Ο νέος αναπτυξιακούς νόμος θα πρέπει να προκαλέσει ένα μεγάλο ρεύμα επενδύσεων. Στο σημείωμα αυτό θα αναδείξω το πλαίσιο κάτω από το οποίο συντάχθηκε ο νέος αναπτυξιακός νόμος που θα κατατεθεί στη Βουλή τον Ιανουάριο, καθώς και βασικά στοιχεία της λογικής του.
Αναμφίβολα κυρίαρχο στοιχείο αποτελεί η οικονομική κρίση που οδήγησε σε μια μεγάλης κλίμακας αποεπένδυση, ενώ υπάρχουν κεφαλαιακές ανάγκες, τουλάχιστον 70 δισ. ευρώ, προκειμένου να επανέλθει το πάγιο κεφάλαιο της ιδιωτικής οικονομίας στα επίπεδα του 2010. Επομένως πρέπει να δημιουργήσουμε τέτοιες συνθήκες, ώστε να υπάρξει ένα μεγάλο επενδυτικό ρεύμα. Επίσης, η κρίση δημιούργησε τεράστια προβλήματα στις ελληνικές επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα ένα μέρος τους να οδηγηθεί στην πτώχευση, ενώ ένα άλλο, πολύ σημαντικότερο, να επιβιώνει οριακά. Το τραπεζικό σύστημα δύσκολα δανείζει και, τέλος, τα δημόσια οικονομικά είναι πολύ περιορισμένα.
Επιπλέον, ας προστεθεί το γεγονός πως οι προηγούμενες κυβερνήσεις ενέκριναν επενδυτικά σχέδια χωρίς προϋπολογιστική κάλυψη, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχουν πάνω από 6.300 επενδυτικά σχέδια που δεν έχουν ολοκληρωθεί, με συμβασιοποιημένες οφειλές 5,5 δισ. ευρώ! Αυτό δημιούργησε μεγάλο πρόβλημα στους επενδυτές και βέβαια άφησε ένα τεράστιο οικονομικό βάρος στη σημερινή κυβέρνηση, ακόμη και εάν ένα μεγάλο μέρος αυτών των επενδυτικών σχεδίων δεν υλοποιηθεί τελικά, βάρος που επιδιώκεται να αντιμετωπισθεί μέσω δανεισμού, αντισταθμίσεων κτλ.
Επίσης, οι διαδικασίες που ακολουθούνταν –τόσο για την αξιολόγηση των προς ένταξη επενδυτικών σχεδίων, όσο και για τους ελέγχους υλοποίησης– δεν διασφάλιζαν το δημόσιο συμφέρον. Ηταν ανεπαρκείς, εν μέρει προσχηματικές και επιπλέον προκαλούσαν μεγάλες καθυστερήσεις (έφτασαν τους 29 μήνες), τινάζοντας στον αέρα τον προγραμματισμό των επενδυτών.
Τα τελευταία 18 χρόνια το ελληνικό Δημόσιο δαπάνησε πολλά χρήματα μέσω των αναπτυξιακών νόμων για την ενίσχυση των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα εντάχθηκαν επενδύσεις ύψους 32 δισ. ευρώ με αντίστοιχη επιχορήγηση από το Δημόσιο 12,3 δισ. Υπήρξε αναποτελεσματικότητα στη δημιουργία απασχόλησης, χαρακτηριστικά η μέση επιχορήγηση ανά θέση εργασίας στον ν. 3908/11 έφτασε τα 323.000 ευρώ. Ελάχιστα επενδυτικά σχέδια πήραν ένα πολύ μεγάλο μέρος του συνόλου των επιχορηγήσεων (4% των επενδυτικών σχεδίων πήραν το 44% επιχορηγήσεων στον ν. 3299/04, ενώ στον ν.3908/11 τα αντίστοιχα ήταν 5,1% και 42%).
Ομως, ενώ δαπανήθηκαν πολλά χρήματα απέτυχαν να υποβοηθήσουν την αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Το 95% των επενδυτικών σχεδίων ήταν χαμηλής και σχετικά χαμηλής τεχνολογίας, ενώ μόνο δύο κλάδοι, της ενέργειας και του τουρισμού (κλάδοι με διασφαλισμένη αγορά, ο πρώτος με διοικητικούς όρους και ο δεύτερος στηριζόμενος στα συγκριτικά πλεονεκτήματα –ήλιος, θάλασσα– της χώρας), συγκέντρωσαν το 72% των επιχορηγήσεων. Ο βασικός λόγος αυτής της αποτυχίας των αναπτυξιακών νόμων είναι ότι περιορίστηκαν σε ενίσχυση των καθιερωμένων κλάδων της ελληνικής οικονομίας, διστάζοντας να χαράξουν πολιτική: να θέσουν σαφείς κλαδικούς ή οριζόντιους στόχους. Ως δικαιολόγηση της αδράνειας συχνά προβάλλονταν το επιχείρημα: «Η αγορά γνωρίζει καλύτερα», παραγνωρίζοντας πως ακόμα και στην πατρίδα του νεοφιλελευθερισμού, τις ΗΠΑ, το κράτος συνδιαμορφώνει δραστήρια τη βιομηχανική πολιτική.
Συμπεραίνεται πως ο νέος αναπτυξιακός πρέπει να αποτελέσει τομή για να προκαλέσει το απαιτούμενο ρεύμα νέων επενδύσεων. Ο νέος αναπτυξιακός θα ενθαρρύνει την αύξηση της καινοτομίας, της εξωστρέφειας, της εγχώριας προστιθέμενης αξίας, τη λειτουργία δικτυώσεων / συνεταιρισμών / κοινωνικής οικονομίας και την ενίσχυση των υπαρχουσών βιώσιμων επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Εχει έντονη χωρική διάσταση (μοριοδότηση όσων εγκαθίστανται τόσο σε ΒΙΠΕ, ζώνες καινοτομίας, κ.λπ. όσο και σε ορεινές, αραιοκατοικημένες, μικρές νησιωτικές ή παραμεθόριες περιοχές). Χρησιμοποιεί, παράλληλα με τις επιχορηγήσεις, έντονα τα φορολογικά κίνητρα και εξετάζει τη χρήση των λεγομένων νέων επιστρεπτέων χρηματοδοτικών εργαλείων μόχλευσης (επενδυτικά Ταμεία – παρέχουν δάνεια, εγγυήσεις δανείων, κεφαλαιακές συμμετοχές). Απλοποιεί και οριστικοποιεί τις διαδικασίες αξιολόγησης και ελέγχου. Παράλληλα θα επιχειρηθεί ο μέγιστος δυνατός συντονισμός με άλλα προγράμματα ενίσχυσης των επιχειρήσεων (ΕΣΠΑ, Αγροτικής Ανάπτυξης κ.λπ.).
Κυρίως όμως ο νέος αναπτυξιακός απομακρύνεται από τη λογική «ενισχύουμε τις υπάρχουσες τάσεις» και προχωρά στοχεύοντας στην αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, για έξοδο από την κρίση και σκιαγράφηση ενός βιώσιμου, ανταγωνιστικού και κοινωνικά δίκαιου μοντέλου ανάπτυξης. Συντείνει στη διαμόρφωση μιας νέας ταυτότητας και εικόνας της χώρας, στην κατεύθυνση αύξησης της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, συμβάλλοντας παράλληλα στη συνοχή της ελληνικής κοινωνίας. Προσπαθεί να αξιοποιήσει το επιστημονικό δυναμικό της χώρας, συμβάλλοντας μέσω της τεχνολογικής αναβάθμισής της, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας και έντασης γνώσης. Σηματοδοτεί μια στροφή που πρέπει να γίνει κατανοητή από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας, ώστε να υπάρξει συνολική ανακατεύθυνση τόσο από οργανωμένους θεσμούς (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, συνδέσμους εργοδοτών και εργαζομένων κ.λπ.), αλλά σε τελευταία ανάλυση και από κάθε μεμονωμένο πολίτη και επιχείρηση.
* Ο κ. Λόης Λαμπριανίδης είναι γενικός γραμματέας Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων στο υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας.