Εννιά το βράδυ. Στο λιμανάκι του Μολύβου το σκάφος του Frontex (που τις μέρες αυτές επανδρώνουν Πορτογάλοι) ρυμουλκεί μια γκρίζα λέμβο. Ξέμεινε από καύσιμα στο πέλαγος με καμιά πενηνταριά Πακιστανούς (οι βραδινοί ναύλοι είναι φθηνότεροι). Ο «καπετάνιος» συλλαμβάνεται. Σιωπηλοί, ξεπαγιασμένοι και έντρομοι οι νεαροί επιβάτες περπατούν εφ’ ενός ζυγού μέσα στο μισοσκόταδο και στα δικά μας χαμογελαστά «καλώς ορίσατε» μένουν τρομακτικά απαθείς. Στο τέλος της προβλήτας, καθώς γίνεται η πρώτη ανεπίσημη καταγραφή, Ελληνες και ξένοι εθελοντές μοιράζουν ισοθερμικά, φέρνουν πορτοκαλάδες, προσφέρουν σάντουιτς, μήλα και μπισκότα. Μέσα σε ένα τέταρτο το κλίμα έχει αλλάξει. Προσεύχονται, χαμογελούν κι ευχαριστούν με ευγνωμοσύνη. Ο δρόμος μπρος τους είναι ακόμα μακρύς. Αυτή όμως η μικρή υποδοχή, η απλή αυτονόητη φροντίδα, η έμπρακτη εκδήλωση της μακροχρόνιας παράδοσης του ελληνικού και ευρωπαϊκού ανθρωπισμού φαίνεται πως τους εμψυχώνει.
Στη Λέσβο οι συνθήκες δεν έχουν καμιά σχέση ούτε με το εκρηκτικό χάος του Ιουλίου, αλλά ούτε και με την Κω, όπου, σύμφωνα με την έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης που είδε το φως πριν από μία βδομάδα, «η κατάσταση προκαλεί ντροπή». Δεν υπάρχουν οι καλοκαιρινές εικόνες εξαντλημένων ανδρών και γυναικών που κείτονταν στον δρόμο έξω απ’ τη Συκαμιά, ούτε συνωστισμός και σκουπίδια στο κεντρικό λιμάνι της Μυτιλήνης. Η ροή προσφύγων και μεταναστών έχει βέβαια τις τελευταίες βδομάδες μειωθεί (Η συμφωνία Ερντογάν με την Ευρωπαϊκή Ενωση; Το πέλαγος που μερικές ημέρες ασπρίζει;). Στο μήκος πάντως της βορειοανατολικής ακτής έχει στηθεί ένα εντυπωσιακό δίκτυο δεκάδων ανθρωπιστικών οργανώσεων απ’ όλη την Ευρώπη που υποδέχεται με αποτελεσματικότητα και φροντίδα πρόσφυγες και μετανάστες. Και ταυτόχρονα ανακουφίζει ένα νησί που επί μήνες σήκωσε ολομόναχο το δυσβάστακτο φορτίο της αναπάντεχης εισβολής με ανθρωπιά και γενναιότητα και χωρίς να υποστεί σοβαρές ζημιές στον κοινωνικό ιστό του (το ποσοστό της Χρυσής Αυγής στις τελευταίες εκλογές δεν ξεπέρασε το 8%).
Ο πρόεδρος της κοινότητας Συκαμνιάς Γιώργος Σαρόγλου δηλώνει: «Οι δωρεές σε είδη –τρόφιμα, ρούχα και σκηνές– είναι τεράστιες. Μας έρχονται από όλο τον κόσμο και έχουμε δυσκολίες αποθήκευσης. Η Πάτρα και η Θεσσαλονίκη έστειλαν γιατρούς και μηχανήματα, κι έτσι οργανώσαμε το αγροτικό ιατρείο. Ο δήμος διαθέτει δέκα εργάτες, οι οποίοι σηκώνουν κάθε μέρα απ’ τις ακτές του νησιού σκουπίδια, βάρκες και σωσίβια, υλικά ιδιαιτέρως ρυπογόνα».
Θερμή ατμόσφαιρα
Οι καταυλισμοί υποδοχής προσφύγων και μεταναστών βρίσκονται στο Οξυ, στο Γήπεδο, στο Καρά Τεπέ. Στην Εφταλού η International Rescue Committee οργανώνει καινούργια μονάδα, και το Κέντρο Ταυτοποίησης ήδη λειτουργεί στη Μόρια. Ο χωματόδρομος 10 χιλιομέτρων που ενώνει τη Σκάλα Συκαμιάς με την Εφταλού εμφανίζει μεγάλη κίνηση γύρω από τα τεράστια παραπήγματα της ρουμανικής Sociata pentru sanatate, educatie si familie και των Αντβεντιστών. Κυκλοφορούν τζιπ 4Χ4 και άνθρωποι με στολές της ισπανικής SOS Remar (Αγγελιοφόροι της ειρήνης), της διεθνούς WAHA (Women and Ηealth), της ActionAid, της νορβηγικής Drapen in havet (Σταγόνα στον ωκεανό), των ευαγγελιστών χριστιανών Samaritan’s purse, της νορβηγοσουηδικής Light House. Refugee Relief Lesvos, της ελληνικής ναυαγοσωστικής ακαδημίας Lifeguard, του ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, της ελληνικής ναυαγοσωστικής σχολής Action Club, του ΚΕΘΕΑ. Πιο κάτω περιμένουν τα ταχύπλοα και τα τζετ σκι της βαρκελωνέζικης Proactive. (Οι Ολλανδοί ναυαγοσώστες της Bootvluchteling κάνουν τη βάρδιά τους πιο νότια, στην πόλη της Μυτιλήνης.) Στη θάλασσα περιπολούν, εκτός από το ελληνικό Λιμενικό και τον Frontex, η Sea-Watch Rescue του Βερολίνου, ο καπετάν Στράτος Βαλαμιός και ο Γιώργος Μαυράπιδος. Απ’ το ξημέρωμα στέκονται με κιάλια για να εντοπίσουν τις λέμβους που φθάνουν. Ναι, ενίοτε υπάρχουν απώλειες, όμως το μεγάλο πλήθος αποβιβάζεται ξεπαγιασμένο αλλά σώο. Πανταχού παρόντες οι «Γιατροί χωρίς σύνορα» με τα ασθενοφόρα και οι άνθρωποι της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. ΚΤΕΛ με ελληνοαραβικές επιγραφές, λεωφορεία μη κυβερνητικών οργανώσεων και μίνι βαν ιδιωτικών επιχειρήσεων μεταφέρουν στους καταυλισμούς τους 300 με 500 κάθε μέρα Πακιστανούς και Αφγανούς. Και, παρά τα προβλήματα συντονισμού ανάμεσα στις οργανώσεις, η ατμόσφαιρα είναι θερμή. Κυριαρχεί ο ενθουσιασμός νέων ανθρώπων που μοιράζονται όμοια οράματα και κοινούς στόχους.
Φιλόξενο πρόσωπο
Καθαρή, οργανωμένη (και με μεγάλη πληρότητα λόγω εθελοντών), η Μυτιλήνη εμφανίζει φιλόξενο πρόσωπο. Ο Σααντέτ μιλά καλά αγγλικά. Eκανε δεκαπέντε ημέρες να φτάσει απ’ την Καμπούλ μέσω Τεχεράνης. Δηλώνει πολιτικός πρόσφυγας, καθώς, έχοντας συνεργαστεί αυτός και η γυναίκα του με ξένες εταιρείες, κινδύνευε απ’ τους Ταλιμπάν. Με μισόλογα και νοήματα καταλαβαίνουμε πως το ταξίδι του Μουσταφά απ’ το Πακιστάν τού πήρε τρεις μήνες, ενώ πέρασε τα τελευταία δύο 24ωρα στα τουρκικά παραλία κρυμμένος μες στο δάσος. Τώρα, τρέμοντας μες στο ισοθερμικό, πίνει ζεστό τσάι και χαμογελάει. Προφανώς δεν ξέρει τα εμπόδια της Ειδομένης, παίρνει όμως μια ανθρώπινη ανάσα.