Σε μερικές εβδομάδες από σήμερα, ο Λέανδρος Ρακιντζής δεν θα κάθεται πια σ’ αυτό το γραφείο απέναντί μου, και το «γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης» δεν θα συμπληρώνεται αυτονοήτως με τ’ όνομά του. Σχεδόν 12 χρόνια καριέρα στη γωνία που συναντά η Κηφισίας την Αλεξάνδρας. Στη γωνία που συναντούν οι πατέντες του Δημοσίου τον αεικίνητο επιθεωρητή. «Πώς τα πάτε;», τον ρωτάω με το που περνώ την πόρτα. «Σαν τους μελλοθανάτους που περιμένουν να έρθει το κάρο να τους πάρει!», μου απαντάει, και μετά γελάει πρόσχαρα. «Μια χαρά είμαι!», κάνει. «Τι νομίζατε;».
«Ακόμα κι ο Κιγκινάτος», είπε ο κ. Ρακιντζής, «κάποτε έφυγε». Τώρα, περιμένοντας τον αντικαταστάτη του, αποτολμά έναν απολογισμό πεπραγμένων 11 και κάτι ετών. Απ’ το καλοκαίρι του 2004, που όπως λέει «ούτε που ήξερα πως υπάρχει τέτοια Αρχή», μέχρι σήμερα.
«Θυμάμαι τότε», κάνει ο κ. Ρακιντζής, «πως λόγω εκλογών έπρεπε να αντικατασταθεί ο Δαφέρμος. Εγώ είχα προοπτική σ’ ένα χρόνο να συνταξιοδοτηθώ όταν μου είπαν “να πας εκεί για τα επόμενα πέντε χρόνια”. Αυτό ήταν». Δώδεκα χρόνια μετά, δεν υπάρχει Ελληνας που να μην ξέρει τον γενικό επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης. «Δεν είναι πως δεν δούλευε η υπηρεσία όταν ήρθα», λέει ο κ. Ρακιντζής όταν τον ρωτάω τι άλλαξε. «Είναι που δεν υπήρχε συντονισμός. Ευτυχώς ήταν ο Προκόπης Παυλόπουλος τότε υπουργός και καταλάβαινε τι ζητούσα. Αρχίσαμε να βγάζουμε τους νόμους για την υπηρεσία μου, είχαμε εξαιρετική συνεργασία». Με βλέπει που τον κοιτάζω περίεργα και… «μην το θεωρείτε αυτονόητο πως καταλαβαίνει ο υπουργός τι του ζητάς», λέει. «Πέρασαν πολλοί υπουργοί επί των ημερών μου και σας διαβεβαιώνω πως δεν καταλάβαιναν όλοι».
Οι ενοχλημένοι
Κάποιοι απ’ αυτούς, πάντως, ενοχλήθηκαν απ’ τον υπερδραστήριο επιθεωρητή. Το 2012 επί Δημήτρη Ρέππα του αφαίρεσαν τη δυνατότητα ένστασης κατά πειθαρχικών συμβουλίων, γιατί έθιξε τους συνδικαλιστές.
«Εβαλα τις φωνές στον Ρέππα, και τις ξαναπήρα τις αρμοδιότητες», λέει ο κ. Ρακιντζής. Και το 2013, επί Αντώνη Ρουπακιώτη, πήγε το γρηγορόσημο να ξεγλιστρήσει από ποινικό αδίκημα. «Ο συμφοιτητής μου ο Ρουπακιώτης τα άκουσε για καλά τότε!», κάνει ο κ. Ρακιντζής. Και βέβαια, πέρασε και ο Αντώνης Μανιτάκης, που επιχείρησε να καταργήσει τη θέση του επιθεωρητή διά της συγχωνεύσεως. «Εκεί τα media με βοήθησαν. Η αναγνωρισιμότητά μου. Μ’ αυτήν πολέμησα και κέρδισα τη μάχη». Αλλά βέβαια, ήταν μια μικρή μάχη. Γιατί για τον επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, ο πόλεμος είναι πάντοτε απέναντι στο Δημόσιο.
«Εγώ βλέπω από μέσα πού πάσχει το σύστημα και κάνω και προτάσεις διορθωτικές», λέει ο κ. Ρακιντζής. «Αυτό δεν το ξέρει ο κόσμος. Πέρα απ’ το να τιμωρήσω τον φταίχτη, προσπαθώ να βελτιώσω τους νόμους. Πάρτε, ας πούμε, το κόλλημα εντοπιότητας. Δεν μπορείς να κάνεις τον δικαστή ή τον εφοριακό στον τόπο σου. Γιατί φτάνουμε να έχουμε στη μία γωνία του δρόμου μια εφορία και απέναντι να έχει ανοίξει η γυναίκα του διευθυντή της εφορίας φορολογικό γραφείο. Ή σκεφτείτε τη διαδικασία επικύρωσης των δασικών χαρτών. Εγώ βλέπω τι γίνεται και λέω στους αρμόδιους “μόνο στις αεροφωτογραφίες να στηριχτείτε, μην πάτε στο δικαστήριο να διεκδικήσετε τίποτα”. Η πείρα μου λέει πως το Δημόσιο ποτέ δεν την κερδίζει στη δίκη – ποιος θα πάει μάρτυρας υπέρ του Δημοσίου;».
Είναι όλα αυτά που υπαγορεύει η κοινή λογική, αλλά κάποιος πρέπει να τα εφαρμόσει. Τουλάχιστον ο Λέανδρος Ρακιντζής μπορεί να περηφανεύεται πως, στα 11 χρόνια της θητείας του, οι καταγγελίες από απλούς ανθρώπους εικοσαπλασιάστηκαν. «Η συνεργασία του κόσμου ήταν το κλειδί», λέει. «Αλλοι άνθρωποι σε υψηλές θέσεις φοβούνται τι θα σκεφτεί ο κόσμος και κλειδώνονται. Εγώ ανοίχτηκα στον Τύπο, στα media. Πίστευα πως θα με βοηθήσουν στο έργο μου. Και έτσι έγινε. Ειδικά στην επαρχία, υπήρχε ομερτά. Δεν κατήγγελλε κανείς κανέναν, φοβούνταν οι άνθρωποι τον χωροφύλακα. Εκεί κάτι άλλαξε». Τον ρωτάω, αφού είναι έτσι, γιατί υπάρχει ακόμη διαφθορά. «Γιατί δεν υπάρχει τιμωρία», απαντά χωρίς περιστροφές. «Απ’ όλες τις υποθέσεις που έστειλα εγώ στον εισαγγελέα, είναι ζήτημα ένα 10% να έχει τελειώσει δικαστικά. Ολες οι άλλες εκκρεμούν. Αρχίζουν οι αναβολές και μετά σου λέει ο άλλος, ό,τι και να κάνω, δεν θα τιμωρηθώ. Οπότε…».
Ανευ τιμωρίας… κυρίως
Οπότε απ’ τις άπειρες υποθέσεις που κυνηγά ο επιθεωρητής, μία στις δέκα καταλήγει όπως πρέπει. «Οχι, δεν απογοητεύομαι», με προλαβαίνει. «Γιατί εγώ όλο παλεύω. Προχωράω παρακάτω». Περίπου σαν τον Δον Κιχώτη στη μάχη με το ανίκητο τέρας του Δημοσίου, ο Λέανδρος Ρακιντζής πιστεύει ακόμα στη διαφορά που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος μόνος του. Με μοναδική λόγχη, την προσωπική του ακεραιότητα.
«Εγώ, ξέρετε, δεν έχω ζητήσει ποτέ χάρη από κανέναν», λέει. «Ο γαμπρός μου, τώρα που μιλάμε, είναι πέντε χρόνια άνεργος. Αν σήκωνα το τηλέφωνο, σε μια μέρα θα έβρισκε δουλειά. Αλλά παραμένει άνεργος. Γιατί τίποτε δεν είναι δωρεάν. Και κυρίως οι χάρες».
Οι ίδιες «χάρες» που γεμίζουν κάθε χρόνο την ετήσια έκθεση του Σώματος Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης με τα χιλιάδες περιστατικά κακοδιαχείρισης και διαφθοράς στο Δημόσιο. Την οποία τη διαβάζεις και αναρωτιέσαι σε τι χώρα σού κλήρωσε να ζεις. «Υπερβάλλετε!», μου λέει ο κ. Ρακιντζής. «Ανάμεσα στους 750.000 δημοσίους υπαλλήλους υπάρχουν 4.000 που είναι λαμόγια και τους πιάνουμε. Υπάρχουν και μερικοί ακόμα που μας ξεφεύγουν. Αλλά υπάρχουν και πάνω από 740.000 ευσυνείδητοι άνθρωποι». «Και τι νόημα έχει να είσαι ευσυνείδητος σε μια χώρα σαν την Ελλάδα;», τον ρωτάω. «Εσείς για παράδειγμα. Δουλεύετε όλη μέρα στα 78 σας, για να μην εξαπατηθεί το Δημόσιο από κανέναν. Τι νόημα έχει αυτό;». Μια παύση και… «Τι να σας πω;», κάνει ο επιθεωρητής. «Ετσι έχω μάθει. Και να σας πω την αλήθεια, δεν ξέρω και τίποτε άλλο να κάνω!».
Απίθανα πράγματα που όμως ισχύουν
Να παίρνεις σύνταξη απ’ την ίδια καρέκλα στην οποία πρωτοκάθισες όταν μπήκες στον δημόσιο τομέα. Με την ίδια σφραγίδα στο χέρι, ακόμη και 40 χρόνια μετά. «Και όμως, υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι στη δημόσια διοίκηση», υπογραμμίζει ο Λέανδρος Ρακιντζής. Απ’ τη θέση του επιθεωρητή, έχει δει τα πιο απίθανα πράγματα να συμβαίνουν. «Θυμάμαι», μου αναφέρει, «τις προσλήψεις στο μετρό το 2009. Που προσέλαβαν οδηγούς υποτίθεται, και ο ένας ήταν μάγειρας, ο άλλος μουσικός, ο τρίτος κάτι άλλο». Και κανένας δεν ήταν οδηγός! Επειτα από 11 χρόνια σε αυτό το πόστο, βέβαια, ο κ. Ρακιντζής δεν εκπλήσσεται με τίποτα. «Παρότι», σημειώνει, «μερικές φορές αναρωτιέσαι πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος. Μια φορά, ας πούμε, ήταν ένας υπουργός Συγκοινωνιών – του οποίου βέβαια δεν θα σας πω το όνομά του. Και διαπίστωσα πως έδωσε τρεις άδειες βυτιοφόρων αυτοκινήτων σε μια εταιρεία, και στο χαρτί έγραψε πως το κάνει για «ανθρωπιστικούς λόγους»! Τελικά ανακαλύψαμε πως η γραμματέας του την είχε κάνει τη δουλειά. Αλλιώς δεν μπορούσε να δικαιολογήσει τις άδειες, και αφού μόνο αυτό είχε δικαίωμα να γράψει ο υπουργός, επικαλέστηκε λόγους ανθρωπισμού για τα βυτία. Να γελάει ο κόσμος δηλαδή». Τον ρωτάω αν αυτή ήταν η πιο αλλόκοτη περίπτωση απ’ όλες αυτές που έχει συναντήσει. Κάνει μια παύση και… «Θυμάμαι κι έναν άλλον αθεόφοβο», λέει χαρακτηριστικά. «Αυτόν τον έστειλα κανονικά στον εισαγγελέα. Ηταν διευθυντής σε μια υγειονομική υπηρεσία στην επαρχία. Εβγαλε, λοιπόν, βεβαίωση για τον εαυτό του και την υπέγραψε ο ίδιος πως έχει 80% αναπηρία. Και όλο αυτό, για να πάρει ένα φθηνό αναπηρικό αυτοκίνητο!
Το πιστεύετε;» αναφωνεί ο ίδιος ο κ. Ρακιντζής.