Πόσο γρήγορα αλλάζουν όλα! Μόλις πριν από δύο μήνες, η Μέρκελ με το άψυχο σώμα του τρίχρονου Αϊλάν να τη στοιχειώνει, άνοιγε διάπλατα τα σύνορα για να υποδεχθεί ένα τεράστιο αριθμό προσφύγων – 760.000 από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο, με τις εκτιμήσεις να ανεβάζουν τον αριθμό των εισερχομένων ατόμων στο 1 εκατ. μέχρι το τέλος του 2015! Μερικά 24ωρα μετά τα τραγικά γεγονότα στο Παρίσι η καγκελάριος δέχεται και άλλες πιέσεις για αλλαγή της στάσης της. Ο προβληματισμός των Γερμανών εντείνεται. Διαδηλώσεις υπέρ και κατά στη χώρα που αποτελεί τον υπ’ αριθμόν 1 προορισμό τους. Την ίδια στιγμή, πάντως, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δηλώνει πως δεν χρειάζεται να αλλάξει η ευρωπαϊκή πολιτική απέναντί τους εξαιτίας των πρόσφατων τρομοκρατικών επιθέσεων, αφού εκείνοι που διοργανώνουν αυτές τις επιθέσεις, είναι ακριβώς εκείνοι από τους οποίους προσπαθούν οι πρόσφυγες να ξεφύγουν.
Γιατί όμως προτιμούν τη Γερμανία οι πρόσφυγες; Το ευνοϊκότερο νομικό σύστημα, που τους εγγυάται ασφάλεια και κράτος πρόνοιας, η ελεύθερη πρόσβαση στην εκπαίδευση και τη φροντίδα υγείας, οι καλύτερες οικονομικές συνθήκες, οι αυξημένες προοπτικές ανεύρεσης εργασίας, συγκαταλέγονται μεταξύ των λόγων που καθιστούν τη χώρα ελκυστική, σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η ίδια η γερμανική υπηρεσία αλλοδαπών. Τι ισχύει; Οι πρόσφυγες μπορούν να παραμένουν στα Κέντρα Υποδοχής μέχρι 3 μήνες. Το γεγονός ότι οι υφιστάμενες υποδομές δεν επαρκούν (ο καθένας δικαιούται 6,5 τ.μ. χώρου), οπότε χρησιμοποιούνται πλέον κοντέινερ, σκηνές, παλιά στρατόπεδα, νοσοκομεία, κάμπινγκ, παλιά σούπερ μάρκετ ή καράβια για την προσωρινή φιλοξενία τους, δεν τους πτοεί. Μετά την παρέλευση των τριών μηνών, μεταφέρονται σε κοινοτικά κέντρα (community centres), την ευθύνη των οποίων έχουν ιδιωτικές εταιρείες ή φιλανθρωπικά ιδρύματα, ανάλογα με το κρατίδιο όπου προωθούνται οι πρόσφυγες, αφού δεν έχουν δικαίωμα ελεύθερης επιλογής του τόπου κατοικίας.
Στη Γερμανία οι πρόσφυγες δικαιούνται τροφή, στέγη, θέρμανση, ένδυση, κάλυψη των βασικών τους αναγκών και παροχή κάποιων καταναλωτικών αγαθών. Τους δίνεται, επίσης, μηνιαίο «χαρτζιλίκι», ύψους 143 ευρώ για τους ενήλικες και 85-92 για κάθε παιδί. Η πρόσβαση στο σύστημα υγείας είναι περιορισμένη την πρώτη τετραετία, εκτός επειγόντων περιστατικών και περιπτώσεων εγκυμοσύνης, όπου η πρόσβαση στην περίθαλψη είναι απεριόριστη.
Η ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας ανοίγει μετά τους τρεις μήνες παραμονής στη χώρα – δίνεται, ωστόσο, προτεραιότητα στους Γερμανούς ή τους κατοίκους άλλων χωρών-μελών της Ε.Ε.
Μετά την έγκριση της αίτησης για άσυλο, οι πρόσφυγες θα λάβουν άδεια παραμονής περιορισμένου χρόνου, συνήθως για μία τριετία. Με αυτήν, μπορούν στη συνέχεια, να φέρουν την οικογένειά τους. Τότε, αποκτούν τα ίδια δικαιώματα με τους Γερμανούς πολίτες στο κοινωνικό ασφαλιστικό σύστημα, δικαιούνται πρόσβαση στο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, λαμβάνουν επιδόματα τέκνων και ανατροφής τους, καθώς και μικρά χρηματικά ποσά για τη διευκόλυνση της ενσωμάτωσής τους, εντάσσονται σε τμήματα εκμάθησης της γερμανικής γλώσσας. Για τα παιδιά τους, η φοίτηση στο σχολείο είναι υποχρεωτική μέχρι την ηλικία των 16.
Γρήγορες διαδικασίες
Δραματική αύξηση στον αριθμό των προσφύγων που αναζητούν άσυλο καταγράφει και η Σουηδία. Οπως δηλώνει ο Σουηδός υπουργός Δικαιοσύνης και Μετανάστευσης, Morgan Johansson, «από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος (στη Συρία το 2011), η Σουηδία έχει παράσχει άσυλο σε 100.000 πρόσφυγες. Αυτό ισοδυναμεί με το 1% του πληθυσμού μας». Καθημερινά πλέον φτάνουν στη χώρα 1.500-1.700 πρόσφυγες. Με την άφιξή τους, οι αιτούντες ασύλου επικοινωνούν με την Υπηρεσία Μετανάστευσης, η οποία λόγω των έκτακτων συνθηκών, από τις αρχές Σεπτεμβρίου, έχει τοποθετήσει προσωπικό σε κεντρικούς σιδηροδρομικούς σταθμούς και λιμάνια, προκειμένου να προωθηθούν άμεσα (με λεωφορεία ή ταξί) οι πρόσφυγες σε δομές φιλοξενίας. Τονίζεται πως οι εργαζόμενοι απασχολούνται με κυλιόμενες βάρδιες ολόκληρο το 24ωρο, έτσι ώστε να μην καθυστερούν οι διαδικασίες. Αφού γίνει το check in στο Κέντρο Φιλοξενίας, παραδίδεται στον πρόσφυγα ένα πακέτο με σεντόνια, πετσέτα και είδη προσωρινής υγιεινής. Η παροχή στέγης και 3 γευμάτων ημερησίως εξασφαλίζονται για κάθε άτομο οπωσδήποτε – ακόμη και αν το συγκεκριμένο κέντρο είναι γεμάτο. Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι τίθενται υπό την ευθύνη του Δήμου και μεταφέρονται σε ειδικά διαμορφωμένα για ανήλικους κέντρα. Μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία παροχής ασύλου, οι αιτούντες δικαιούνται στέγη, οικονομική στήριξη και πρόσβαση σε επείγουσα ιατρική και οδοντιατρική περίθαλψη. Εχουν επίσης δικαίωμα για οτιδήποτε σχετίζεται με τη γέννηση παιδιού, ενώ τους παρέχεται στήριξη και συμβουλευτική για άμβλωση, αντισύλληψη, μητρότητα, πρόληψη μεταδοτικών νοσημάτων. Τα παιδιά των προσφύγων μπορούν να παρακολουθούν μαθήματα στο σχολείο και έχουν πρόσβαση σε ιατρική και οδοντιατρική περίθαλψη, ακριβώς όπως και τα παιδιά των κατοίκων της Σουηδίας. Με την ολοκλήρωση της καταγραφής, ο πρόσφυγας λαμβάνει μία προσωρινή ταυτότητα και μία τραπεζική κάρτα, συνδεδεμένη με ένα λογαριασμό, στον οποίο η Υπηρεσία Μετανάστευσης καταβάλλει το καθημερινό επίδομα. Αν κάποιος διαμένει σε κέντρο, όπου του παρέχεται στέγη και τροφή, τα χρήματα είναι λιγότερα. Αν κάποιος χρειαστεί επιπλέον χρήματα, π.χ. για να αγοράσει χειμερινά ρούχα, υποβάλλει το σχετικό αίτημα.
«Εδώ αισθάνομαι σωματικά και ψυχικά ασφαλής»
Ο Mouhanad Sharabati είναι ένας 30χρονος δικηγόρος από τη Συρία, απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Δαμασκού. Το 2011 ξεκίνησε ως συνιδρυτής το Syria Relief Network, μία ομάδα που συντόνιζε ΜΚΟ οι οποίες προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια στους Σύρους που εκδιώχθηκαν από τη χώρα τους, ενώ παράλληλα πρόσφερε νομική βοήθεια σε Σύρους πρόσφυγες.
Εδώ και 6 μήνες, ο Mouhanad βρίσκεται στη Σουηδία, ως πρόσφυγας και ο ίδιος: «Προετοιμαζόμουν για το Μάστερ μου, όταν χρειάστηκε να εγκαταλείψω τη χώρα μου» λέει. Τότε, είχε δύο επιλογές: ή να φύγει ή να παραμείνει και να υπηρετήσει υποχρεωτικά στον στρατό του καθεστώτος για να πολεμήσει τον συριακό λαό. «Ούτε που μπορούσα να σκεφτώ κάτι τέτοιο κι έφυγα. Η Συρία έπαψε πλέον να είναι ένα ασφαλές μέρος για να ζήσεις, να εργαστείς, να έχεις οικογένεια». Γιατί διάλεξε τη Σουηδία; «Εδώ αισθάνομαι σωματικά και ψυχικά ασφαλής.
Οι φίλοι μου που είχαν προηγηθεί, μου έλεγαν πόσο καλά φέρονται εδώ στους πρόσφυγες. Εδώ είναι ένα μέρος όπου μπορώ να ξαναρχίσω τη ζωή μου με αξιοπρέπεια. Εχω πλέον το προνόμιο να βρίσκομαι σε μία χώρα, όπου οι άνθρωποι τυγχάνουν σεβασμού, ανεξάρτητα από θρησκεία, πεποιθήσεις, χρώμα, εμφάνιση ή εθνικότητα. Το να έχεις δικαιώματα απλώς και μόνο επειδή είσαι άνθρωπος, είναι πραγματικά σπουδαίο συναίσθημα».