Το σίριαλ φαιδρότητας των ενδοκομματικών εκλογών στη Ν.Δ. είναι πολύ σοβαρό για αντιμετωπισθεί απλά και μόνο με όρους παραπολιτικής, βασισμένο στις γκάφες των υποψηφίων και στην οργανωτική ανεπάρκεια του κόμματος. Ο εξευτελισμός της Ν.Δ. επαναφέρει την ανάγκη για μια συζήτηση περί το κομματικό σύστημα της χώρας. Στο εξωτερικό η δημόσια συζήτηση κρατά ήδη από την εποχή των νεωτερισμών που εισήγαγε στους «Νέους Εργατικούς» ο Τόνι Μπλερ. Στην Ελλάδα οι νεωτερισμοί δεν ήταν λιγότεροι. Ο βασικός, ο οποίος εγκαινιάσθηκε το 2004 από το ΠΑΣΟΚ και ακολουθήθηκε εν συνεχεία από τη Ν.Δ., είναι η εκλογή αρχηγού από τη βάση. Εκ πρώτης όψεως τα επιχειρήματα όσων τάσσονται υπέρ της «αδιαμεσολάβητης» εκλογής προέδρου από τους πολίτες μοιάζουν λογικά. Καθώς με τον τρόπο αυτό παρακάμπτονται οι κομματικοί μηχανισμοί και εκφράζεται καλύτερα η «λαϊκή βούληση». Πρόκειται πράγματι για καλύτερη έκφραση της βούλησης των πολιτών, ή απλά αποτελεί έναν τρόπο εδραίωσης του εκάστοτε προέδρου, ώστε να ηγεμονεύει μέσα στο κόμμα του, επικαλούμενος σε κάθε δύσκολη φάση τη λαϊκή ετυμηγορία; Η περίπτωση του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. κρύβουν αρκετά διδάγματα. Τα δύο πάλαι ποτέ κραταιά κόμματα υπέστησαν, έπειτα από τις ανοιχτές διαδικασίες ανάδειξης των προέδρων, μια άνευ προηγουμένου απίσχνανση της οργανωτικής δομής τους. Μετατράπηκαν (ακόμη περισσότερο) σε αρχηγικά κόμματα, με λειψή οργανωτική λειτουργία και προβληματική επικοινωνία και με τους πολίτες. Και τούτο διότι στα παραδοσιακά κόμματα η οργανωτική δομή, πέρα από την πελατειακή πλευρά της, είχε και τη δυνατότητα να λειτουργεί ως δίαυλος επαφής της ηγεσίας με τη βάση. Η οργανωτική απίσχνανση των δύο κομμάτων τα αποξένωσε σταδιακά από τη βάση τους και κατέστησε τους αρχηγούς τους, ηγεμόνες κρυμμένους πάνω σε ψηλούς πέτρινους πύργους με μικρή, αν όχι καθόλου, επαφή με όσα συνέβαιναν στον έξω κόσμο.
Προφανώς τα κόμματα δεν ήταν, ούτε και πρόκειται να γίνουν ποτέ υποδείγματα χρηστής διαχείρισης και αποτελεσματικής λειτουργίας. Πολύ περισσότερο στην Ελλάδα, όπου είναι συνυφασμένα με το κράτος, όπως φαίνεται και από τη δεκάμηνη θητεία του ΣΥΡΙΖΑ και την τάση του να καταλάβει όσο περισσότερο χώρο γίνεται σε αυτό. Ωστόσο, όπως κατέδειξε η εποχή της κρίσης, η απόσταση των κομμάτων από την κοινωνική πραγματικότητα οδήγησε σε λανθασμένες αποφάσεις και κακή εκτίμηση των πραγματικών κινδύνων. Τα κόμματα πρέπει να εφευρεθούν ξανά από το μηδέν, ξεπερνώντας ιδεολογικές αγκυλώσεις και συγκυριακές μόδες. Τα κόμματα οφείλουν να υπηρετούν τη δημοκρατία και όχι την ατζέντα των κατά καιρούς ηγετών τους. Η εκλογή αρχηγού κόμματος μέσα από τις οργανωτικές δομές του δεν είναι αναχρονιστική. Είναι προϋπόθεση υγιούς λειτουργίας μηχανισμών που διεκδικούν την εξουσία.
* Ο τίτλος είναι δανεισμένος από το γνωστό, ομώνυμο άρθρο το Peter Mair.