Δεκαπέντε νομπελίστες και ένας παγκοσμίως καταξιωμένος επιστήμονας θα συνδράμουν την Ελλάδα να διαμορφώσει και να υλοποιήσει τη στρατηγική της στον νευραλγικό, για την πρόοδο κάθε χώρας, τομέα της έρευνας τα επόμενα χρόνια. Οι κορυφαίοι επιστήμονες, ως ένας φορέας γνωμοδοτικής επιτροπής, θα «προσφέρουν» το ακαδημαϊκό τους παγκόσμιο κύρος, με στόχο οι Ελληνες ερευνητές να παραμείνουν στη χώρα και να επανέλθουν άλλοι που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό. Επιπλέον, αναμένεται να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον για την προσέλκυση επενδύσεων από όλο τον κόσμο για την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων που παράγονται στην Ελλάδα.
Η στρατηγική βασίζεται στην προσήλωση της ηγεσίας του ελληνικού υπουργείου Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων και στα διεθνή πρότυπα αριστείας. Ενδεικτικό είναι ότι σχεδιάζεται να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο Ιδρυμα που θα εστιάζει στη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, με διοικητικό συμβούλιο που θα περιλαμβάνει διακεκριμένους Ελληνες επιστήμονες σε ξένα αλλά και ελληνικά ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα. Ο τρόπος διακυβέρνησης του ιδρύματος θα είναι προσαρμογή του γερμανικού μοντέλου του Deutsche Forschungsgemeinschaft – DFG και του National Science Foundation (NSF) των ΗΠΑ. «Προίκα» του ιδρύματος θα είναι τα 240 εκατομμύρια ευρώ από μείγμα δημόσιων και ιδιωτικών πόρων και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (European Investment Bank-EIB).
Ειδικότερα, το ελληνικό υπουργείο βρίσκεται σε επαφή με τους 16 κορυφαίους επιστήμονες, που υπέγραψαν πρόσφατα υπέρ της Ελλάδας, για να στηρίξουν την έρευνα και την καινοτομία στη χώρα μας. «Η Ελλάδα διαθέτει ισχυρά ερευνητικά ινστιτούτα, διακεκριμένα πανεπιστήμια και εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό. Οι Ελληνες επιστήμονες στις ΗΠΑ και την Ευρώπη συμβάλλοντας στην επιστημονική ανάπτυξη των χωρών στις οποίες ζουν, αποτελούν καλό παράδειγμα της δυναμικής των Ελλήνων επιστημόνων» ανέφεραν σε επιστολή προς την πολιτική ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δηλαδή τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σουλτς. Τα πρόσφατα στοιχεία για την ιδιαίτερα καλή θέση της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή έρευνα, τα οποία παρουσιάζει η «Κ», το αποδεικνύουν.
Οι «16» επισημαίνουν ακόμα ότι «τα μέτρα και οι πολιτικές πρέπει να περιλαμβάνουν την παράμετρο της ανάπτυξης, γιατί αλλιώς είναι αναποτελεσματικά, εμποδίζουν την πρόοδο και οδηγούν σε μεγαλύτερη ύφεση». Οπως ανέφερε στην «Κ» ο αρμόδιος υπουργός, Κώστας Φωτάκης, οι «16» παρουσιάζονται θετικά διακείμενοι. «Η γνωμοδοτική επιτροπή αυτών των διακεκριμένων επιστημόνων θα υποστηρίζει την Ελλάδα και θα είναι αρωγός στην προσπάθεια να βρεθεί χρηματοδότηση ώστε τα προϊόντα και οι εφαρμογές της έρευνας να περάσουν στην οικονομία και να συμβάλουν στην ανάπτυξη της χώρας. Το κύρος τους θα αποτελεί εχέγγυο για ξένους επενδυτές και θα βοηθά στη μόχλευση των δημόσιων και ιδιωτικών πόρων, οι οποίοι θα επενδύονται στην Ερευνα και την Καινοτομία» παρατηρεί ο κ. Φωτάκης.
Παράλληλα, το ελληνικό υπουργείο προχωρά σε συνεργασία με στελέχη της DFG και της EIB στον σχεδιασμό για τη θεσμοθέτηση του Ιδρύματος που θα διαχειρίζεται τους πόρους για την έρευνα, οι οποίοι θα είναι πρόσθετοι εκείνων του ΕΣΠΑ και των κοινοτικών προγραμμάτων Ερευνας. Πρόκειται για το Εθνικό Ιδρυμα Χρηματοδότησης της Ερευνας, όπως θα ονομάζεται. Μάλιστα, η αρχική πρόταση ήταν να ονομαστεί «Ταμείο», ωστόσο σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», προκρίθηκε ο όρος «Ιδρυμα», μετά πρόταση υψηλού θεσμικού παράγοντα, ως πιο πολιτικά ορθός.
Το στοιχείο που προτάσσει η ηγεσία του υπουργείου για το Συμβούλιο του Ιδρύματος είναι η ανεξαρτησία του από την εκάστοτε κυβέρνηση. Συγκεκριμένα, στο Συμβούλιο θα εκπροσωπούνται οι ερευνητικοί και ακαδημαϊκοί φορείς της χώρας, κατά τα διεθνή πρότυπα. Μάλιστα, ο Σπύρος Γεωργάτος, πανεπιστημιακός και στενός συνεργάτης του κ. Φωτάκη, ταξίδεψε πρόσφατα στη Γερμανία για να συνεργαστεί για το θέμα με Γερμανούς αξιωματούχους. Συνεργασία που αποδεικνύει ότι η κατάσταση στην Ελλάδα θα αναστραφεί με τολμηρές αποφάσεις και όχι ιδεοληψίες.
Κίνητρα για να σταματήσει η φυγή
Για τη σύνθεση του Συμβουλίου του Εθνικού Ιδρύματος Χρηματοδότησης της Ερευνας, το αρμόδιο ελληνικό υπουργείο βολιδοσκοπεί σημαντικούς Ελληνες επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Μεταξύ αυτών είναι ονόματα από το Harvard, το MIT, τη Σορβόννη, το Imperial και τα Ερευνητικά Ινστιτούτα Max Planck.
Μάλιστα, μεταξύ των Ελλήνων πανεπιστημιακών που έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν να συνεισφέρουν στο Συμβούλιο του Ιδρύματος Χρηματοδότησης της Ερευνας είναι και ορισμένοι που έχουν συμμετάσχει σε συμβούλια των πανεπιστημίων, τα οποία θεσμοθετήθηκαν με τον νόμο 4009 του 2011, αλλά ο πρώην υπουργός Παιδείας Αριστείδης Μπαλτάς επεδίωξε να τα καταργήσει και η νυν αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας, αρμόδια για τα ΑΕΙ/ΤΕΙ, Σία Αναγνωστοπούλου, κινείται στο ίδιο μήκος κύματος, όπως αποτυπώθηκε σε νομοσχέδιο που τελικά μπήκε στον… πάγο (αντί να προχωρήσει η ψήφισή του άμεσα) λόγω των αντιδράσεων των θεσμών.
Σε πρώτη φάση για τα έτη 2016-2018 το Εθνικό Ιδρυμα Χρηματοδότησης της Ερευνας θα διαχειριστεί πόρους ύψους τουλάχιστον 240 εκατομμυρίων ευρώ, που θα προέλθουν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και δανεισμό από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους (χαμηλότοκος δανεισμός, με επιτόκιο 2% με 3%).
Οι πόροι αυτοί θα διατεθούν για την υποστήριξη θέσεων εργασίας με αξιοπρεπείς μισθούς για νέους επιστήμονες σε «μετα-» και «προ-»διδακτορικό επίπεδο. Επίσης, το ίδρυμα θα αξιολογήσει και θα υποστηρίξει ερευνητικά προγράμματα υψηλής ποιότητας σε ποικίλους θεματικούς επιστημονικούς τομείς αιχμής.
Σημαντικό στοιχείο είναι ότι με ρύθμιση που περιλαμβάνεται σε νομοσχέδιο για την έρευνα που σύντομα θα κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή, θα είναι δυνατόν επιστήμονες με διδακτορικό δίπλωμα να είναι επιστημονικοί υπεύθυνοι σε αυτά τα προγράμματα, ανεξάρτητα από το αν κατέχουν οργανική θέση σε κάποιον φορέα. Για παράδειγμα, όσοι αξιολογηθούν θετικά μπορούν να αναπτύσσουν το ερευνητικό έργο στα πανεπιστήμια, τα οποία θα ωφελούνται πολλαπλά και από το νέο επιστημονικό προσωπικό αλλά και εισπράττοντας κονδύλια. Το στοιχείο αυτό αναμένεται να αποτελέσει πόλο έλξης και να τονώσει τη δημιουργικότητα νέων ικανών επιστημόνων, οι οποίοι πολλές φορές έως τώρα εργάζονταν σε ερευνητικά προγράμματα αλλά «καπελώνονταν» από τον επιβλέποντα πανεπιστημιακό.
Σε δεύτερη φάση, θα υποστηριχθούν με πρόσθετους πόρους καινοτόμες επιχειρήσεις και επιχειρηματικά σχέδια με κεφάλαια συμμετοχών και χαμηλότοκο δανεισμό, δηλαδή με τη συμμετοχή private equity funds και venture capitals που επενδύουν σε δυναμικά αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται σε τομείς αιχμής της οικονομίας. Οπως τόνισε στην «Κ» ο κ. Φωτάκης, «με τον τρόπο αυτό αναμένεται να μειωθεί το “κόστος του χρήματος” για τέτοιες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και να βελτιωθεί ουσιαστικά η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων αυτών και έτσι να διευκολυνθεί σημαντικά η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας».