Οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι «αποφασισμένες να επιτύχουν» και εκφράζουν την «εμπιστοσύνη τους για το μέλλον». Οπως προκύπτει από τις σχετικές μετρήσεις, στην Ευρώπη –στην πλειονότητά τους τουλάχιστον– δηλώνουν αισιόδοξες για τις θετικές προοπτικές και τις επισημαίνουν. Μάλιστα, σε σύγκριση με την ίδια έρευνα προ διετίας, υπάρχει σημαντική αύξηση του αριθμού των μεγαλύτερων εταιρειών που δηλώνουν αισιοδοξία (75%). Πρόκειται για το 4ο Ευρωπαϊκό Βαρόμετρο Οικογενειακών Επιχειρήσεων που δημοσίευσε πρόσφατα η KPMG με τη συνεργασία της European Family Business (EFB) ύστερα από έρευνα που πραγματοποίησαν σε 25 ευρωπαϊκές χώρες –και στην Ελλάδα– στην οποία συμμετείχαν με τις απαντήσεις τους περί τα 1.400 στελέχη οικογενειακών επιχειρήσεων. Εκτιμάται ότι στην Ευρωπαϊκή Ενωση σήμερα υπάρχουν περισσότερες από 14 εκατ. οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες συμβάλλουν ενεργά στην ενίσχυση των τοπικών οικονομιών με τη δημιουργία 60 εκατ. θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Ενα ποσοστό που, σύμφωνα με στοιχεία του EFB, αντιστοιχεί στο 40%-50% του συνόλου των θέσεων εργασίας.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα, στα επικρατέστερα θέματα προβληματισμού των στελεχών είναι η απασχόληση και η προσέλκυση των καλύτερων εργαζομένων και του ειδικευμένου προσωπικού. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από δύο χρόνια, το θέμα αυτό που κατέχει σήμερα τη δεύτερη θέση στον προβληματισμό –με πρώτο το ζήτημα του αυξανόμενου ανταγωνισμού– δεν είχε καν συμπεριληφθεί στις σημαντικότερες προκλήσεις. Γεγονός που φανερώνει ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν πλέον κατανοήσει ότι το «κλειδί» για τη μελλοντική επιτυχία τους είναι η στελέχωση με τους κατάλληλους επαγγελματίες.
Κατά την έρευνα, τα στελέχη δηλώνουν ότι τους απασχολεί και η στρατηγική αλλαγή της επιχείρησης, και σε ένα σημαντικό ποσοστό (41%) τη σχεδιάζουν μέσα στους επόμενους δώδεκα μήνες. Οι περισσότεροι (75%) προγραμματίζουν επενδύσεις. Ενώ το 11% μελετά την αποεπένδυση. Ως προς το θέμα της διοίκησης της εταιρείας, το 26% σχεδιάζει να περάσει στην επόμενη γενιά, το 21% να πουλήσει την επιχείρηση και το 20% να μεταβιβάσει την ιδιοκτησία στην επόμενη γενιά. «Οι αριθμοί είναι συνεπείς με τα αποτελέσματα των προηγούμενων εκδόσεων και επιβεβαιώνουν ότι το ρεύμα να μεταφέρεται η επιχείρηση στην επόμενη γενιά εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά σημαντικό για τις οικογενειακές επιχειρήσεις», επισημαίνει η δημοσιοποιημένη έκθεση της εταιρείας KPMG στη χώρα μας – όπου εδώ και 45 χρόνια παρέχει τις ολοκληρωμένες ελεγκτικές, συμβουλευτικές, λογιστικές, φορολογικές υπηρεσίες της (www. kpmg.com/gr).
Σχολιάζοντας τα συμπεράσματα της έρευνας, ο αντιπρόεδρος της KPMG και επικεφαλής του συμβουλευτικού κλάδου, Βαγγέλης Αποστολάκης, επισημαίνει ότι «είναι πολύ ενθαρρυντικό να βλέπουμε ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι όλο και πιο σίγουρες για το μέλλον και επιδεικνύουν μια θετική καμπύλη σε όλους τους μεγάλους δείκτες επίδοσης. Η ενίσχυση των οικογενειακών επιχειρήσεων με σειρά μέτρων θα μπορούσε να δώσει λύσεις σε θέματα απασχόλησης και στην ελληνική οικονομία όπου αναμφίβολα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του επιχειρείν».
Οι προκλήσεις που εκτιμούν ότι θα αντιμετωπίσουν είναι το πώς θα αυξήσουν τη κερδοφορία τους, τον κύκλο εργασιών τους, πώς θα διεισδύσουν σε νέες αγορές και πώς θα αυξήσουν τις εξαγωγές τους. Οσον αφορά τις προτεραιότητες των οικογενειακών επιχειρήσεων για το μέλλον, υψηλή θέση κατέχει η δομή και οι διαδικασίες εταιρικής διακυβέρνησης (85%), η προετοιμασία, η εκπαίδευση και το coaching των διάδοχων, πριν από την ανάληψη των καθηκόντων τους, αλλά και η διατήρηση του ελέγχου της επιχείρησης από την οικογένεια (80%). Οπως είναι ήδη γνωστό, όσον αφορά τα δύο καίρια θέματα που απασχολούν τις οικογενειακές επιχειρήσεις –αφενός η προετοιμασία ικανών ιδιοκτητών-μετόχων και αφετέρου η ενθάρρυνση της επιχειρηματικής σκέψης στα παιδιά-διάδοχους– έχει συμβάλει σημαντικά και το Step Project, ένα διεθνές ερευνητικό έργο που μελετά την επιχειρηματική διεργασία στις οικογενειακές επιχειρήσεις και προτείνει λύσεις άμεσα εφαρμόσιμες. Ιδρύθηκε από το Babson College σε συνεργασία με έξι πανεπιστήμια της Ευρώπης, συμμετέχουν ερευνητές από 43 χώρες από τέσσερις περιοχές του κόσμου, ενώ από την Ελλάδα το έργο έχει εκπροσωπήσει το ALBA Graduate Business School at The American College of Greece (www.alba.edu.gr).
Πρόγραμμα διαδοχής
Με προγενέστερη έρευνά της, η PwC είχε εγκαίρως διαπιστώσει ότι η μία στις δύο επιχειρήσεις δεν διαθέτουν πρόγραμμα διαδοχής – γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την επιβίωσή τους. Παράλληλα, ένα χρήσιμο εγχειρίδιο διαδοχής προσφέρεται από τις εκδόσεις Κέρκυρα-Economia Publishing, «Η διαδικασία διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις». Πρόκειται για έναν οδηγό που απευθύνεται σε γονείς και παιδιά που επιθυμούν να συνεχίσουν και να αναπτύξουν βιώσιμες επιχειρήσεις στη χώρα μας, δίνοντάς τους σαφείς οδηγίες για κάθε στάδιο της διαδικασίας αναφορικά με την επιλογή και την προετοιμασία του διαδόχου – του νέου ηγέτη σε μιαν οικογενειακή επιχείρηση. Συνήθως, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις για τη μεταβίβαση είναι θεσμικά, φορολογικά, οικονομικά, κοινωνικά. Στα θεσμικά προβλήματα συγκαταλέγεται η ελλιπής ενημέρωση για τη διαδικασία και συχνά, η ασάφεια που υπάρχει για τις ενέργειες και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Επίσης, η έκδοση νέας άδειας λειτουργίας με εμπλοκή της πολεοδομίας και των υγειονομικών υπηρεσιών, ενώ μετά τη μεταβίβαση, η επιχείρηση αντιμετωπίζεται και ως νεοσύστατη.
Επίσης, η φορολογική επιβάρυνση είναι υψηλή και αφορά εμπορικές και μεταποιητικές επιχειρήσεις, αφού πρώτες ύλες και αποθέματα φορολογούνται. Δεν είναι λίγα και τα οικονομικά προβλήματα, αφού απαιτείται η έκδοση νέας άδειας λειτουργίας.
Ζήτημα η προσαρμογή του προσωπικού
Μεγάλο ζήτημα είναι η προσαρμογή του προσωπικού. Από την πλευρά του ο διάδοχος, συνήθως, δεν είναι ευχαριστημένος από αυτό και το αλλάζει. Ενώ και οι υπάλληλοι δυσκολεύονται με τον νέο ιδιοκτήτη. Πρόβλημα επίσης αποτελεί η περίπτωση κατά την οποία συρρικνώνεται ο κλάδος όπου δραστηριοποιείται η επιχείρηση, είτε παρατηρείται οικονομική κάμψη στην περιοχή. Δυσκολία επίσης παρουσιάζει και η εύρεση διαδόχων, κάτι που πλήττει κυρίως ατομικές και πολύ μικρές επιχειρήσεις και συναντάται έντονα στην περιφέρεια. Στα κοινωνικά προβλήματα περιλαμβάνονται οι ικανότητες και δεξιότητες του διαδόχου αλλά και τα διαφορετικά ταλέντα που απαιτούνται – τόσο πριν όσο και μετά τη διαδοχή. Τέλος, είναι και η συνήθως χαμηλού επιπέδου κατάρτιση αλλά και εκπαίδευσή τους.