Το θέατρο προσπαθεί να οχυρωθεί σε μια χρονιά που δεν έχει ανοίξει καλά τα χαρτιά της, ακολουθώντας αναγκαστικά τους περιορισμούς που επιβάλλουν τα capital controls. Συσπείρωση δυνάμεων στο εναλλακτικό και στο εμπορικό θέατρο, επαναλήψεις των παραστάσεων που θεωρούνται «σίγουρα χαρτιά», λιγότερες καινούργιες παραγωγές και, προσώρας, χωρίς νέους χώρους είναι αυτά που ξεχωρίζουν στον χάρτη που σχηματίζεται. Μετά τον περσινό βομβαρδισμό των 1.000 και πλέον παραγωγών, με πολλές να ανεβοκατεβαίνουν στο δεκαήμερο, το ελεύθερο θέατρο προσπαθεί να θωρακιστεί σχεδιάζοντας μια έξυπνη τιμολογιακή πολιτική, παίρνοντας αποστάσεις από τη δραματοποιημένη λογοτεχνία, επιστρέφοντας πια στο θεατρικό κείμενο. Πάνω απ’ όλα, προσπαθεί να ξεκαθαρίσει το επαγγελματικό θέατρο από τις ομάδες που παλεύουν με ερασιτεχνικούς όρους.
Σε αυτή τη χρονιά που όλα δείχνουν ότι δεν θα έχουμε την περσινή υπερπροσφορά παραγωγών, σκοπός όλων είναι να περιορίσουν τις προσκλήσεις, να έχουν προσφορές αλλά να μη μειώσουν άλλο τις τιμές των εισιτηρίων (κάποιοι εξετάζουν μικρή αύξηση), να κάνουν συνεργασίες, αφιερώματα αλλά και να εστιάσουν στο νεοελληνικό έργο. Είναι φανερό ότι υπάρχει μια άνθηση από άποψη προσφοράς (φεστιβάλ, αναλόγια κ.ά.), γράφονται διαρκώς νέα κείμενα, οι σκηνοθέτες εμπιστεύονται περισσότερο τους καινούργιους συγγραφείς, αλλά υπάρχουν και πολλές επιφυλάξεις.
Θα είναι μια χρονιά που όλα και όλοι χωρούν (το συνηθίσαμε πια): κλασικά κείμενα, σύγχρονα, κωμωδίες, μιούζικαλ, μονόλογοι, νεανικές προσπάθειες που αλληθωρίζουν προς τις περφόρμανς παρά σ’ αυτό που ζητάει η θεατρική πράξη. Παραστάσεις μαζικής αισθητικής, άλλες που ποντάρουν στη νοσταλγία και στο μουσικό μέρος, προτάσεις από ομάδες όπου ενώνεται η αγωνία των νέων καλλιτεχνών με το «ό,τι προαιρείσθε». Ατμόσφαιρα που εκμεταλλεύονται επιχειρηματίες μεγάλων σκηνών δίνοντας 400 ευρώ, όσο το 80% – 90% του θεάτρου προσπαθεί να βγει από τον γολγοθά των ποσοστών.
Ομως, ευτυχώς ο κόσμος πηγαίνει στο θέατρο περισσότερο από άλλα χρόνια. Οι ουρές θεατών που προσπαθούσαν να επωφεληθούν από την οικονομική προσφορά στα ταμεία του Θεάτρου Τέχνης κάτι δείχνει. Ας δούμε τι λένε για τη σεζόν που ξεκίνησε ο σκηνοθέτης Νίκος Διαμαντής, διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά και ιδρυτής του «Σημείου», η καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης Μαριάννα Κάλμπαρη και ο κοινωνιολόγος και διευθυντής επικοινωνίας Αρης Ασπρούλης.
Μαριάννα Κάλμπαρη
«H κρίση έπληξε ειδικότητες»
«Επαγγελματικό θέατρο σημαίνει ότι οι άνθρωποι που το φτιάχνουν μπορούν να ζουν απ’ αυτό. Σήμερα δεν υπάρχει ηθοποιός που να μη βρίσκεται σε τρεις, τέσσερις πρόβες. Πέρυσι στο Θέατρο Τέχνης κάναμε μεγάλο άνοιγμα με 30 παραγωγές και πολλές νέες ομάδες. Φέτος το πρόγραμμα σχεδιάστηκε με 17 παραγωγές και την προοπτική να μείνουν οι παραστάσεις περισσότερο καιρό.
Δεν γνωρίζω τι μας περιμένει τον χειμώνα με τους τραπεζικούς περιορισμούς. Ο κόσμος με την κρίση πηγαίνει στο θέατρο, όμως το εισιτήριο δεν μπορεί να μειωθεί άλλο. Μια αξιοπρεπής παραγωγή με πέντε ηθοποιούς, κι εφόσον πληρωθούν όλοι με ένα συμβολικό ποσόν, δεν μπορεί να γίνει με λιγότερα από 60.000 ευρώ.
Προσέγγιση εν θερμώ
»Τα προβλήματα που βιώνουμε, επί της ουσίας, δεν έχουν περάσει στο νεοελληνικό έργο, διότι είναι δύσκολο να γράψεις γι’ αυτό που ζεις την ώρα που το ζεις. Στα περισσότερα κείμενα η προσέγγιση είναι εν θερμώ. Εχω την αίσθηση όμως ότι το κοινό, επειδή συνθλίβεται καθημερινά, δεν θέλει να βλέπει στη σκηνή το πρόβλημά του. Ενα μεγάλο ζήτημα είναι να δούμε σοβαρά τι δρόμο τραβάει η τέχνη τέτοιες εποχές.
Η κρίση, πάντως, χτύπησε κάποιες ειδικότητες στο θέατρο. Ανάμεσά τους οι σκηνογράφοι, που καλούνται να γίνουν όλο και πιο ευρηματικοί σχεδιάζοντας οικονομικά σκηνικά. Τα θέατρα ρεπερτορίου δυσκολεύονται όλο και πιο πολύ διότι έχασαν τη βοήθεια της Πολιτείας, ενώ την ίδια ώρα η Πολιτεία δεν τους διευκολύνει να προσελκύσουν τους χορηγούς. Ωστόσο, τίποτα απ’ όλα αυτά δεν μειώνει τη ροή των παιδιών στις δραματικές σχολές. “Αφού ό,τι και να κάνω δεν μου εξασφαλίζει εργασία, γιατί να μην κάνω το όνειρό μου”, είναι η απάντηση που δίνουν οι νέοι.
Στο μεταξύ, στο θέατρο εισχώρησαν και οι άνεργοι της τηλεόρασης. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τα μεγάλα θεάματα στα οποία οι νέοι αμείβονται ελάχιστα και τα πρώτα ονόματα καλά, και απέναντι το υπόλοιπο θέατρο στο οποίο επικρατεί μια αποεπαγγελματοποίηση. Εργάζονται με όρους ερασιτεχνικούς: χωρίς αμοιβή. Παρ’ όλα αυτά, το θέατρο δεν είναι πολυτέλεια αλλά συναισθηματική επιβίωση για όλους».
Νίκος Διαμαντής
«Η αποδόμηση έφερε επιπολαιότητα»
«Φέτος αρχίζει να εμφανίζεται μια διάθεση συνεργασίας γενεών και τάσεων. Στέκομαι όμως περισσότερο στην αγωνία των ανθρώπων του θεάτρου για επιβίωση, διότι δημιουργεί χαοτική πολυδιάσπαση η οποία δεν σε αφήνει να μπεις στο βάθος κάθε εργασίας. Ξαναγυρίζω λοιπόν στη σκέψη, γιατί κάνουμε θέατρο σήμερα; Ορισμένα προγράμματα απ’ όσα έχουν ανακοινωθεί μοιάζουν να μην παίρνουν υπόψη τους την αναγκαιότητα για μια εκ βάθρων αλλαγή. Τα τελευταία χρόνια οδηγηθήκαμε στην υπερκατανάλωση ειδών που δεν άφησε χρόνο να ξανασκύψουμε σ’ αυτό που λέμε θεατρική τιμιότητα: τη δυνατότητα να οδηγήσω το κοινό στην άκρη ενός τούνελ, έστω κι αν αυτό που θα δει είναι το αδιέξοδο.
Πέντε χρόνια κρίσης είναι πολλά για να μένουμε στα ίδια. Δεν προέκυψαν ρεύματα που θα μας μιλήσουν για το σύγχρονο στην τέχνη με άλλη θεατρική γλώσσα, αλλά κυρίως δάνεια από τα ίδια κέντρα. Τα ελληνικά έργα, αυτά που ανακοινώνονται αλλά κι εκείνα που κατατέθηκαν στην Επιτροπή Θεατρικών Εργων του ΥΠΠΟ (80 συνολικά), βλέπω ότι ομφαλοσκοπούν. Αυτό που έδωσε στο ελληνικό ρεπερτόριο εξαιρετικά δείγματα γραφής σε μια πορεία 40 χρόνων ήταν η κριτική της μικροαστικής τάξης, της Ιστορίας μας και των σχέσεων.
Τώρα παρακολουθούμε μικρού μεγέθους ομφαλοσκοπήσεις γύρω από τον μικρόκοσμο του καθένα, ο οποίος ποτέ δεν φτάνει να μεγεθυνθεί και να αγγίξει ένα αύριο. Το θέμα της γραφής είναι βαθύ πρόβλημα. Διότι η τεράστια θεατρική αποδόμηση έφερε μια επιπολαιότητα που δεν μεταφράστηκε σε ουσία αλλά σε απενοχοποίηση.
Είμαι πάντα υποστηρικτής των νέων, αλλά υπάρχει ένας κύκλος. Αλλο να είσαι υπέρ της ρήξης και του διαμελισμού του πατέρα που επιδιώκει πάντα ο νέος απέναντι στο παλιό κι άλλο να αναβάλλεις την εφηβεία σου.
Οσο για τα σχήματα ρεπερτορίου, το πλήγμα που έζησαν θα δημιουργήσει τεράστια μαύρη τρύπα στον κορμό του θεάτρου και θα έχει άμεση αντανάκλαση στον τρόπο λειτουργίας του “εμπορικού” θεάτρου αλλά και των κρατικών σκηνών. Θα αναγκαστεί να κινηθεί με πιο εμπορικούς όρους ή να αναζητήσει δεκανίκια από κέντρα που θα του προσδώσουν αμφιλεγόμενο κύρος».
Αρης Ασπρούλης
«Δείχνει τάση ωριμότητας»
«Η τάση των αθηναϊκών σκηνών να ανεβοκατεβάζουν έργα, πιστεύοντας ότι θα έρθουν περισσότεροι θεατές διαφορετικού προφίλ, απέτυχε παταγωδώς. Ο κόσμος φαίνεται πως δεν θέλει το θέατρο να ακολουθεί τη λογική της υπόλοιπης πραγματικότητας. Ζούμε την κορυφή της αποσπασματικότητας. Μπαίνεις στο YouTube, βλέπεις ένα δευτερόλεπτο, το κλείνεις, ύστερα διαβάζεις σε ένα σάιτ τους τίτλους των ειδήσεων και νομίζεις ότι ενημερώθηκες. Αυτό τον δρόμο ακολούθησε τα τελευταία χρόνια το ρεπερτόριο των θεάτρων αλλά δεν έφερε καρπούς. Η φετινή τάση είναι περισσότερη διάρκεια στις παραστάσεις, δίνοντάς τους τον χρόνο να αναπνεύσουν, επίσης επαναλήψεις αλλά και επιστροφή στο θεατρικό κείμενο.
Οι λόγοι που επιστρέφουμε τα τελευταία χρόνια στα κλασικά έργα δεν είναι μόνο η αξία τους αλλά τα πνευματικά δικαιώματα. Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη παίζονται εξαιρετικά νέα έργα τα οποία οι ελληνικές ομάδες δεν αντέχουν οικονομικά να εξασφαλίσουν. Υπάρχει μια ανοιχτή γραμμή με τη σύγχρονη ισπανική δραματουργία και τη γαλλική, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με τα βρετανικά.
Ωστόσο το θέατρο φέτος δείχνει μια τάση ωριμότητας. Για παράδειγμα, γίνονται προσφορές στα εισιτήρια από πολλές σκηνές αλλά δεν πρόκειται να κατεβεί κι άλλο η τιμή του εισιτηρίου. Αν μειωθούν περισσότερο, είναι σαν να αποδεχόμαστε ότι δεν είναι επάγγελμα. Πρέπει να γίνει σαφές πως δεν είναι το ίδιο το ερασιτεχνικό θέατρο που δεν αμείβεται με το επαγγελματικό. Αν συνεχίσουμε να κάνουμε θέατρο με όρους χόμπι, σύντομα δεν θα ξεχωρίζουμε τον χομπίστα από τον επαγγελματία. Το τοπίο ξεκαθαρίζει από μόνο του. Φέτος το θέατρο επενδύει στις καλές επαναλήψεις, στη συσπείρωση δυνάμεων, σε λιγότερες παραγωγές. Είναι φανερό ότι προσπαθεί να αυτοπροστατευθεί απέναντι στην κοινωνική και οικονομική λαίλαπα.
Οι νέοι δυστυχώς ή ευτυχώς περνούν τη φάση “επένδυση”. Τα κάνουν όλα μόνοι τους (σκηνοθεσία, μετάφραση, σκηνικά, μουσική κ.ά.), βάζοντας χρήματα οι ίδιοι με την προοπτική να τους δουν κάποια στιγμή μεγάλοι θεσμοί (κρατικές σκηνές, Στέγη) που θα τους δώσουν στο μέλλον την ευκαιρία να αμειφθούν για τον κόπο τους και να κάνουν μια παράσταση με καλύτερους όρους».
Φθηνότερα εισιτήρια και προσφορές
Οι ουρές έξω από τα ταμεία του Θεάτρου Τέχνης στη Φρυνίχου και στο υπόγειο στην Πεσμαζόγλου ξάφνιασαν ευχάριστα, ειδικά σε μια εποχή που κόσμος δυσκολεύεται ακόμη και για τις αυτονόητες ανάγκες του. Ομως τα θέατρα προσαρμόζονται στις ανάγκες του κοινού και το ένα μετά το άλλο ανακοινώνουν προσφορές θέλοντας να προσελκύσουν θεατές και να τους κρατήσουν, με διάφορους τρόπους, όλη τη σεζόν κοντά τους. Η ανταπόκριση των θεατών (ανάλογα με το ρεπερτόριο κάθε σχήματος) δείχνει πως την ίδια τακτική θα ακολουθήσουν κι άλλες σκηνές.
• Το Εθνικό Θέατρο –το είχε ανακοινώσει ο Στάθης Λιβαθινός στην πρώτη συνέντευξη Τύπου– εστιάζει στις νεαρές ηλικίες. Πριν από λίγες ημέρες ανακοίνωσε ότι δίνει τη δυνατότητα σε άτομα έως 28 ετών να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις του με γενική είσοδο 10 ευρώ.
• Εισιτήρια έναντι 3 ευρώ έδωσε για ένα διήμερο και το Σύγχρονο Θέατρο.
• Εξυπνη και η πρόταση της «Πόρτας» σε 300 φίλους του θεάτρου, που θα έχουν τη δυνατότητα ενός πάσου διαρκείας για τις 49 φετινές παραγωγές στη συμβολική τιμή των 50 ευρώ.
• Το «Από Μηχανής» δίνει έως και σήμερα την ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους να αγοράσουν εισιτήριο για οποιαδήποτε παράστασή του, με είσοδο 5 ευρώ.
• Το Θέατρο του Νέου Κόσμου προσφέρει εισιτήρια, για κάθε παράσταση που θα αγοραστεί μέχρι την παραμονή της πρεμιέρας, στην τιμή των 10 ευρώ.
• Το ΚΘΒΕ δίνει μειωμένα αλλά και κάποια δωρεάν για ανέργους και μάλιστα στις καλές ημέρες.
• Από τους πρώτους που έδειξε ευαισθησία στο θέμα των εισιτηρίων ήταν η Λυρική Σκηνή σε όλες τις κατηγορίες εισιτηρίων.