Η νέα αφήγηση του κυπριακού αγώνα

Η νέα αφήγηση του κυπριακού αγώνα

2' 56" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΛΕΥΚΩΣΙΑ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Aρκεί να σταθεί κανείς πλάι στους τάφους του Καραολή, του Δημητρίου (θαμμένοι στο προαύλιο των φυλακών της Λευκωσίας, ώστε να αποφευχθεί ο λαϊκός ξεσηκωμός στην κηδεία των απαγχονισθέντων ηρώων το 1956) για να αισθανθεί πόσο μεγάλη είναι ακόμα η συγκίνηση. Ή να περάσει το κατώφλι του στρατοπέδου συγκέντρωσης στην περιοχή Κοκκινοτριμιθιά, όπου οι Βρετανοί φυλάκιζαν και βασάνιζαν υπόπτους, χωρίς δίκη.

Σχεδόν 60 χρόνια μάς χωρίζουν από την κήρυξη του αγώνα της ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) και τους πρώτους της νεκρούς, αλλά η αόρατη φλέβα της μνήμης πάλλεται ακόμα κάτω από το δέρμα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι όλοι αυτοί οι τόποι του μαρτυρίου και της θυσίας παραμένουν για τους Κυπρίους σήμερα σημείο αναφοράς, ιδιαίτερα μετά την εισβολή του ’74.

Το τριήμερο διεθνές συνέδριο που οργάνωσε το Ερευνητικό Κέντρο Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου το περασμένο Σαββατοκύριακο, με τίτλο «Ιστορία και Λογοτεχνία του Αγώνα 1955 – 1959», στη Λευκωσία, εντάσσεται στη γενικότερη προσπάθεια μιας νέας αφήγησης: Την ψύχραιμη, νηφάλια επαναδιατύπωση όχι τόσο των συμβάντων όσο της μεταξύ τους σύνδεσης. Το Κυπριακό ζήτημα είχε την εστία του στο νησί αλλά οι «δονήσεις» του έφτασαν στην Αθήνα, το Λονδίνο, την Κωνσταντινούπολη, τη Ζυρίχη. Και η φύση του δεν μπορεί να περιοριστεί εις την καθαυτή πολιτική, μιας και ακουμπά στην ταυτότητα, την πνευματική και πολιτιστική συγκρότηση της κοινωνίας και των ατόμων.

Ο «ξένος δάκτυλος»

Συγκεφαλαιώνοντας τις 18 εισηγήσεις, ένα από τα πιο χρήσιμα συμπεράσματα είναι πως έπειτα από τόσες δεκαετίες η επιστημονική έρευνα έχει αλλάξει ρότα. Οπως επεσήμανε ο ιστορικός Ευάνθης Χατζηβασιλείου, μέχρι και τη δεκαετία του 1980, ο κύριος άξονας ήταν η επέμβαση των ξένων, ο «ξένος δάκτυλος», ο ρόλος των μεγάλων δυνάμεων, κάτι που ενίσχυσε μια «επαρχιωτική» αντίληψη και την ενδυνάμωση πολλών θεωριών συνωμοσίας. Σήμερα διαπιστώνει κανείς ότι έχουμε απομακρυνθεί από αυτό το στερεότυπο που χαρακτήρισε μια ολόκληρη γενιά ιστορικών και ανοιγόμαστε σε νέους ευρύτερους επιστημονικούς ορίζοντες.

Σε κάθε συνέδριο υπάρχει πάντα και μια αναπάντεχη ανατροπή. Ο γνωστός ιστορικός Ρόμπερτ Χόλαντ, που έχει γράψει ένα σημαντικό βιβλίο για το Κυπριακό, είπε πως όσο και αν επισήμως ελέγετο το αντίθετο, η Βρετανία σε κάποια φάση μπορεί να μην ήταν και τόσο αρνητική τελικά στην ιδέα της Ενωσης Κύπρου – Ελλάδος, θεωρώντας ότι σε σχέση με την ανεξαρτησία θα μπορούσε να υπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντά της.

Σταχυολογούμε άγνωστα στοιχεία από άλλες σημαντικές εισηγήσεις: Ο Χαράλαμπος Αλεξάνδρου αναφέρθηκε στον «πόλεμο» των ραδιοσυχνοτήτων με τα βρετανικά παράσιτα στις εκπομπές του Αθηναϊκού Ραδιοφώνου, όταν αυτές αναφέρονταν στους «Αδελφούς Κυπρίους» και στόχευαν στην ανύψωση του ηθικού τους. Ο Κυριάκος Ιακωβίδης έκανε μια έρευνα για τη στάση της ελληνικής αριστεράς κατά τα πρώτα χρόνια του Κυπριακού Αγώνα, όπως αυτή αποτυπώθηκε σε δημοσιεύματα και επίσημες ανακοινώσεις. Φαίνεται καθαρά ότι υπήρξε αρχική απροθυμία και μετέπειτα αμηχανία απέναντι στον Αγώνα, του οποίου ηγείτο ο Γρίβας.

Ο Κώστας Χατζηαντωνίου εστίασε στις κοινοβουλευτικές διαμάχες που έγιναν στην ελληνική Βουλή κατά την πενταετία αυτή και τη στάση της Ελλάδας στη μελλοντική προοπτική της Κύπρου, από τον Γεώργιο Παπανδρέου μέχρι τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ευάγγελο Αβέρωφ. Νέα στοιχεία έφερε στο φως και ο Αγγελος Συρίγος που μίλησε για τη σχέση που είχε η Αθήνα με τη μουσουλμανική κοινότητα της Θράκης από το 1955 έως και το 1959.

Το συνέδριο είχε και τη λογοτεχνική του πτυχή, με την ποίηση του Ρίτσου, του Σεφέρη, του Κώστα Μόντη, στις λέξεις που έδιναν κουράγιο, που χαράχθηκαν στη μνήμη. Σε αυτές αναφέρθηκε ο αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Ξυδάκης στην εισήγησή του: «“… Με τα άνθη, με τις σημαίες, με τις πληγές της”. Ο απόηχος των δύο πρώτων χρόνων του αγώνα στην πνευματική ζωή της Ελλάδος».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή