Ο πιο ανθρωποκεντρικός πολιτισμός της Ιστορίας, ο ελληνικός, χρωστάει πολλά στον δύστροπο χαρακτήρα των Ελλήνων. Το ομηρικό έπος, το πρώτο αριστούργημα της λογοτεχνίας, ξεκινά με την περιγραφή των δεινών που ενέσκηψαν στο στρατόπεδο των Αχαιών λόγω του πείσματος, των εγωισμών και του ανταγωνισμού δύο κακότροπων ηρώων, του Αχιλλέα και του Αγαμέμνονα. Αυτό δεν τους εμποδίζει να είναι ήρωες.
Oπως και ο παλιοχαρακτήρας των Ολυμπίων δεν τους εμποδίζει να αντιμετωπίζονται από τους θνητούς υπηκόους τους ως αγαθοί. Θυμηθείτε και την Ορέστεια του Αισχύλου. Ο Αγαμέμνων επιστρέφει στις Μυκήνες έπειτα από δέκα χρόνια, και όχι μόνον είναι απολύτως βέβαιος ότι η γυναίκα του τον περιμένει με ανοιχτές τις αγκάλες, αλλά κουβαλάει και την ερωμένη του, η οποία φωνάζει και παραληρεί. Χωρίς δύστροπους χαρακτήρες δεν θα υπήρχε ούτε η τραγωδία ούτε η κωμωδία.
Κι αν περάσουμε τα σύνορα του μύθου και βρεθούμε στην επικράτεια της ιστορικής πραγματικότητας, οι χαρακτήρες παραμένουν εξίσου δύσκολοι. Πριν από μερικά χρόνια, το 2011 αν θυμάμαι καλά, με την πλατεία γεμάτη «αγανακτισμένους» και την αντιπολίτευση να κραδαίνει πύρινες ρομφαίες, ο Γ. Καρατζαφέρης είχε κάνει έκκληση στους δύο αντίπαλους να τα βρουν, όπως τα βρήκε ο Ευρυβιάδης με τον Θεμιστοκλή πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Δεν ξέρω από πού αντλεί την ελληνομάθειά του, όμως κανείς δεν βρέθηκε να του πει πως ο Ευρυβιάδης με τον Θεμιστοκλή δεν τα βρήκαν ποτέ. Παρά το «πάταξον μεν, άκουσον δε», ο Σπαρτιάτης επέμενε να υποχωρήσει με τον στόλο του για να υπερασπιστεί την Πελοπόννησο, ο δε Αθηναίος, μην μπορώντας να τον μεταπείσει, έστειλε την παραπλανητική πληροφορία στον Ξέρξη. Ο δε Αριστείδης, που επέστρεψε από την εξορία του για να πολεμήσει στις Πλαταιές, είπε, κατά τον Πλούταρχο, ότι αν θέλουν οι Αθηναίοι να σώσουν την πόλη τους θα πρέπει να εξορίσουν και τον ίδιο και τον Θεμιστοκλή. Μην ξεχνάμε και την τύχη του Θεμιστοκλή, που κατέληξε στην Αυλή του Μεγάλου Βασιλιά στον οποίο και πούλησε τα σχέδια αμύνης των Ελλήνων, τα οποία είχε εκπονήσει ο ίδιος.
Απ’ ό,τι διαπιστώνετε, η μεγάλη ιστορία μας οφείλει πολλά στη δυστροπία του χαρακτήρα των προγόνων μας. Αναρωτιέμαι, δε, αν τη δημοκρατία θα μπορούσε να την επινοήσει ένας λαός που δεν ήταν τόσο φλύαρος και δύστροπος όπως οι Αθηναίοι. Τους άρεσε να ακούν τους εαυτούς τους να ρητορεύουν και, εννοείται, δεν αποδέχονταν ότι ο γείτονας είχε δίκιο. Η ψήφος στην Πνύκα λειτουργούσε σαν μια μαύρη τρύπα που κατάπινε εγωισμούς και πείσματα. Παρ’ όλ’ αυτά, είχαν την ικανότητα να αναγνωρίζουν την υπεροχή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δέχονταν να συμβιώσουν και μαζί της. Βλέπε την καταδίκη του Σωκράτη.
Γιατί οι Φράγκοι δεν μπόρεσαν να επιβάλουν ούτε τη γλώσσα τους ούτε τον καθολικισμό τους; Και πώς οι Οθωμανοί δεν αφομοίωσαν τους ελληνικούς πληθυσμούς μέσα σε τόσους αιώνες; Πολύ θα με ενδιέφερε να διαβάσω κάποτε τις απόψεις άλλων, αρμοδιοτέρων εμού, για τον ρόλο που έπαιξε ο δύστροπος χαρακτήρας των Ελλήνων στην επιβίωση της γλώσσας.
Μπορεί να σας φανεί αστείος ο λόγος για τον οποίον γράφω το σημερινό μου σημείωμα, ειδικά μετά την αναφορά σε τέτοιους ήρωες, την έμπνευσή μου όμως τη χρωστώ σε ένα στέλεχος της σημερινής κυβέρνησης.
Πρόκειται για τον κ. Παύλο Πολάκη, του οποίου την ύπαρξη αγνοούσα έως προχθές, ο ίδιος όμως φρόντισε να μου συστηθεί. Ενα τέλειο προϊόν της εθνικής μας δυστροπίας. Ενας άνθρωπος συνεπής με τον εαυτό του, συμφιλιωμένος με την ύπαρξή του, του οποίου η εμφάνιση ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές του χαρακτήρα του. Μία με άσπρο σακάκι και μαύρο πουκάμισο, μία με άσπρο ανοιχτό πουκάμισο στυλ Greek Kamatsi –καθότι Κρητικός–, πάντα όμως οργίλος. Εμαθα πως είχε γίνει γνωστός όταν απαθανατίστηκε πυροβολώντας με πιστόλι για να διαδηλώσει τη χαρά του. Προχθές τον έμαθαν και όσοι δεν τον ήξεραν, διότι διαπληκτίσθηκε με δημοσιογράφους –του ιδίου επιπέδου– στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Ενα τέλειο προϊόν της σημερινής Ελλάδας. Ενας άνθρωπος με τον οποίο δεν θέλεις να τρακάρεις με το αυτοκίνητό σου, δεν τον θέλεις για γείτονα και, γενικά, προτιμάς να μην έχεις και πολλά μαζί του – αν και μου είπαν πως είναι ικανός χειρουργός. Ενας χαρακτήρας, όμως, που ενσαρκώνει με τον πιο ολοκληρωμένο τρόπο την ψυχολογική κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας. Τη συναντούμε σε κάθε μας βήμα. Από την κυβερνητική πολιτική ώς την ουρά του σούπερ μάρκετ. Ενας κόσμος ηττημένος από τον ίδιο του τον εαυτό, πανικόβλητος, που οχυρώνεται στο τελευταίο φρούριο που του έχει απομείνει: τον δύστροπο χαρακτήρα του. Είμαστε κατά βάθος ρομαντικοί; Κολακευόμαστε από την αντίληψη που είχαν οι ρομαντικοί για εμάς, οι οποίοι γοητεύονταν απ’ τις ιδιοτροπίες μας που τις είπαμε ιδιαιτερότητες και τις καθαγιάσαμε ως ιδιοπροσωπία;
Πόσα χρωστούν στον κακό μας χαρακτήρα οι εμφύλιοι σπαραγμοί, από την Επανάσταση μέχρι τον Διχασμό και τον Εμφύλιο; Απαπαπά, παιδί μου. Ξεχνάς ότι οι άνθρωποι ήσαν ιδεολόγοι; Ξεχνάς την πάλη των τάξεων; Οχι, αλλά δεν ξεχνώ πως υπάρχει και ο Πολάκης. Και τον Παρθενώνα διάφοροι μυστήριοι και δύστροποι χαρακτήρες τον οικοδόμησαν. Απλώς οικοδόμησαν τον Παρθενώνα. Σε αντίθεση με εμάς, που πιστεύουμε κατά βάθος ότι αρκεί να είμαστε κακότροποι για να οικοδομήσουμε και Παρθενώνες, και φιλοσοφίες, και ιστορίες για αγρίους. Κάτι σαν τους συγγραφείς που πιστεύουν πως αν πίνουν όπως έπινε ο Φώκνερ ή αν φουμάρουν σαν τον Ρεμπώ θα γίνουν Φώκνερ και Ρεμπώ.