Στα προηγούμενα χρόνια της γενικευμένης οικονομικής και σε ορισμένες περιπτώσεις (βλ. Ελλάδα) δημοσιονομικής κρίσης, αναδείχθηκε ένα σαφές και ορατό χάσμα ανάμεσα στις χώρες του Βορρά και του Νότου της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το προσφυγικό πρόβλημα, τα τρομοκρατικά χτυπήματα και η εμπέδωση της αστάθειας στη Συρία και τη Μέση Ανατολή, δυστυχώς διευρύνουν, αντί να μειώνουν αυτό το χάσμα. Η νότια, μεσογειακή και πολύ περισσότερο η νοτιοανατολική Ευρώπη γίνεται, αργά αλλά σταθερά, αντιληπτή από τους βόρειους ως μια περιφέρεια στην οποία πρέπει να συγκρατηθούν τα πολλαπλά -εσωτερικά και εξωτερικά- προβλήματα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Οι πιέσεις των Ευρωπαίων στην Ελλάδα επί του προσφυγικού μαρτυρούν αυτή την τάση.
Η διαφαινόμενη πολιτική απομάκρυνση της Ευρώπης από την περιφερειακή, μεσογειακή πλευρά της, συνιστά μια προσπάθεια περιχαράκωσης, προκειμένου να διαφυλαχθεί ο αρχικός, σκληρός πυρήνας της Ενωσης. Ουδείς μπορεί να γνωρίζει πώς θα εξελιχθεί το μέλλον, ωστόσο μια τέτοια εξέλιξη είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει τη Μεσόγειο σε οικονομικό μαρασμό, ιδιαιτέρως αν παραταθεί επί μακρόν η κατάσταση αποσταθεροποίησης στη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική. Πριν από περίπου 90 χρόνια, ο Βέλγος ιστορικός Ανρί Πιρέν συνέγραψε ένα άρθρο με τον τίτλο «Μωάμεθ και Καρλομάγνος», το οποίο το 1937, λίγο μετά τον θάνατό του, εκδόθηκε ως βιβλίο με το σύνολο της έρευνας που είχε προλάβει να κάνει ώς τότε. Η βασική θέση του Πιρέν συνοψίζεται -εν τάχει- στην άποψη ότι το επεκτατικό Ισλάμ του 7ου και 8ου αιώνα, οδήγησε το κέντρο εμπορίου, αλλά και εξουσίας της χριστιανικής δυτικής Ευρώπης προς βορράν, καθιστώντας τη Μεσόγειο ως μια περίπου άγονη ζώνη, με αποτέλεσμα τη γέννηση της, στραμμένης στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα, Αυτοκρατορίας του Καρλομάγνου. Η επιστημονική συζήτηση που προκάλεσε τότε ο Πιρέν, εν πολλοίς, διαρκεί έως σήμερα.
Η Δύση του 21ου αιώνα δεν είναι εκείνη του 8ου και του 9ου, ούτε, βεβαίως, και η Ανατολή (καθ’ ημάς και περαιτέρω προς Ανατολάς) θυμίζει κάτι με όσα συνέβαιναν στην περιοχή προ 1.200 ετών. Ωστόσο, μια ματιά στην ευρύτερη περιοχή από την νότια Τουρκία έως και τη Λιβύη, καθιστά σαφές ότι η Ανατολική Μεσόγειος είναι μέρος ενός δυσεπίλυτου προβλήματος. Ο νέος, ακόμη αφανής, παίκτης στην περιοχή είναι το Ιράν, ενώ η Αίγυπτος αποτελεί έναν πόλο προσωρινής σταθερότητας με πάρα πολύ μεγάλα προβλήματα. Η Ελλάδα πολλά μπορεί να αποφύγει αν κινηθεί σωστά σε συγκεκριμένες φάσεις, εκτός από ένα: τη γεωγραφική θέση της. Πιθανή μετατροπή της ανατολικής Μεσογείου σε διακεκαυμένη ζώνη θα θέσει εν αμφιβόλω μια σειρά από συγκριτικά πλεονεκτήματα τα οποία οι εκάστοτε ηγεσίες των Αθηνών θεωρούσαν δεδομένα: από την ενέργεια έως τη λεγόμενη «βαριά βιομηχανία» του τουρισμού. Απαιτείται αναθεώρηση αυτών των δεδομένων.