Αναβαθμίστε τον για να δείτε σωστά αυτό το site. Αναβαθμίστε τον browser σας τώρα!
Η «Κ» ταξίδεψε στην Αδριανούπολη, όπου είχαν εγκλωβιστεί χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες ζητώντας να περάσουν τα χερσαία σύνορα στον Εβρο
ΕΡΕΥΝΕΣ 27.09.2015 • ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ • ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ENRI CANAJ • MONTAZ: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΜΠΕΡΤΑΚΗΣ
Βυθισμένη στην εορταστική ραστώνη η Αδριανούπολη μετρούσε αντίστροφα τις ημέρες για την έναρξη του Μπαϊραμιού. Στον κεντρικό πεζόδρομο Σαρατσλάρ καλοντυμένοι περαστικοί έβγαζαν φωτογραφίες, νεαρές ψώνιζαν μαντήλες, πλανόδιοι πουλούσαν τούρκικες σημαίες. Λίγα μέτρα μακριά τους όμως ένα διαφορετικό πλήθος προσπαθούσε να ακουστεί.
Εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες διαδήλωναν στο πάρκο Ιλχάν Κομάν υπό διαρκή αστυνομική επιτήρηση. Υψωναν στον ουρανό τα βρέφη τους κραυγάζοντας ρυθμικά «Γερμανία, Γερμανία» και «Ελλάδα, Ελλάδα». Ενας εξ’ αυτών πρότασσε στις τηλεοπτικές κάμερες χαρτόνι με το σύνθημα: «Αγαπάμε τη Μέρκελ».
Είχαν ήδη συμπληρώσει μία εβδομάδα διαμαρτυριών από τα μέσα Σεπτεμβρίου. Ακολουθώντας διαδικτυακό κάλεσμα στο Facebook μέσω της κοινότητας «Crossing No More», χιλιάδες Σύροι, Ιρακινοί και Παλαιστίνιοι ταξίδεψαν από την Κωνσταντινούπολη και τα βάθη της Τουρκίας στην Αδριανούπολη, τον τελευταίο σταθμό εννέα χιλιόμετρα πριν από τα χερσαία σύνορα του Εβρου. Ορισμένοι έφτασαν εκεί κατευθείαν από τους προσφυγικούς καταυλισμούς της Ιορδανίας και του Λιβάνου όταν πληροφορήθηκαν την κινητοποίηση. Βασικό αίτημά τους ήταν να ανοίξουν οι πύλες της Ευρώπης για να μην στραφούν στα κυκλώματα της Σμύρνης και της Αλικαρνασσού και επιβιβαστούν στις «βάρκες του θανάτου».
«Ακούσαμε ότι αυτός είναι ο πιο φθηνός και ασφαλής τρόπος για να περάσουμε στην Ευρώπη», λέει στην «Κ» ο 26χρονος Σύρος Σερχάν Ελάφι που ταξίδεψε στην Αδριανούπολη από το Λίβανο.
«Αν δεν μας το επιτρέψουν μας οδηγούν στους διακινητές, που θα μας στείλουν στη θάλασσα, θα μας πάρουν τα χρήματα, ή θα μας πνίξουν».
Η κινητοποίηση θορύβησε την ελληνική πλευρά. Επιπλέον οχήματα περιπολίας διατέθηκαν στον Εβρο και τα σημεία κατόπτευσης του τουρκικού εδάφους κοντά στην Ορεστιάδα ενισχύθηκαν με αστυνομικούς. Οι τελωνειακοί στο σταθμό των Καστανιών ανησυχούσαν για την εξέλιξη της διαμαρτυρίας. «Αν περάσει ένας από την πύλη θα ακολουθήσουν χιλιάδες», είπε στην «Κ» ένας εξ’ αυτών.
Ο νομάρχης της Αδριανούπολης Ντουρσούν Αλί Σαχίν, ο ανώτατος κρατικός αξιωματούχος στην περιοχή, έλαβε έκτακτα μέτρα για να ανατρέψει τα σχέδια των προσφύγων.
Αδειασε ξενοδοχεία επιστρέφοντας 1.500 πρόσφυγες και μετανάστες στην Κωνσταντινούπολη, μπλόκαρε με αστυνομικούς τον αυτοκινητόδρομο που οδηγεί στο τελωνείο της Βουλγαρίας, απέτρεψε τη συγκέντρωση 7.500 ανθρώπων στην πόλη. «Είχαν μόνο μία φιλοδοξία: να φτάσουν στην Ελλάδα», λέει όταν τον συναντάμε στο γραφείο του. Δεξιά και αριστερά του στέκουν δύο τούρκικες σημαίες. Στον τοίχο πίσω του κρέμονται τα πορτρέτα του Κεμάλ Ατατούρκ, του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν και του πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου.
Τελικά 2.500 πρόσφυγες και μετανάστες κατόρθωσαν να εισέλθουν στην πόλη και εγκλωβίστηκαν εκεί. Μερικές εκατοντάδες κατασκήνωσαν στο πάρκο Ιλχάν Κομάν. Οι υπόλοιποι οδηγήθηκαν στα περίχωρα, σε γήπεδο παραδοσιακών αγώνων πάλης κατά τους οποίους οι αθλητές αλείφονται με λάδι. Στις κερκίδες, στα αποδυτήρια και στο γρασίδι στήθηκε πρόχειρος καταυλισμός. Οι τοπικές αρχές μερίμνησαν για τη σίτισή τους.
Αρχικά ο νομάρχης τους έδωσε διορία τριών ημερών μέχρι να απομακρυνθούν. Στην εκπνοή της προθεσμίας άλλαξε στάση. Προσευχήθηκε μαζί τους, τους αποκάλεσε «μουσαφίρηδες», προσπάθησε να τους εξηγήσει όμως πως ό,τι κάνουν είναι μάταιο. Διαπραγματευτές της αστυνομίας και κλιμάκια του υπουργείου Εσωτερικών επιχειρούσαν καθημερινά να μεταπείσουν το πλήθος. Εστειλαν αεροπορικώς στην Αγκυρα τρεις εκπροσώπους των μεταναστών για να συνομιλήσουν με τον Νταβούτογλου. «Η φωνή των Σύρων αδελφών ακούστηκε σε όλο τον κόσμο, τώρα πρέπει να επιστρέψουν στην κανονική τους ζωή», δήλωσε εκείνος. Την επόμενη ημέρα το βίντεο της συνάντησης μεταδόθηκε από γιγαντοοθόνη σε όσους βρίσκονταν στο γήπεδο.
Οσο περνούσαν οι ημέρες η κόπωση των προσφύγων φαινόταν στα πρόσωπα και στις αντιδράσεις τους.
Το πλήθος του πάρκου διασπάστηκε. Οι εκπρόσωποί τους δεν μπορούσαν να τους συντονίσουν. Ενας εξ’ αυτών αποδοκιμάστηκε από νεαρούς Σύρους όταν προσπάθησε να τους εξηγήσει το πιθανό αδιέξοδο του εγχειρήματος ζητώντας να εκκενώσουν το πάρκο και να μεταβούν στον καταυλισμό του γηπέδου.
Αρκετές οικογένειες επιβιβάζονταν σταδιακά σε λεωφορεία που είχε ναυλώσει το υπουργείο Εσωτερικών και επέστρεφαν στις πόλεις απ’ όπου είχαν ξεκινήσει. «Θα τους νοικιάσουμε και ξενοδοχεία για να εξασφαλίσουμε τη διαμονή τους εκεί», λέει ο Σαχίν.
Την περασμένη Τρίτη η τουρκική αστυνομία προσήγαγε πέντε ακτιβιστές έξω από την Κωνσταντινούπολη οι οποίοι φέρονται να παρακινούσαν άλλη ομάδα προσφύγων να μη συνεργαστούν με τις τουρκικές αρχές και να περπατήσουν μέχρι την Αδριανούπολη. Το πάρκο στο κέντρο της πόλης τελικά εκκενώθηκε. Στο γήπεδο πάλης όμως παρέμεναν μέσα στην εβδομάδα εκατοντάδες άλλοι. Δεν ήταν διατεθειμένοι να τα παρατήσουν τόσο εύκολα.
«Εχω προετοιμάσει την οικογένειά μου να μείνει εδώ για τουλάχιστον δύο εβδομάδες», είπε ο 28χρονος Σύρος Σόμαρ Κρίκερ. Ταξίδεψε πρόσφατα από την Ιορδανία στην Αδριανούπολη για να συνοδεύσει τις δύο αδερφές του και τα ανίψια του στην Ευρώπη με τελικό προορισμό τη Γερμανία. Εκεί τους περιμένει άλλος συγγενής τους. Αρχικά σχεδίαζαν να μεταβούν στη Σμύρνη για να περάσουν με βάρκα στη Λέσβο ή στη Χίο, ώσπου έμαθαν ότι υπάρχει η λύση του χερσαίου περάσματος.
Ο Τούρκος ιστορικός και συγγραφέας Ισμαήλ Κεσκίν παρακολούθησε με ενδιαφέρον την κινητοποίηση της Αδριανούπολης. Σε μυθιστόρημά του που εκδόθηκε πρόσφατα στην Τουρκία αφηγείται την ιστορία πολυμελούς οικογένειας Σύρων, σαν αυτής του Σόμαρ, που με τη βοήθεια διακινητών της Αδριανούπολης επιχειρούν να διασχίσουν τα φουσκωμένα νερά του Εβρου. Μόνο ένας επιζεί στο τέλος.
«Μετά τις δηλώσεις τις Μέρκελ για αποδοχή χιλιάδων προσφύγων η Γερμανία μετατράπηκε σε ουτοπικό προορισμό για τους Σύρους», λέει. «Ακολούθησε όμως η αναστολή της συνθήκης Σένγκεν από τη Γερμανία. Ισως τους έδωσαν μη ρεαλιστικές ελπίδες».
Περίπου δύο εκατομμύρια Σύροι ζουν σήμερα στην Τουρκία. Νομοθετική διάταξη του 2014 τους δίνει ορισμένα προνόμια υγειονομικής περίθαλψης και εισαγωγής στο πανεπιστήμιο χωρίς εξετάσεις, δεν τους αποδίδει όμως πλήρως την ιδιότητα του πρόσφυγα.
Ο Κεσκίν, μόνιμος κάτοικος Κωνσταντινούπολης, έχει παρατηρήσει και περιπτώσεις εκμετάλλευσής τους. Λέει ότι σε ορισμένες γειτονιές οι τιμές των ενοικίων διπλασιάστηκαν με την εγκατάσταση χιλιάδων Σύρων. Ορισμένοι εξ’ αυτών βλέποντας ότι δεν έχουν μέλλον εργαζόμενοι σε βιοτεχνίες ενδυμάτων και εργοστάσια, αμειβόμενοι κάτω από το βασικό μισθό, επέλεξαν να στραφούν στη Δύση.
Την περασμένη Τετάρτη ο Σόμαρ ανυπομονούσε για τη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Οι συντονιστές της κινητοποίησης είχαν δημιουργήσει στους πρόσφυγες την εντύπωση ότι η Ε.Ε. θα λάμβανε συγκεκριμένη απόφαση για τους εγκλωβισμένους της Αδριανούπολης. Ωστόσο αυτό δεν συνέβη. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν να βοηθηθούν οικονομικά οι γειτονικές χώρες της Συρίας και να ενισχυθεί ο διάλογος με την Τουρκία.
Την επομένη της Συνόδου Κορυφής όσοι πρόσφυγες είχαν βρεθεί στον καταυλισμό της Αδριανούπολης άρχισαν να την εγκαταλείπουν σταδιακά. Ο Σόμαρ πάντως αν και συνέχισε να ελπίζει δεν ήξερε -όπως δεκάδες άλλοι πρόσφυγες που μίλησαν στην «Κ»- ότι στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα τον περιμένει μεταλλικό παραπέτασμα μήκους 10,3 χιλιομέτρων, εξοπλισμένο με κάμερες και ενισχυμένο με αγκαθωτό συρματόπλεγμα.
«Κοίταξα στο GPS τη διαδρομή, αλλά δεν θα πάω μόνος. Θα πάμε όλοι μαζί . Ξέρω ότι είναι δύσκολο, αλλά δεν γνωρίζω γιατί», είπε για να του εξηγήσουμε ότι στον Εβρο θα βρει μπροστά του τον φράχτη. «Αλήθεια; Πόσο ψηλός είναι;» ήταν η αντίδρασή του.
Εξω από το χωριό Νέα Βύσσα, εκεί που τελειώνει η άσφαλτος και ξεκινά ο χωματόδρομος, μας περιμένει ένα στρατιωτικό τζιπ για να μας οδηγήσει στον φράχτη του Εβρου. Υστερα από μια σύντομη, σκονισμένη πορεία φτάνουμε στην οριογραμμή. Μπροστά μας ορθώνεται η μεταλλική περίφραξη ύψους 2,5 μέτρων από την πλευρά της Τουρκίας και τριών μέτρων από την πλευρά της Ελλάδας. Τον περασμένο Φεβρουάριο ένα τμήμα του κοντά στον ποταμό υπέστη φθορές από πλημμύρες, αλλά αποκαταστάθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου από ενέργειες της υπηρεσιακής κυβέρνησης. Εκκρεμούν έργα για άνοιγμα θυρών εκτόνωσης του νερού για να μην προκύψουν αντίστοιχες βλάβες στο μέλλον.
Παράλληλα αστυνομικοί περιπολούν με λέμβους στο ποτάμι, εποπτεύουν με κάμερες το έδαφος και ελέγχουν οχήματα στους δρόμους. Η μόνιμη δύναμη στον Εβρο (σε Ορεστιάδα και Αλεξανδρούπολη) φτάνει τους 400 συνοριακούς οι οποίοι εδώ και δύο χρόνια έχουν ενισχυθεί με 250 αστυνομικούς. Σε εξέλιξη βρίσκεται μέχρι και τις 14/10 η άσκηση RΕΧ (Rabit Exercise) στην οποία μετέχουν 80 άτομα, μέλη του Frontex και Ελληνες αστυνομικοί.
Από την ολοκλήρωση της κατασκευής του τον Δεκέμβριο του 2012 (με κόστος 5,5 εκατ. ευρώ) μέχρι σήμερα ο φράχτης έχει αποδειχτεί απροσπέλαστο εμπόδιο μετατοπίζοντας τις ροές στα νησιά του Αιγαίου. «Το 2010 είχαμε στην Ορεστιάδα 36.000 συλλήψεις από τις οποίες οι 26.000 ήταν στα χερσαία σύνορα, ενώ φέτος έχουμε μέχρι στιγμής πάνω από 1.300 συλλήψεις», λέει ο Αστυνομικός Διευθυντής Ορεστιάδας Πασχάλης Συριτούδης. Τη στιγμή που φέτος στη Λέσβο έχουν φτάσει πάνω από 110.000 άνθρωποι με φουσκωτές βάρκες.
«Πριν γίνει ο φράχτης περνούσαν κοπάδια ολόκληρα από εδώ. Τους δίναμε νερό, ψωμί, παπούτσια, ό,τι μπορούσαμε», λέει ο Χρήστος Κυριακίδης, ιδιοκτήτης καφενείου στη Ν. Βύσσα που παρακολουθούσε τις τελευταίες εξελίξεις στην Αδριανούπολη –μια περιοχή που έζησε πολλές μάχες και πολιορκίες ανά τους αιώνες και υπήρξε το πέρασμα για Ελληνες και Τούρκους κατά την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923.
Κι αν σήμερα όλο και πιο σπάνια περνούν μετανάστες έξω από το καφενείο του κ. Κυριακίδη, το αστυνομικό δελτίο της Ορεστιάδας και της Αλεξανδρούπολης περιλαμβάνει σχεδόν καθημερινά συλλήψεις οδηγών για διακίνηση ανθρώπων. Στα μέσα της εβδομάδας αστυνομικοί εντόπισαν ένα όχημα με πλαστές πινακίδες να κινείται σε επαρχιακή οδό του Εβρου. Ο 41χρονος οδηγός δεν σταμάτησε στο σήμα τους, παράτησε το όχημα σε αγροτικό δρόμο και προσπάθησε τρέχοντας να χαθεί στα χωράφια. Δεν τα κατάφερε. Συνελήφθη και στον έλεγχο που ακολούθησε βρέθηκαν 12 μετανάστες μέσα στο αυτοκίνητό του.
«Πάντα είχαμε πίεση από τις διεθνείς εγκληματικές οργανώσεις που είναι δικτυωμένες και έχουν ανθρώπους στην Τουρκία, στη Βουλγαρία και στην Ελλάδα», λέει ο κ. Συριτούδης και εξηγεί ότι στην αλυσίδα της διακίνησης οι Βούλγαροι και οι Ελληνες είναι συνήθως ο τελευταίος κρίκος: οι οδηγοί που παραλαμβάνουν τους μετανάστες στα σύνορα για να τους οδηγήσουν στο εσωτερικό της χώρας. Το πρώτο οκτάμηνο του 2015 συνελήφθησαν 115 διακινητές σε Ανατολική Μακεδονία- Θράκη.
Τα μέτρα φύλαξης πάντως είναι αυστηρά και στην τουρκική πλευρά. «Χιλιάδες στρατιώτες μας φυλούν τα σύνορα με Ελλάδα και Βουλγαρία για να αποτρέψουν παράνομες διακινήσεις», λέει ο νομάρχης Αδριανούπολης Ντουρσούν Αλί Σαχίν.
Παρά τα μπλόκα όμως και τις περιπολίες πάντα κάποιοι θα βρίσκουν τον τρόπο να περνούν. Οπως συνέβη το πρωινό της περασμένης Τρίτης, όταν ξεπρόβαλλε μπροστά μας από τα χωράφια μια οικογένεια επτά Σύρων.
Φορτωμένοι με σακίδια που καμπούριαζαν τις πλάτες τους ξαπόστασαν για λίγο στην άκρη της επαρχιακής οδού, ώσπου ένας από τους άνδρες τους έδωσε το σύνθημα: «Αϊντε, Αλεμάνια (Γερμανία)», φώναξε και το καραβάνι συνέχισε την πορεία του προς το χωριό Ρίζια.
Διαμαρτυρία προσφύγων στην πόρτα της Ευρώπης
Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Φωτογραφία: ENRI CANAJ
Μοντάζ: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΜΠΕΡΤΑΚΗΣ
Σχεδίαση σελίδας: VALENTINA VILLEGAS NIKAS
Για την Kαθημερινή και το Kathimerini.gr.
Κυριακή 27.09.2015