Ο Νικόλας Κατσάνης είναι διευθυντής στο Center for Human Disease Modeling (Κέντρο Ανάλυσης Γενετικών Παθήσεων) και καθηγητής (Brumley Distinguished Professor) Κυτταρολογίας και Παιδιατρικής του Duke University στο Durham των ΗΠΑ.
Πότε νιώσατε τελευταία φορά υπερήφανος ως Ελληνας;
Οταν ένας αλλοδαπός συνάδελφός μου μου είπε πόσο προτιμά να προσλαμβάνει Ελληνες φοιτητές στο εργαστήριό του, γιατί είναι φιλότιμοι και εργατικοί.
Σε τι σας έκανε καλύτερο η διεθνής εμπειρία σας;
Διεύρυνε τους ορίζοντές μου. Με δίδαξε -με δύσκολο τρόπο- υπομονή και επιμονή, αλλά και αντοχή ενάντια στις αντιξοότητες.
Τι πιο πολύτιμο σας έδωσε η ελληνική παιδεία;
Εύρος γνώσεων και γενικές βάσεις σε πολλά πεδία. Είμαι πεπεισμένος ότι ένας από τους λόγους που τα πάνε καλά οι Ελληνες στο εξωτερικό είναι οι σχολικές μας βάσεις και η αγωγή.
Πού υπερέχουμε και σε τι υστερούμε ως Ελληνες;
Είμαστε σαφώς καπάτσος λαός και έχουμε την ικανότητα να διαπρέπουμε σε ό,τι εστιάζουμε. Το βαρίδι των προγόνων μας (και των κατορθωμάτων τους) είναι ακόμα βαρύ στην πλάτη μας. Επίσης, έχουμε χάσει κάπως την αίσθηση της υπευθυνότητας. Πάντα κάποιος άλλος φταίει για τα προβλήματά μας.
Πώς θα γίνει πιο ανταγωνιστικό το ελληνικό πανεπιστήμιο;
Χρειάζεται οικονομική ενίσχυση, μαζί με μηχανισμούς που θα κάνουν Ελληνες του εξωτερικού να επιστρέψουν. Αλλά τίποτε απ’ αυτά δεν θα είναι αποτελεσματικό εάν δεν επέλθει ατμόσφαιρα διαφάνειας και αξιοκρατίας.
Τι θα κάνατε για να δώσετε ώθηση στην ελληνική καινοτομία;
Η απάντησή μου είναι, βασικά, η ίδια με την προηγούμενη. Χωρίς την πεποίθηση ότι οι καλύτερες ιδέες προωθούνται, ότι οι πιο ταλαντούχοι υποστηρίζονται και ότι τα γόνιμα ρίσκα θα βραβευθούν, όλα τα άλλα είναι λίαν περιττά.
Η έννοια της αριστείας πού εκφράζεται στην Ελλάδα;
Για μένα αριστεία σημαίνει πρωτιά, υπέρβαση της μετριότητας. Εδώ όπου βρεθήκαμε ως λαός, βέβαια, μιλάμε περισσότερο για επιβίωση. Εχουμε, όμως, μέσα μας τη φλόγα της φιλοδοξίας. Το ερώτημα είναι πώς θα την αναζωπυρώσουμε.
Τι ουσιαστικό μπορούν να δώσουν στη χώρα οι διακεκριμένοι του εξωτερικού;
Πρώτον, να υπενθυμίσουν σε όλους τις πνευματικές μας ικανότητες και αντοχές. Δεύτερον, να λειτουργήσουν ως ζωντανό παράδειγμα του τι είναι εφικτό όταν λειτουργούμε σ’ ένα περιβάλλον αξιοκρατίας. Και τρίτον, εάν τηρηθούν οι σωστές προϋποθέσεις, να μπορέσουν να επιστρέψουν ώστε να διδάξουν την επόμενη γενιά.
Τι θα συμβουλεύατε έναν συνάδελφό σας που παραμένει και βιώνει την ελληνική πραγματικότητα;
Κουράγιο, επιμονή και υπομονή.
Βγήκε κάτι θετικό από την κρίση – και ποιο είναι;
Ακόμα είναι νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα. Ευελπιστώ ότι μετά απ’ όλα αυτά θα παραμείνει ο κόπος του λαού, που πραγματικά προσπαθεί σκληρά τα τελευταία αυτά χρόνια, αλλά θα επέλθει και μεγαλύτερη νομιμοφροσύνη.
Με τι προϋποθέσεις θα γυρίζατε στην πατρίδα;
Μόνιμα θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο, δεδομένου ότι η οικογένειά μου είναι μεγαλωμένη έξω. Ομως έχω έντονη επιθυμία να μπορέσω να διδάξω και να βοηθήσω ώστε να μη χάσουμε την επόμενη γενιά Ελλήνων επιστημόνων.
Ποια ελληνική συνήθειά σας κρατήσατε;
Συνήθειες! Η ελληνική φιλοξενία είναι έντονη στο σπιτικό μας, αλλά και πολλά μικρά πράγματα, όπως ιστορίες και παραδόσεις, ελληνικός καφές και τάβλι. Το πιο σημαντικό, όμως, απ’ όλα είναι ότι κρατάμε τα ήθη και έθιμα που διατηρούν την ανάμνηση της πατρίδας.
Ο Ελληνας ήρωάς μου.
Είναι δύο. Ο Μακρυγιάννης, σκληρός πολεμιστής, αυτοδίδακτος, αγνός πατριώτης, όμως και σκληρός κριτής εκεί όπου πίστευε ότι έπρεπε. Και ο πατέρας μου. Εγραψε για τον τόπο που αγάπησε με μεγάλο προσωπικό κόστος και παρέμεινε σταθερός στις αρχές του. Ελεγε πάντα ότι η Ελλάδα έτρωγε τα παιδιά της. drakoulaki
Παιχνίδι με τις λέξεις
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Ενα βότσαλο από τις παραλίες της Νάξου.
Το πρόσωπο που νοσταλγώ.
Ο πατέρας μου.
Η γεύση που συχνά ανακαλώ.
Γεμιστές πιπεριές.
Η πιο ελληνική μου λέξη.
Φιλότιμο.
Τι παίρνω μαζί μου φεύγοντας απ’ την Ελλάδα.
Κοχύλια που μάζεψα με τα παιδιά μου και υπέροχες εικόνες στη μνήμη μου.
Σταθμοί στη ζωή του
1970
Γεννήθηκε στο Λονδίνο και λίγους μήνες αργότερα οι γονείς του επέστρεψαν στην Ελλάδα.
1993
BSc Γενεσιολογίας (Genetics) από το University College London.
1997
PhD in Genetics από το Imperial College London.
2002
Βοηθός καθηγητής Γενεσιολογίας στο Johns Hopkins University στις ΗΠΑ.
2009
Γίνεται καθηγητής και διευθυντής στο Center for Human Disease Modeling, Duke University.