Διάβασα πρόσφατα στον Τύπο ότι η κυβέρνηση σκοπεύει να ετοιμάσει νομοσχέδιο που θα «νομιμοποιήσει» επ’ αόριστον τα παράνομα κτίσματα σε αιγιαλό και δάση. Το νομοσχέδιο θα προβλέπει επίσης την αναστολή κατεδαφίσεων έως ότου επικυρωθούν οι δασικοί χάρτες. Και να προσθέσω μία άλλη είδηση από τον Τύπο, ότι η κυβέρνηση σκοπεύει να χαρίσει δημόσια γη που έχει καταπατηθεί, εφόσον οι καταπατητές την καλλιεργήσουν.
Η «άφεση» αμαρτιών είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα που διαχρονικά οι κυβερνήσεις μας έχουν συνηθίσει. Αυτή η πρακτική είναι ίσως από τις σοβαρότερες πράξεις κοινωνικής αδικίας, μαζί με τις «διευκολύνσεις» στους κακοπληρωτές. Το μήνυμα είναι σαφές: εάν χτίσεις παράνομα σπίτι και δεν προλάβει η πολιτεία να σε σταματήσει και εφόσον αργότερα σε ακολουθήσουν πολλοί άλλοι, τότε το πρόβλημα γίνεται μεγάλο, οι ψηφοφόροι είναι πολλοί για να δυσαρεστηθούν, με αποτέλεσμα να ακολουθεί το «συγχωροχάρτι». Παρομοίως, όταν η πολιτεία έχει προβλήματα ρευστότητας και οι κακοπληρωτές δεν ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους, σε αντίθεση με τους νομιμόφρονες πολίτες, τότε αρχίζουν οι διάφορες μορφές εκπτώσεων ώστε να «πεισθούν» οι παραβάτες να πληρώσουν. Δίδαγμα: Δεν συμφέρει να είσαι νομοταγής πολίτης από οικονομικής πλευράς. Εάν η συνείδησή σου δεν σου επιτρέπει τέτοιες παράνομες πράξεις, τότε ευτυχώς παραμένεις νομοταγής. Ομως τα παραδείγματα των εκάστοτε κυβερνήσεων διαχρονικά είναι πάμπολλα: από την επιστροφή πινακίδων για παραβάσεις οδικής κυκλοφορίας, μέχρι την απαξίωση της αξιοκρατίας, τον άκρατο νεποτισμό, την πελατοκρατία, τα ειδικά ρουσφέτια, τη διαπλοκή, την ατιμωρησία ημετέρων, κ.λπ.
Βέβαια και στο παρελθόν είχαμε πάντα πράξεις παραβατικότητας, αλλά ήταν περιορισμένες. Τα τελευταία όμως τριάντα πέντε χρόνια η διαφθορά έχει επιταχυνθεί, καθότι οι αντιστάσεις της συνείδησης των πολιτών σιγά σιγά υποχώρησαν, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στην κρίση που βιώνουμε, μια κρίση που είναι πρωτίστως αξιών. Σε έναν μεγάλο αριθμό συμπολιτών μας η συνείδησή τους έχει εγκαταλείψει τον αγώνα και δεν τους δημιουργεί αντιστάσεις σε θέματα διαφθοράς. Οπότε δεν νοιάζονται για τη διαφάνεια, τη δικαιοσύνη, την υπευθυνότητα, τη λογοδοσία, την αλληλεγγύη, την ηθική, παρά μόνο για τον «εαυτούλη» τους. Οι συμπεριφορές τους έχουν γίνει εγωκεντρικές και δεν τους ενδιαφέρει το σύνολο της κοινωνίας και η εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους.
Η κυβέρνηση έχει από τη μια πλευρά διακηρύξει την πάταξη της διαφθοράς και έχει δώσει έμφαση σε μέτρα κατασταλτικού χαρακτήρα, με σκοπό την εδραίωση της νομιμότητας. Από την άλλη πλευρά, όμως, η κυβέρνηση καθώς και οι προηγούμενες δεν δίνουν το καλό παράδειγμα ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να χτιστεί σιγά σιγά μια νέα κουλτούρα. Τα «συγχωροχάρτια» συνεχίζονται, ο νεποτισμός βασιλεύει, η αξιοκρατία υπονομεύεται, η κοινωνική δικαιοσύνη είναι ξεχασμένη, το χάσμα της έλλειψης εμπιστοσύνης παραμένει.
Εχουμε ανάγκη για αλλαγή συμπεριφορών από τους ταγούς όλης της κοινωνίας. Πρωτίστως από τους πολιτικούς αλλά και από τους ακαδημαϊκούς, τους επιχειρηματίες, τους ηγέτες του πολιτισμού, της Εκκλησίας, του αθλητισμού. Χρειαζόμαστε ένα πρότυπο επειγόντως, γιατί η αλλαγή συμπεριφορών και κουλτούρας παίρνει πολλά χρόνια.
Η σημερινή κυβέρνηση, για να μας πείσει ότι έχει πράγματι ηθικό πλεονέκτημα, οφείλει να αναθεωρήσει τις πολιτικές πρακτικές του παρελθόντος και να υιοθετήσει πρακτικές διαφάνειας και λογοδοσίας, παραδειγματικές συμπεριφορές που θα χτίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Θέλω να πιστεύω ότι η πλειονότητα των πολιτών αναζητούν τέτοιες συμπεριφορές. Το μέλλον μας θα εξαρτηθεί από την επαναφορά των αξιών που εγκαταλείψαμε.
*Ο κ. Κώστας Μπακούρης είναι πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος.