Μια ανοιχτή πλατφόρμα έκφρασης, όπου καταξιωμένοι σκηνοθέτες συζητούν με φοιτητές γεμάτους πρωτότυπες ιδέες, ο χορός και η ποίηση δίνουν νέα πνοή στον κινηματογράφο, κορυφαίοι ερμηνευτές της όπερας μοιράζονται τη σκηνή με καρτούν και τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι θεατές με τους μεγάλους. Κάπως έτσι θα μπορούσε να περιγράψει το 8ο Διεθνές Φεστιβάλ και Αγορά Κινουμένων Σχεδίων Animasyros ένας ανυποψίαστος επισκέπτης στην πρώτη του επαφή με τη διοργάνωση, που φέτος περιλάμβανε περισσότερες συμμετοχές από κάθε άλλη χρονιά, αφιερώματα στα άτομα με αναπηρία και τη βιομηχανία animation του Ιράν, μία συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή και ένα νέο τμήμα με φιλμ μεγάλου μήκους.
Τα τελευταία οκτώ χρόνια, το Animasyros έχει καταφέρει να μετατρέψει την Ερμούπολη σε τόπο συνάντησης για τους λάτρεις του animation από όλο τον κόσμο, να εξελιχθεί σε ένα από τα καλύτερα φεστιβάλ της Ευρώπης (κάτι που πρόσφατα αναγνωρίστηκε από την Ενωση Ευρωπαϊκών Φεστιβάλ), αλλά και να βοηθήσει στην κατάργηση ενός αρκετά διαδεδομένου στερεότυπου, σύμφωνα με το οποίο τα κινούμενα σχέδια «λειτουργούν» μόνο για το νεότερο κοινό. Δεν είναι τυχαίο ότι στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης, το ελληνικό παράρτημα της Διεθνούς Ενωσης Δημιουργών Κινουμένων Σχεδίων αποφάσισε να δράσει άμεσα με στόχο την ίδρυση ενός μεταπτυχιακού προγράμματος για τον «κινηματογράφο εμψύχωσης» στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, αναγνωρίζοντας αφενός την έλλειψη ενός αυτοτελούς πανεπιστημιακού προγράμματος σπουδών στον συγκεκριμένο τομέα και αφετέρου την άνθηση του animation στη χώρα μας. Αλλωστε, τη θέση του προέδρου της ASIFA Hellas κατέχει πλέον ο Βασίλης Καραμητσάνης, πρόεδρος του φεστιβάλ από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του.
Μεταξύ των προσωπικοτήτων διεθνούς εμβέλειας, που βρέθηκαν στη Σύρο από τις 24 έως τις 27 Σεπτεμβρίου, ήταν ο Ισραηλινός σκηνοθέτης Αρι Φόλμαν, πιο γνωστός για το αντιπολεμικό, αυτοβιογραφικό «Βαλς με τον Μπασίρ» (βραβευμένο με Χρυσή Σφαίρα και υποψήφιο για Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας) και την τηλεοπτική σειρά «In Treatment», καθώς και η ελληνικής καταγωγής Αλίκη Θεοφιλόπουλος, κινηματογραφίστρια, σεναριογράφος και η πρώτη executive producer της Disney.
Oι δυο τους μίλησαν στην «Κ» για τη δουλειά τους και για ορισμένα ζητήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν όσοι επιμένουν να εργάζονται και να δημιουργούν στον χώρο του animation, όπως η ταύτιση, στη συνείδηση του κοινού και των εταιρειών παραγωγής, των κινουμένων σχεδίων με την παιδική ηλικία, αλλά και το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των σχεδιαστών, σκηνοθετών και παραγωγών είναι άντρες.
«Οι ταινίες, δυστυχώς, δεν αλλάζουν τον κόσμο»
Στο «Βαλς με τον Μπασίρ», ο Αρι Φόλμαν επιχειρεί να αναδομήσει τις θραυσματικές αναμνήσεις του από την εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο, το 1982, στην οποία συμμετείχε ως νεαρός στρατιώτης. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων με ήρωα τον ίδιο τον σκηνοθέτη, βασανισμένο από εφιάλτες και ανίκανο να θυμηθεί ποιος ακριβώς ήταν ο ρόλος του στη μαζική σφαγή Παλαιστινίων στον καταυλισμό προσφύγων Σατίλα της Βηρυτού.
Το φιλμ σάρωσε τα βραβεία και ενθουσίασε τους κριτικούς, όμως, επτά χρόνια μετά την κυκλοφορία του, ο δημιουργός της δεν κρύβει ένα αίσθημα απογοήτευσης. Πεπεισμένος πως «οι ταινίες δεν αλλάζουν τον κόσμο», δεν περιμένει ότι τα έργα του είναι δυνατό να διαμορφώσουν συνειδήσεις ή να έχουν πραγματικό αντίκτυπο στην κοινή γνώμη.
Παράλληλα, ο ενθουσιασμός που τον ώθησε να δημιουργήσει δύο μεγάλου μήκους ταινίες για ενηλίκους (το «Βαλς με τον Μπασίρ» και το «Πέρα από το όνειρο») μετριάστηκε από τη συνειδητοποίηση ότι το ποιοτικό animation είναι υπερβολικά απαιτητικό και ελάχιστα ανταποδοτικό.
Κατά συνέπεια, δηλώνει αποφασισμένος να εγκαταλείψει οριστικά το είδος, εστιάζοντας την προσοχή του στις σαφώς πιο προσοδοφόρες ταινίες για παιδιά.
«Δεν αλλάζω γνώμη»
«Δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξω γνώμη», υπογραμμίζει. «Πιστεύω ότι η προσπάθεια και η ενέργεια, που απαιτούνται για μια ταινία κινουμένων σχεδίων, είναι τόσο τεράστιες ώστε δεν έχει κανένα νόημα αν πρόκειται να εκτιμηθεί μόνο σε καλλιτεχνικό επίπεδο και τελικά να μην τη δει κανένας. Για να μην αναφέρουμε το οικονομικό κόστος και την απογοήτευση όλων όσοι εμπλέκονται…», συνεχίζει.
«Για δέκα χρόνια, με δύο ταινίες, έδωσα την ψυχή μου στο animation για μεγάλους. Τώρα λέω ότι αν ξαναασχοληθώ με τα κινούμενα σχέδια θα κάνω ταινίες για παιδιά. Δεν είναι ότι εναντιώνομαι γενικά στην ιδέα, απλώς δεν είναι για μένα πια».
Επί του παρόντος, ο Ισραηλινός σκηνοθέτης πράγματι εργάζεται πάνω σε μία παραγωγή για μικρούς θεατές: Μια πρωτότυπη εκδοχή του «Ημερολογίου της Αννα Φρανκ», γυρισμένης εξ ολοκλήρου με την τεχνική του stop motion (χρησιμοποιώντας, δηλαδή, μαριονέτες), την οποία θεωρεί την πλέον κατάλληλη για την περίσταση.
Μάθημα ανεκτικότητας
Το πρώτο στάδιο του εγχειρήματος έχει ήδη ολοκληρωθεί και η ομάδα του Φόλμαν βρίσκεται σε αναζήτηση χρηματοδότησης. Σε αντίθεση με παλαιότερες κινηματογραφικές μεταφορές της ιστορίας, το φιλμ καταπιάνεται για πρώτη φορά με όσα συνέβησαν στη μικρή Αννα μετά τη σύλληψή της, δηλαδή τους επτά τελευταίους μήνες της ζωής της. «Ελπίζω ότι θα δώσει στα παιδιά ένα μάθημα ανεκτικότητας, γιατί η Αννα Φρανκ δεν είναι ένα σύμβολο. Υπάρχουν στ’ αλήθεια παιδιά σε εμπόλεμες ζώνες που υποφέρουν, όπως υπέφερε η Αννα πριν από 70 χρόνια».
Εν τούτοις, ούτε οι παιδικές ταινίες έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τον κόσμο, καταλήγει ο πάντα προσγειωμένος καλλιτέχνης. Το σινεμά «δεν εκπαιδεύει, δυστυχώς. Μπορεί μόνο να κάνει τα παιδιά να σκεφτούν, αλλά εκεί τελειώνουν όλα, και το λέω με πόνο ψυχής».
Στον ανδροκρατούμενο χώρο του animation
Γεννημένη στην Καλιφόρνια από Ελληνες γονείς, η Αλίκη Θεοφιλόπουλος έκανε τα πρώτα της βήματα ως animator δουλεύοντας για την Disney σε παραγωγές όπως ο «Ηρακλής» και ο «Ταρζάν». Ακολούθησαν συνεργασίες με τη Nickelodeon και τη Warner προτού επιστρέψει ξανά στην Disney, όπου συνεχίζει να σχεδιάζει, να γράφει σενάρια και να σκηνοθετεί, ενίοτε συνθέτοντας και μουσική για ταινίες, όπως το υποψήφιο για Emmy τραγούδι της δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς «Φινέας και Φερμπ». Πρόσφατα, τα καθήκοντά της διευρύνθηκαν ακόμα περισσότερο, όταν διορίστηκε executive producer της σειράς «Descendants: Wicked World».
«Η καρδιά μου είναι δοσμένη στα πιο δημιουργικά τμήματα του κινηματογράφου, όμως αντιμετωπίζω και το εμπορικό κομμάτι του σαν πρόκληση» αναφέρει. «Ειλικρινά πιστεύω ότι έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα όταν μπορούμε να τα συνδυάζουμε». Μια επιτυχημένη γυναίκα σε έναν χώρο όπου κυριαρχούν οι άντρες, υποστηρίζει ότι «μέχρι να μη χρειάζεται πια να μιλάμε για τις γυναίκες στον χώρο του animation… θα πρέπει να συνεχίσουμε να μιλάμε για τις γυναίκες στον χώρο του animation!» και εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία για να επαναλάβει την άποψή της.