Τα τελευταία χρόνια περιοριστήκαμε στη συζήτηση για την ανάπτυξη και την καταπολέμηση της ανεργίας, χωρίς προτάσεις και χωρίς μοντέλο. Αναζητήσαμε τη λύση χωρίς την απαραίτητη αυτοκριτική για τις αιτίες που μας οδήγησαν στην κρίση.
Η ανάκαμψη των θέσεων εργασίας και η ανάπτυξη θα προέλθουν από τη μεγέθυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε, όμως, ότι εμπόδιο στην ανάπτυξη νέου επιχειρείν δεν είναι μόνον το κακό οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, αλλά και η αντίληψη της κοινωνίας, που δεν τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση στην επιχειρηματικότητα και αποθαρρύνει τους νέους να ασχοληθούν με αυτήν. Τα κακά παραδείγματα κρατικοδίαιτης και αυταρχικής επιχειρηματικής συμπεριφοράς του παρελθόντος έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση της δυσπιστίας της κοινωνίας απέναντι στην επιχειρηματική δραστηριότητα, και η θέση αυτή δοκιμάζεται περαιτέρω από την κρίση.
Μια αναδρομή στη μεταπολίτευση, λίγα χρόνια μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, θα βοηθήσει τη συλλογική μνήμη και αντίληψη για την αλλαγή στην ηθική συμπεριφορά και τη δοκιμασία του συστήματος αξιών στην επιχειρηματικότητα.
Ηταν τότε που νομιμοποιήθηκε η δωροληψία, αρκεί να μην το παράκανε κανείς, ειδικά αν ήταν κρατικός λειτουργός, τότε που η διανομή του πλούτου απέκτησε νέα έννοια και λογική, αφού επρόκειτο για τις κοινοτικές επιδοτήσεις. Ηταν τότε που η παραγωγή σταμάτησε, στην πράξη αλλά και ως δημιουργική διαδικασία, αφού τα λεφτά έβγαιναν εύκολα με τις εισαγωγές και το εμπόριο, και ακόμα γιατί το συνδικαλιστικό κίνημα δεν ανεχόταν τις ξένες επενδύσεις. Και από κοντά το φοιτητικό κίνημα, μέσα σε αυτό το περιβάλλον, που με αγώνες και καταλήψεις κατάφερε να επιβάλει στην πράξη το σύνθημα «όχι εντατικοποίηση στην παιδεία». Και βέβαια η επιχειρηματικότητα που προσαρμόστηκε και έγινε ακόμη πιο κρατικοδίαιτη. Αν προσθέσει κανείς τις τακτοποιήσεις των ψηφοφόρων στη δημόσια διοίκηση, έχει μια αρκετά πλήρη εικόνα της νέας τάξης πραγμάτων και της πελατειακής πολιτικής, που αντιβαίνει κάθε έννοια ηθικής συμπεριφοράς.
Το ήθος έγινε μάλλον μειονέκτημα, ο αμοραλισμός έγινε αρχικά αποδεκτός και μετά κυρίαρχος, και η αλλαγή ολοκληρώθηκε. Με ένα εκπαιδευτικό σύστημα που παρήγε πτυχία παρά επιστήμονες και μια παιδεία που δίδασκε αποστήθιση παρά αρχές και αξίες.
Η νέα κουλτούρα, πολιτική, κοινωνική και επιχειρηματική, όπως αλλοτριώθηκε στα χρόνια της μεταπολίτευσης και εξελίχθηκε στα χρόνια του εύκολου και ανενδοίαστου πλουτισμού, οδήγησε στην κατάρρευση των αξιών, ηθικών και οικονομικών.
Αποτέλεσμα είναι ότι η προστασία με κάθε τρόπο των ατομικών ή συντεχνιακών συμφερόντων, συχνά συνδεδεμένων με το κράτος, εμποδίζει τη λήψη αποφάσεων ή την υλοποίηση λύσεων που θα άλλαζαν το οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον και θα οδηγούσαν στην υπέρβαση της κρίσης.
Υποστηρίζω ότι στην έλλειψη ήθους οφείλεται η σημερινή δεινή μας θέση και η αδυναμία να εξέλθουμε από αυτή.
Υποστηρίζω επίσης ότι είναι καιρός οι ελίτ αυτού του τόπου να αναγνωρίσουν το μερίδιο της ευθύνης που τους αναλογεί και να αναλάβουν την προσπάθεια για ολική επαναφορά του ήθους και της ηθικής συμπεριφοράς στους χώρους που δραστηριοποιούνται. Στις σημερινές συνθήκες αποκλειστικής δημοσιονομικής ενασχόλησης της δημόσιας διοίκησης, η αλλαγή δεν μπορεί να ξεκινήσει από την πολιτική ηγεσία ή από την εκπαιδευτική διεργασία, και αυτό εναποθέτει την ελπίδα για καλύτερο μέλλον στην υπεύθυνη επιχειρηματική κοινότητα.
Η επιχειρηματικότητα σήμερα δεν καλείται μόνο να αναλάβει σημαντικό ρόλο στην ανάταξη της οικονομίας, την αποκατάσταση της απασχόλησης και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, αλλά καλείται επιπλέον να προβάλει με τη στάση της ένα διαφορετικό μοντέλο για τη διοίκηση που στηρίζεται στο ήθος και στην ισονομία.
Είναι χρέος της επιχειρηματικής κοινότητας, της ελίτ του τόπου που αντιλαμβάνεται το χρέος και την ευθύνη να αναλάβει τον ηγετικό ρόλο που της αναλογεί, να υιοθετήσει κανόνες εταιρικής υπευθυνότητας, να απαιτήσει άμεση και απαρέγκλιτη εφαρμογή κανόνων δικαίου και με το παράδειγμά της να αναδείξει την επιχειρηματικότητα σε κυρίαρχη δύναμη δημιουργίας πλούτου και απασχόλησης προς όφελος της κοινωνίας.
* O Σίμος Αναστασόπουλος είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ΠΕΤΣΙΑΒΑΣ Α.Ε. και πρόεδρος του Ελληνο-αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου.