Ο εκδοτικός οίκος Νομική Βιβλιοθήκη εγκαινίασε πρόσφατα τη νέα του επιστημονική σειρά «Συλλογή Μελετών ναυτικού δικαίου – Maritime Law Studies», με σκοπό να συντονίσει το βήμα της νομικής τεχνογνωσίας με τις ανάγκες της ελληνικής και διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας. Η πρώτη μονογραφία υπογράφεται από την Αν. Καθηγήτρια της Νομικής Σχολής Αθηνών (και διευθύντρια της ως άνω σειράς) Λ.Ι.Αθανασίου και πραγματεύεται τη «διασυνοριακή πτώχευση της ναυτιλιακής επιχείρησης» (Αθήνα, 2015). Το θέμα είναι άκρως επίκαιρο και με μεγάλο πρακτικό ενδιαφέρον για τους ναυτιλιακές επιχειρήσεις και τους χρηματοδότες τους, αν σκεφθεί κανείς τον αυξανόμενο αριθμό υποθέσεων υπαγωγής ναυτιλιακών εταιρειών σε διασυνοριακές διαδικασίες αφερεγγυότητας.
Αυτό συμβαίνει είτε με πρωτοβουλία των πιστωτών, είτε ως στρατηγική των ίδιων των οφειλετών έναντι επιθετικών δανειστών, για να ενταχθούν στις προστατευτικές ρυθμίσεις ορισμένων πτωχευτικών νομοθεσιών, όπως του αμερικανικού Chapter 11. Η αύξηση αυτή, που διευκολύνεται από τη διεθνοποίηση του πτωχευτικού δικαίου, γεννά όμως πληθώρα συγκρούσεων με τους μηχανισμούς του ναυτικού δικαίου: έτσι λόγου χάρη, ο δικαστής που διατάσσει την συντηρητική κατάσχεση ενός πλοίου σε λιμένα ενός κράτους, ενδέχεται να πρέπει να λάβει άμεσα υπόψη του τις συνέπειες πτώχευσης του οφειλέτη που έχει κηρυχθεί σε ένα τρίτο κράτος. Ο εφαρμοστής του δικαίου καλείται λοιπόν να προβλέψει και να επιλύσει πληθώρα ζητημάτων: ποιο είναι το εφαρμοστέο στην κάθε περίπτωση καθεστώς διασυνοριακής πτώχευσης, ποιο δικαστήριο έχει διεθνή πτωχευτική δικαιοδοσία, υπό ποιες προϋποθέσεις η διασυνοριακή διαδικασία αφερεγγυότητας παράγει εξωεδαφικές συνέπειες σε άλλες έννομες τάξεις, πώς επηρεάζονται τα δικαιώματα των χρηματοδοτών και λοιπών ναυτικών δανειστών, ιδίως των εμπραγμάτων, πώς επιλέγεται το εφαρμοστέο δίκαιο, πώς αποφεύγεται ή ενισχύεται το forum shopping κλπ..
Η μελέτη ξεκινά με ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον κεφάλαιο αφιερωμένο στη ναυτιλιακή χρηματοδότηση, ώστε να καταστεί κατανοητό το χρηματοοικονομικό πλαίσιο λειτουργίας της ναυτιλιακής εκμετάλλευσης. Στη συνέχεια εξετάζονται τα δύο υφιστάμενα σήμερα ρυθμιστικά πλαίσια διασυνοριακών πτωχεύσεων, αφενός ο Πρότυπος Νόμος της Uncitral ( ο οποίος ενσωματώθηκε στην Ελλάδα με το Ν. 3858/2010 και στις ΗΠΑ με το γνωστό πλέον Chapter 15), αφετέρου ο ενωσιακός κανονισμός 1346/2000. Όταν καλείται σε εφαρμογή το ένα ή το άλλο από αυτά, δοκιμάζεται επί των συγκεκριμένων ρυθμίσεών του, η συμβατότητα με τους κανόνες του ναυτικού δικαίου, ιδίως των διεθνών ναυτικών συμβάσεων. Αν και οι συνδυασμοί που μπορεί να προκύψουν από τις νομοθετικές διασταυρώσεις είναι πολυάριθμοι, η μελέτη επιχειρεί και κατορθώνει τη διατύπωση κατευθυντήριων γραμμών για την άρση ή μείωση των συγκρούσεων, κατά τρόπο ώστε να λαμβάνεται επαρκώς υπόψη η ενότητα και στεγανότητα των διεθνώς ομοιόμορφων κανόνων του ναυτικού δικαίου.
Με λίγα λόγια θα μπορούσε να πει κανείς ότι, ενώ αναγνωρίζεται καταρχήν η πρωτοκαθεδρία της διαδικασίας αφερεγγυότητας, λαμβάνεται μέριμνα για τη συστημική προστασία της ναυτικής πίστης. Επί τη βάσει των κατευθύνσεων αυτών, αντιμετωπίζονται στη συνέχεια μεγάλος αριθμός ειδικών θεμάτων, από τον εντοπισμό του κέντρου των κυρίων συμφερόντων της ναυτιλιακής επιχείρησης μέχρι τις εξουσίες του προτιμώμενου και του προνομιούχου ναυτικού δανειστή, την τύχη της συντηρητικής κατάσχεσης πλοίου, της αγγλοσαξονικής action in rem και των κεφαλαίων περιορισμού. Το γεγονός ότι τα θέματα αυτά εξετάζονται συγκριτικά, τόσο στο δίκαιο των κρατών μελών της ΕΕ, όσο και στο αμερικανικό δίκαιο, καθιστά το βιβλίο αυτό ένα πολύτιμο εργαλείο όχι μόνο για τους ερευνητές του ναυτικού δικαίου αλλά κυρίως για τους νομικούς της πράξης.