Για την ειδησεογραφία και τη στατιστική η κατάσταση περιγράφεται ως πολύ σοβαρή: «Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat για το 2014, τα υψηλότερα ποσοστά ηλικιωμένων άνω των 65 ετών στην Ε.Ε. καταγράφονται στην Ιταλία και την Ελλάδα. Συνολικά, το 18,5% του πληθυσμού της Ε.Ε. είναι άνω των 65 ετών». Πίσω από τη διαπίστωση υπάρχει πάντα η δυσοίωνη πρόβλεψη για μια ήπειρο όλο και πιο γηραιά.
Μήπως αυτός είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους οι Ευρωπαίοι σκηνοθέτες στρέφονται σε ιστορίες με πρωταγωνιστές που διανύουν (αν δεν βρίσκονται ήδη στα μέσα ή και μετά τα μέσα της διαδρομής) την τρίτη ηλικία;
Στο «Youth» του Πάολο Σορεντίνο με τον Μάικλ Κέιν και τον Χάρβεϊ Καϊτέλ και στα «45 χρόνια» του Αντριου Χέι με τη Σάρλοτ Ράμπλινγκ και τον Τομ Κόρτνεϊ (προβλήθηκαν στο 21o Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας και, προσεχώς, θα τις δούμε στις αίθουσες), τον πρώτο λόγο έχει η «επιθυμία». Αυτή κινεί τα νήματα της ηλικίας και όχι το φθαρμένο σώμα, από αυτήν εξαρτάται αν ο άνθρωπος παραμένει ζωντανός ή επιλέγει την απόσυρση.
Πόσο νέοι μπορεί να είναι ένας 80χρονος μουσικός (μαέστρος και συνθέτης διεθνούς ακτινοβολίας, τον οποίο υποδύεται ο Μάικλ Κέιν) ή ένα ζευγάρι που γιορτάζει 45 χρόνια γάμου; Και οι δύο σκηνοθέτες απομονώνουν τους ήρωές τους. Ο Σορεντίνο σε ένα πολυτελές ελβετικό σπα και ο Χέι σε μια μουντή εξοχή, λίγο έξω από τη μικρή κωμόπολη του Νόρφολκ.
Γεγονότα μικρότερα ή μεγαλύτερα διαταράσσουν τη ρουτίνα τους, πολλαπλασιάζουν τις σκέψεις, πυκνώνουν τα συναισθήματα, ανακαλούν το παρελθόν, άλλοτε νοσταλγικά άλλοτε τραυματικά, κάποτε απειλητικά. «Το χειρότερο όταν γερνάς είναι ότι χάνεις τον σκοπό σου. Καθώς μεγαλώνουμε έχουμε όλο και λιγότερες επιλογές», λέει ο Τομ Κόρτνεϊ, στο πάρτι των 45 χρόνων του ζευγαριού. Από τη ληθαργώδη αχλύ των ελβετικών σπα ο Μάικλ Κέιν θα απαντούσε πιο κυνικά, με βρετανικό σαρκασμό. Οπως όταν, παραδομένος στις ιατρικές περιποιήσεις και στην πολυτελή φροντίδα του ξενοδοχείου – σανατορίου, σχολιάζει: «Στην ηλικία μου, το να διατηρείς τη φόρμα σου είναι χάσιμο χρόνου»!
Μέσα στην μπαρόκ, οπερετική ατμόσφαιρα που χαρακτηρίζει τον Σορεντίνο, ιδανική για να πλαισιώσει την ακύμαντη, παρακμιακή, επί της ουσίας παραιτημένη ζωή των ηλικιωμένων ηρώων του, παρεισφρέει ως μακρινό αλλά και απτό όραμα το σώμα της νεότητας. Η χυμώδης Μις Υφήλιος (που έχει κερδίσει μία εβδομάδα διαμονή στο σπα), η γοητευτική κόρη του μαέστρου, στραπατσαρισμένη από τη σχέση με τον πατέρα και έναν αποτυχημένο έρωτα, παρεισφρέουν ως αντικείμενα πόθου· χωρίς πάθος όμως. Υπάρχουν περισσότερα χαμόγελα παρά βλέμματα διεκδικητικά· αποθέωση της νιότης σε αντιδιαστολή με τη νωθρότητα που φέρνουν η ηλικία και ο χρόνος. Τα θέλω συνοδοιπορούν με τα μπορώ σε μια διαδρομή όλο και πιο τρυφερή, σχεδόν συντροφική.
Κάπως έτσι πορεύεται και το 75χρονο ζευγάρι του Tζεφ και της Κέιτ Μέρσερ, παρά το γεγονός ότι ένα απρόβλεπτο συμβάν που «επισκέπτεται», από τη νιότη του, τον σύζυγο προκαλεί εντάσεις, κάποιες στιγμές μη διαχειρίσιμες. Ταραχή, μούδιασμα, το κενό που γίνεται ρήγμα ανάμεσα στα δύο μαξιλάρια, στα δύο σώματα. Τα μυστικά κακοφορμίζουν. Ο χρόνος δεν βοηθάει στη λήθη. Μεταμορφώνονται σε ανεκπλήρωτο, σε βάσανο, σε μόνιμη στρέβλωση. Ροκανίζουν την ψυχή και το σώμα.
Είναι καλύτερο να γερνάει κανείς μόνος ή με σύντροφο; Οι δύο ταινίες δεν δίνουν απάντηση. Ούτε και η ίδια η ζωή εξάλλου.
Η μόνη βεβαιότητα που υπάρχει είναι ότι σε αυτήν τη μάχη παρελθόντος – παρόντος τίποτα δεν έχει διάρκεια· ούτε η νίκη του ενός ούτε η ήττα του άλλου. Γιατί το βίωμα παίρνει το σχήμα της επιθυμίας. Εξιδανικευμένης ή στις πραγματικές διαστάσεις της, μοναχικής ή συντροφικής, δεν έχει και τόση σημασία. Αρκεί να υπάρχει.