκεκριμένο ναυάγιο. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι στα νερά των Αντικυθήρων γεννήθηκε η ενάλια αρχαιολογία, όταν Συμιακοί σφουγγαράδες το 1901 κατάφεραν να βγάλουν με σκάφανδρα τους θησαυρούς. Ακολούθησε ο πλοίαρχος Κουστό που πέρασε το 1953 και επέστρεψε το 1976. Εκτός όμως από τη συλλογή των ευρημάτων στον πυθμένα, δεν είχε γίνει ποτέ ενάλια ανασκαφή ώστε να δούμε τι μπορεί να κρύβεται μέσα στο σκαρί. Φέτος διανοίχθηκε μία συστηματική ανασκαφική τομή, η οποία έφθασε σε βάθος μέχρι 0,7 μ. σε στρώμα πυκνής κεραμικής. Πραγματοποιήθηκαν καταδύσεις για 12 ημέρες, με συνολικό χρόνο βυθού 40 περίπου ανθρωποωρών, και ανελκύσθηκαν πάνω από 50 αντικείμενα.
Ευρήματα
Στη διάρκεια της έρευνας εντοπίστηκαν μεταξύ άλλων μεταλλικά ελάσματα, μικρά ξύλινα θραύσματα από το κέλυφος του πλοίου, ένα χάλκινο τμήμα επίπλου (ίσως είναι θρόνος), τμήμα οστέινου αυλού, πεσσός επιτραπέζιου παιχνιδιού από υαλόμαζα, καρφιά, σκωρίες χάλκινων και σιδερένιων αντικειμένων, θραύσματα γυάλινων και πήλινων αγγείων, κ.λπ. Από τον ευρύτερο χώρο του ναυαγίου εντοπίστηκαν, σημάνθηκαν, τεκμηριώθηκαν και ανελκύστηκαν ένας ολόκληρος αμφορέας, ένας μεγάλος δακτύλιος απελευθέρωσης άγκυρας, δύο ένθετοι μολύβδινοι στύποι άγκυρας, η θέση των οποίων αποτελεί ένδειξη για την κατεύθυνση κατάληξης του σκάφους στον βυθό, μικρή λίθινη τετράπλευρη «βάση» με 12 οπές και αδιάγνωστη μάζα στο εσωτερικό της, μία μικρή λάγυνος, συσσωματώματα και σκωρίες σιδερένιων και μπρούντζινων καρφιών και άλλων αντικειμένων, φύλλα μολύβδου από την επιμολύβδωση του σκάφους κ.ά.
Η ανίχνευση μετάλλων προσδιόρισε την έκταση της διασποράς ανιχνεύσιμων μεταλλικών στόχων σε έκταση περίπου 40×50 μ., αν και δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως η περιοχή. Η έκταση αυτή φαίνεται να προσδιορίζει και τη συνολική πιθανή διασπορά του φορτίου του ναυαγίου και αποτελεί ένδειξη για το πιθανό μέγεθός του. Τα δεδομένα που συνελέχθηκαν, τα νέα ευρήματα και οι προγραμματιζόμενες αναλύσεις στα ανελκυσθέντα υλικά (ξύλο, μόλυβδο, κεραμική) αναμένεται να απαντήσουν ερωτήματα που αφορούν στο ναυάγιο.
Συμπεράσματα
Η φετινή σοδειά πάντως φαίνεται να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για μεγάλο πλοίο, από τους μεγαλύτερους τύπους σκαριών που είχαν ναυπηγηθεί στην αρχαιότητα. Συνεπώς εξασθενεί η θεωρία ότι μπορεί τα πλοία που βυθίστηκαν να ήταν δύο, καθώς είχαν εντοπιστεί ευρήματα σε τόσο μεγάλη ακτίνα.