Υπάρχουν μέλη της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του πρωθυπουργού, που δηλώνουν, ότι το άνοιγμα του Έβρου φαίνεται καλή ιδέα σε εκείνους που δεν έχουν ιδέα. Ωστόσο, θα διαφωνήσω μαζί τους. Έχοντας εργαστεί σε ανθρωπιστικές οργανώσεις για περίπου 4 χρόνια με αντικείμενο το προσφυγικό ζήτημα, το "άνοιγμα" του Έβρου και η συνεργασία με τη γείτονα χώρα αποτελεί τη μόνη βιώσιμη λύση. Ας αναλύσουμε, λοιπόν, την παρούσα κατάσταση που εκτυλίσσεται στα νησιά μας και η οποία θεωρείται «βιώσιμη».
Με βάση τα στατιστικά της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, μισό εκατομμύριο πρόσφυγες έχουν περάσει τα ελληνικά σύνορα, ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση υπολογίζει τις καθημερινές αφίξεις -μόνο στο πολύπαθο νησί της Λέσβου- περί τις 5,000. Παράλληλα, πρόσφυγες που έχουν πληρώσει σε διακινητές μια περιουσία ρισκάροντας τις ζωές τους, για να φτάσουν στην ονειρεμένη Ευρώπη, βρεγμένοι και τρομαγμένοι, συνειδητοποιούν, ότι το αίσθημα ασφάλειας είναι εφήμερο και διαρκεί μέχρι να πατήσουν το πόδι τους στην παραλία, αφού η μετεγκατάσταση και καταγραφή τους στα ανεπαρκή κέντρα, εφόσον υπάρχουν, μόνο οργανωμένη δεν είναι. Έτσι, η ανασφάλεια συνεχίζεται στα κέντρα καταγραφής, στα οποία δραστηριοποιούνται Διακρατικοί Οργανισμοί, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και εθελοντές από όλο το κόσμο, με απειροελάχιστο συντονισμό ή έλεγχο για το ποιος κάνει τι, πότε και γιατί. Συγκεκριμένα, στην Λέσβο υπάρχουν τουλάχιστον 10 Διεθνείς ΜΚΟ, παρότι συνηθισμένες να συντονίζουν ανθρωπιστικές αποστολές σε εμπόλεμες και υποσαχάριες κρίσεις, με συνολικό προϋπολογισμό πολλών εκατομμυρίων ευρώ, στην φιλόξενη Ελλάδα, δεν μπορούν, ούτε οι ίδιοι να αντιμετωπίσουν την κρίση ή ακόμα να συντονιστούν μεταξύ τους. Γεννάται συνεπώς το ερώτημα, γιατί η κατάσταση δεν είναι διαχειρίσιμη. Δεν είναι θέμα χρημάτων, όχι πια! Χρήματα ρέουν στη χώρα, όσο και οι χιλιάδες των προσφύγων που φτάνουν στα νησιά και όσο το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται σωστά και με σεβασμό στα δικαιώματα των προσφύγων η χώρα κινδυνεύει να χαρακτηριστεί ως διακινητής ταλαιπωρημένων προσφύγων προς στην Ευρώπη.
Όσοι έχουν εμπειρία σε ανθρωπιστικές κρίσεις γνωρίζουν, ότι ένα από τα πρώτα στοιχεία που εκτιμάται, σε οποιοδήποτε σχέδιο, είναι ο τόπος δράσης. Το τραγικότερο λάθος της Κυβέρνησης, των Διακρατικών Οργανισμών και των ΜΚΟ είναι, ότι από την αρχή εστίασαν στην αντιμετώπιση του προβλήματος στα νησιά του Αιγαίου. Ωστόσο, όσο δυνατός και οργανωμένος κι αν είσαι, αν το προσωπικό σου αποδεκατίζεται σε πολλούς χώρους δράσεις (νησιά), δε θα μπορέσεις ποτέ να ελέγξεις την κρίση, επομένως είσαι καταδικασμένος να αποτύχεις. Επιπλέον, πρέπει να δραστηριοποιείσαι σε χώρο, που σου προσφέρει ευελιξία και προστασία. Στα νησιά, η επικοινωνία με την υπόλοιπη χώρα είναι επίπονα χρονοβόρα και δαπανηρή, αφού η μεταφορά του πληθυσμού ή αγαθών πρώτης ανάγκης γίνεται από πλοία, που εξαρτώνται από την εύνοια του καιρού ή τελευταία από την Πανελλήνια Ναυτική Ομοσπονδία. Σε οποιοδήποτε σχέδιο δράσης, ο χώρος δράσης πρέπει να προσφέρει ασφάλεια στο επωφελούμενο πληθυσμό και να εξυπηρετεί το σκοπό της δράσης. Τα ναυάγεια και τα πτώματα μικρών παιδιών αποδεικνύουν την αποτυχία της πολιτικής αυτής και την λανθασμένη πεποίθηση ότι ο χειμώνας θα σταματούσε τις προσφυγικές ροές, χωρίς κανένας να ασχολείται με τις ανάγκες που υπάρχουν στα ακριτικά και μικρότερα νησιά λόγω των πολυάριθμων αφίξεων.
Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι με τη δημιουργία των Κέντρων Καταγραφής στα νησιά η Ελλάδα και η ΕΕ έχει αναγνωρίσει de facto, ότι πρόσφυγες φτάνουν στην Ευρώπη για να σωθούν από εμπόλεμες καταστάσεις και για αυτό γίνεται η καταγραφή τους. Συνεπώς κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι τα κέντρα καταγραφής στα νησιά λειτουργούν ως η "ανεπίσημη πρόσκληση/δίοδος " των προσφύγων για την Ευρώπη. Επομένως, γιατί ζητάμε από τους πρόσφυγες να πληρώνουν διακινητές, να ρισκάρουν στο Αιγαίο τις ζωές τους, να πέφτουν πάνω σε τουρίστες, να ταξιδεύουν 10 ώρες με πλοίο για Αθήνα και μετά αλλες τόσες ώρες για την Ειδομένη;
Ετσι όπως έγινε με τους σεισμούς σε Αθήνα και Κων/πολη, Ελλάδα και Τουρκία, πρέπει ξανά να έρθουν σε άμεση συνεργασία για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και για την προστασία της Ευρώπης από τυχόν εξτρεμιστικά στοιχεία. Η κατασκευή δύο μεγάλων κέντρων φιλοξενίας σε Δυτικό και Ανατολικό Έβρο θα έλυνε πολλά από τα προαναφερθέντα θέματα ενώ παράλληλα θα δινόταν ο χρόνος στις αρχές να ελεγξουν με περισσότερη προσοχή τον πληθυσμό . Η απόφαση για την κατασκευή ενός «hot spot» στην αχανή πεδιάδα του Έβρου, θα μπορούσε να παρθεί και μονομερώς από την Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε ότι στο Φυλάκιο, υπάρχει ήδη ένα Κέντρο Πρώτης Υποδοχής (ΚΕΠΥ), που για την ώρα υπολειτουργεί, αν δεν έχει κλείσει εντελώς. Φυσικά, δεν προτείνεται η καταστροφή του φράχτη στον Έβρο, καθώς αυτό θα έθετε σε κίνδυνο ξανά τις ζωές των προσφύγων, αλλά η προστατευμένη δίοδος τους, από τους ελληνοτουρκικούς συνοριακούς σταθμούς με τη χρήση διαβατηρίων.
Ας αναλογιστούμε τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας απόφασης: ασφαλής και ελεγχόμενη δίοδος, άμεση καταγραφή προσφύγων σε κατάσταση ηρεμίας, συλλογική αντιμετώπιση της κρίσης σε συγκεκριμένο χώρο δράσης και άμεση καταστροφή του κυκλώματος διακινητών σε Τουρκία και Ελλάδα, αφού η διέλευση θα ήταν εύκολη και δωρεάν. Ποιός θα ήθελε να ρισκάρει τη ζωή μελών της οικογένειάς του και να πληρώσει μια περιουσία για να περάσει από τα νησιά, αν υπήρχε ελεύθερη δίοδος προς την Ελλάδα; Επιπλέον, η κατασκευή του χώρου δεν θα επιβάρυνε τον ελληνικό προϋπολογισμό, αφού η ΕΕ και ο ΟΗΕ χρηματοδοτούν άμεσα τέτοιες δράσεις. Την οργάνωση και την διαχείριση ενός τέτοιου χώρου θα αναλάμβανε ένας αμερόληπτος διεθνής οργανισμός, όπως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, η οποία θα ήλεγχε, θα συντόνιζε και θα χρηματοδοτούσε τις ΜΚΟ που θα δραστηριοποιούνταν στο χώρο. Η Ελληνική Πολιτεία δεν θα χρειαζόταν να ασχοληθεί με τίποτα, παρά να παραχωρήσει το χώρο και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ ή κάποιος άλλος φορέας, θα οργάνωνε τα υπόλοιπα, όπως έχει γίνει σε άλλες χώρες του κόσμου.
Ακόμα και για αυτούς που αστεία πιστεύουν ότι υπάρχει ο κίνδυνος "ισλαμοποίησης" του Έβρου ή ότι οι πρόσφυγες θα μείνουν στην Ελλάδα αρκεί να δουν πόσοι από αυτούς μένουν στην χώρα. Η Ελλάδα αποτελεί χώρα "transit" και όχι χώρα τελικού προορισμού, και πρέπει να προσφέρει ασφαλή και οργανωμένη δίοδο στους πρόσφυγες με συστηματική και αποτελεσματική καταγραφή, όπως ορίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιτέλους ας βάλουμε ένα τέλος στους πνιγμούς ανηλίκων. Όλοι φέρουμε την ευθύνη για αυτές τις αθώες ψυχές.
*O Γεώργιος Αλεξανδράτος εργάζεται στη Νέα Υορκη, στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, στο Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Κρίσεων (OCHA), ενώ στο παρελθόν εργάστηκε στην Ελλάδα σε συντονιστικό ρόλο στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, στους Γιατρούς του Κόσμου και στη Διεθνή Επιτροπή το Ερυθρού Σταυρού.