Είχε μια ομορφιά τόσο λεπταίσθητη και αρχοντική, που η μορφή της δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη από το βλέμμα ενός καλλιτέχνη. Και δεν ήταν διόλου τυχαίο πως η Αριάδνη Ξενάκη, που «έφυγε» σε ηλικία 91 ετών την περασμένη Παρασκευή, πόζαρε ως μοντέλο στον Νίκο Νικολάου, τον Γιάννη Μόραλη, τον Γιώργο Ζογγολόπουλο και βέβαια τον σύζυγό της, Κοσμά Ξενάκη (1925-1984). Ο τελευταίος, αδελφός του Ιάνη και του Ιάσονα Ξενάκη, ήταν από τους πιο πρωτοπόρους εικαστικούς καλλιτέχνες που άφησαν τη σφραγίδα τους στην ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή. Πριν από λίγο καιρό το Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς έκανε ένα σπουδαίο αφιέρωμα με εκατοντάδες έργα του, μέσα στα οποία και ένα ωραίο πορτρέτο της γυναίκας του και μητέρας των δύο παιδιών του, του Δημήτρη και της Φωτεινής. Συνοδοιπόρος του στη ζωή, η Αριάδνη είχε τις δικές της καλλιτεχνικές ανησυχίες μ’ έναν χαρακτήρα σπάνιο σαν την ομορφιά της.
Γεννήθηκε το 1924 και η οικογένειά της, με το επίθετο Χρυσονοπούλου, καταγόταν από την Κριμαία. Πριν έρθουν οι Μπολσεβίκοι στην εξουσία, εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα. Το σπίτι τους ήταν στον Πειραιά και η Αριάδνη είχε μια ολόιδια δίδυμη αδελφή. Οταν κυκλοφορούσαν μαζί ή και χώρια (δεν περνούσαν ποτέ απαρατήρητες), ο κόσμος μπερδευόταν. Ο Παναγιώτης Τέτσης θυμάται ακόμα και σήμερα αστεία περιστατικά με τις δύο καλλονές. Πρώτος της εξάδελφος ήταν ο Βασιλικιώτης, από τους καλύτερους καλλιτέχνες στον Μεσοπόλεμο.
Στο ταμείο του Connoisseur
Η Αριάδνη έπιασε δουλειά στη μεταξοϋφαντουργία «Η Χρυσαλλίς», στην οποία είχε εργαστεί και ο συλλέκτης Τάσος Βαλαδώρος. Λίγο αργότερα, μεσούντος του πολέμου, προσλαμβάνεται από τον Νίκο Νικολάου, στο γνωστό μαγαζί που είχε ο τελευταίος, για να δουλέψει στο ταμείο. Ηταν το περίφημο παλαιοπωλείο Connoiseur στη στοά, στην οδό Πανεπιστημίου 10 (εκεί όπου ήταν κάποτε το Cellier), ένα τρομερό στέκι για όλους τους νέους καλλιτέχνες της εποχής. Μάλιστα ένα μέρος των εισπράξεων πήγαινε συχνά προς την οικονομική τους ενίσχυση. Εκεί σύχναζε όλος ο καλλιτεχνικός κόσμος, ο Μόραλης, ως αδελφικός φίλος του Νικολάου, ο Κόντογλου, ο Φραντσεσκάκης.
Ενθυμούμενη εκείνη την περίοδο, η Αριάδνη Ξενάκη λέει σε μια συνομιλία της με τον Νίκο Παΐσιο, ιατρό στο επάγγελμα, με ειδίκευση στη λοιμωξιολογία, αξιόμαχο στέλεχος του Νοσοκομείου «Γεννηματάς» αλλά και μελετητή της τέχνης: «Πάρα πολύ συχνά, μέσα εκεί, στο Connoisseur, αυτό που μάζευε όλους αυτούς τους ανθρώπους –και μένα τη μικρούλα ανάμεσά τους– ήτανε οι τέχνες, δεν είχε καμία σχέση με το εμπόριο».
Οσο για την Κατοχή: «Τότε τα πουλάγανε τα πιάνα τους οι άνθρωποι στους μαυραγορίτες και η μάνα μου είχε βγει στο Μοσχάτο, κάτω από το Νέο Φάληρο, και εδίδασκε μαυραγορίτες πιάνο και της δίνανε παντζάρια, ραδίκια, σπανάκια… κι έτσι επιζήσαμε».
Η γνωριμία με τον Ξενάκη
Ο Νικολάου βλέποντας την εξυπνάδα και την ανησυχία της την προτρέπει να πάει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ως ακροάτρια. Σε μία από τις παραδόσεις, γνωρίζει τον Κοσμά Ξενάκη, που είναι αρχιτέκτων στο επάγγελμα, αλλά μαθητεύει κοντά στον Τσαρούχη μαζί με τον Νίκο Γεωργιάδη. Ελεγε η Αριάδνη Ξενάκη: «Εγώ έζησα ανάμεσα σε ζωγράφους… ο πατέρας μου ζωγράφιζε, ο θειός μου ζωγράφιζε, ο ξάδελφός μου ζωγράφιζε… ο Νικόλαος Χειμώνας, ο ζωγράφος ο παλιός, ήταν αδελφός της γιαγιάς μου, ο Μιχάλης Μαρτζουβάνης πρώτος ξάδελφος του πατέρα μου, ο Αριστοτέλης Βασιλικιώτης πρώτος ξάδελφος δικός μου… τον Κοσμά τον έψαξα έτσι… είχε κι άλλον έναν φίλο στο Πολυτεχνείο και το ’σκαγα από το μαγαζί του Νικολάου και πήγαινα το πρωί στη Σχολή Καλών Τεχνών και παρακολουθούσα ζωγραφική… όταν εγνώρισα έναν φίλο του Κοσμά από την Αρχιτεκτονική Σχολή, τον ρώτησα “μήπως ξέρεις κανέναν νέο ζωγράφο”; Εγώ ήμουν αδαής. Λέει, “πώς, ξέρω δύο, τον Γεωργιάδη τον Νίκο και τον Κοσμά τον Ξενάκη”. Κι έτσι άρχισε αυτή η ιστορία…».
Μοντέλο για ηρώο
Ο πρώτος που εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της ήταν ο Ζογγολόπουλος, που μάλλον την είχε γνωρίσει μέσα από τον εξάδελφό της, τον Βασιλικιώτη. Εκανε γλυπτά με τη μορφή της και τη χρησιμοποίησε και ως μοντέλο για ένα ηρώο σε κεντρική πλατεία στο Κερατσίνι για μια σύγκρουση ανάμεσα στους μαχητές του ΕΑΜ και τους Γερμανούς. Το μνημείο βεβηλώθηκε πρόσφατα, αλλά ευτυχώς έχει αποκατασταθεί, ύστερα από πρωτοβουλία του δήμου. Ο Νικολάου και ο Μόραλης, επίσης τη ζωγράφισαν. Ο τελευταίος που ήταν και ο κουμπάρος στον γάμο Ξενάκη, έφτιαξε έναν πίνακα με το ζεύγος, που το προόριζε για δώρο. Οντας πολύ αυστηρός κριτής με τον εαυτό του, έκοψε το πορτρέτο και κράτησε ένα μέρος του, τα πρόσωπα και τα χέρια. Η Αριάδνη ήταν αφοσιωμένη σύζυγος στον πολυτάλαντο Ξενάκη, αλλά είχε και τη δική της δημιουργική πορεία.
Φορέματα… έργα τέχνης
Αρχισε να κάνει φορέματα σε μετάξι, σταμπωτά, με μια μοναδική μέθοδο που φανέρωνε το ταλέντο της. Οπως και η Πέπυ Σβορώνου, η σύζυγος του Δημοσθένη Κοκκινίδη, ασχολήθηκε αρκετά χρόνια με αυτού του τύπου τη μόδα. Εφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών και θα μείνει στη μνήμη ως μια μοναδική περίπτωση μοντέλου στην ελληνική ζωγραφική. Ακόμα και ο Πικιώνης είχε θαμπωθεί από την εμφάνισή της: «Μ’ αγαπούσε πάρα πολύ, έλεγε “η Αριάδνη είναι σαν Ινδή” για το δέρμα μου που ήταν έτσι παλ. Πηγαίναμε με τον Κοσμά μαζί στο σπίτι του στην Αίγινα, με την Αλεξάνδρα τη γυναίκα του έκανα παρέα πολύ και με τα πέντε παιδιά του…».