Με 130.000 εισιτήρια να έχουν ήδη κοπεί στις ελληνικές αίθουσες, η ταινία «Επιστροφή» του Αλεχάντρο Ινιαρίτου εξελίσσεται σε εισπρακτικό φαινόμενο για τη χώρα μας – από την ημέρα που ξεκίνησε η προβολή της (21/1), περίπου ένας στους δύο ανθρώπους που επισκέφτηκαν τα ελληνικά σινεμά επέλεξαν να δουν αυτό το επικών διαστάσεων γουέστερν. Η υπογραφή του Ινιαρίτου (Οσκαρ σκηνοθεσίας πέρυσι για το «Birdman») αποτελεί ένα είδος εγγύησης, ενώ υπάρχει και ο «κράχτης» που λέγεται Λεονάρντο Ντι Κάπριο, σε μια πολυδιαφημισμένη ερμηνεία που πιθανότατα θα του χαρίσει το πρώτο του βραβείο στην προσεχή βραδιά των Οσκαρ. Αλλά υπάρχει και κάτι ακόμη που εξηγεί το ενδιαφέρον του κόσμου. Σε όλους μας αρέσει να βλέπουμε αληθινές ιστορίες και το γεγονός ότι η ασύλληπτη περιπέτεια που παρακολουθούμε στην «Επιστροφή» βασίζεται στην πραγματικότητα είναι κάτι που, αν μη τι άλλο, προκαλεί κάποιο δέος.
Bάσει των διαθέσιμων στοιχείων που υπάρχουν για όλα όσα συνέβησαν το 1823 στις παγωμένες όχθες του ποταμού Μιζούρι στη σημερινή Νότια Ντακότα, μπορούμε να πούμε ότι η ταινία δεν είναι μεν απόλυτα ακριβής, αλλά ακολουθεί σχετικά πιστά το μύθο του Χιου Γκλας στο «ματωμένο» οδοιπορικό του. Ο Ινιαρίτου βάσισε το σενάριό του στο ομώνυμο μυθιστόρημα που έγραψε ο Αμερικανός Μάικλ Πανκ το 2002 – αν δεν έχετε ακούσει το όνομά του είναι επειδή ο Πανκ έχει, εκτός από τη συγγραφική, και τη διπλωματική ιδιότητα, η οποία τον δεσμεύει να μην εκφράζεται δημοσίως για ζητήματα εκτός της δουλειάς. Η ουσία είναι ότι πριν από τον Πανκ η ιστορία του Γκλας είχε γραφτεί και ξαναγραφτεί μερικές εκατοντάδες φορές, αρχής γενομένης από μια μαρτυρία που κατέγραψε το 1824 ένας δικηγόρος σε εφημερίδα της Φιλαδέλφειας. Ακολούθησαν ποιήματα, μυθιστορήματα, ιστορικές μελέτες και ταινίες – εκτός από την «Επιστροφή» υπάρχει και το φιλμ «Man in the Wilderness» (1971) του Ρίτσαρντ Χάρις.
Ο ήρωας που υποδύεται ο Ντι Κάπριο δεν είναι απλώς υπαρκτό πρόσωπο, αλλά ένας άνθρωπος με περίοπτη θέση στη λαογραφική κουλτούρα της Αμερικής. Η αληθινή του ιστορία, λοιπόν, έχει ως εξής: Γεννήθηκε κάπου στην Πενσιλβάνια το 1783 και η ζωή του υπήρξε εξαρχής περιπετειώδης. Λέγεται ότι σε νεαρή ηλικία βρήκε δουλειά ως ναύτης, μέχρι που αιχμαλωτίστηκε από τον διαβόητο πειρατή Ζαν Λαφίτ και έμεινε στο πλήρωμά του για δύο χρόνια. Τελικά απέδρασε βουτώντας στη θάλασσα και κολυμπώντας μέχρι τις ακτές του Τέξας. Στη συνέχεια αιχμαλωτίστηκε ξανά, αυτήν τη φορά από τους Ινδιάνους Παονί, με τους οποίους συνυπήρξε ειρηνικά για μερικά χρόνια, καθώς παντρεύτηκε μια γυναίκα της φυλής – ο γιος του, ο οποίος εμφανίζεται στην ταινία, δεν υπάρχει σε καμία μαρτυρία και αποτελεί μια μικρή σεναριακή αυθαιρεσία.
Η επίθεση της αρκούδας
Το 1822 ο Γκλας ενσωματώθηκε σε μια ομάδα ανδρών που συστάθηκε για να κυνηγά ζώα και να αποσπά τις γούνες τους, κατά μήκος του ποταμού Μιζούρι. Το εμπόριο γούνας βρισκόταν τότε στο απόγειό του και οι εταιρείες υπόσχονταν υψηλούς μισθούς για να προσελκύσουν τολμηρούς τυχοδιώκτες, έτοιμους να ρισκάρουν ακόμη και τη ζωή τους. Η επίθεση, για παράδειγμα, που δέχεται η ομάδα του Γκλας στην αρχή της ταινίας είναι ιστορικά καταγεγραμμένη. Οι Ινδιάνοι Ρι (ή Αρικάρα, όπως είναι πιο γνωστοί), αν και ήδη αποδεκατισμένοι εκείνη την εποχή, πράγματι κινούνταν στις συγκεκριμένες εκτάσεις. Το απόσπασμα είχε σημαντικές απώλειες (15 νεκρούς και 11 τραυματίες, ανάμεσά τους και ο Γκλας, που λέγεται ότι είχε πληγωθεί στο πόδι), αλλά συνέχισε την πορεία του. Μία από τις επόμενες μέρες και ενώ ο Γκλας είχε απομακρυνθεί από τους συντρόφους του προς αναζήτηση τροφής, δέχτηκε επίθεση από μια θηλυκή αρκούδα Γκρίζλι.
Τι ακριβώς έγινε εκείνη τη στιγμή δεν είναι ξεκάθαρο. Η επικρατέστερη εκδοχή αναφέρει ότι ο Γκλας αρχικά προσπάθησε ανεπιτυχώς να ανέβει σε κάποιο δέντρο και ότι η αρκούδα τελικά σκοτώθηκε από τους συντρόφους του, αφού πρώτα τον είχε τραυματίσει σε σημείο που να θεωρείται απίθανο να επιβιώσει. Γι’ αυτό και ο επικεφαλής της αποστολής Αντριου Χένρι έκρινε ότι το καλύτερο που μπορούσε να κάνει γι’ αυτόν ήταν να αφήσει μαζί του δύο από τους άνδρες του για να τον θάψουν όταν τελικά υποκύψει στα τραύματά του. Οι δύο άνδρες ήταν ο Τζον Φιτζέραλντ και ο Τζιμ Μπρίτζερ, επίσης υπαρκτά πρόσωπα, αν και το πραγματικό όνομα του Φιτζέρλαντ ήταν Τόμας Φιτζπάτρικ. Οσο για τον νεαρό Μπρίτζερ, εξελίχθηκε στην πορεία της ζωής του σε μυθική φιγούρα ανάμεσα στους πιονιέρους της Αγριας Δύσης.
Επειτα από πέντε μέρες, πράγματι οι Φιτζέραλντ και Μπρίτζερ αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τον τραυματία, φοβούμενοι μια νέα επίθεση των Ρι. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι ότι όλα αυτά συνέβησαν πιθανότατα Αύγουστο, άρα το παγωμένο τοπίο είναι και αυτό ένα σεναριακό ατόπημα. Η συγκεκριμένη λεπτομέρεια, βέβαια, ελάχιστα μειώνει τον άθλο του Χιου Γκλας, ο οποίος «αναστήθηκε» και σύρθηκε επί περίπου 320 χιλιόμετρα σε διάστημα έξι εβδομάδων, άοπλος, με ένα σπασμένο πόδι και βαθιές πληγές που άφηναν τα κόκαλά του να φαίνονται. Θεωρείται πολύ πιθανό να συνάντησε κάποιους Ινδιάνους που περιποιήθηκαν τα τραύματά του, αλλά επί της ουσίας επιβίωσε χάρη στην αποφασιστικότητά του και τη δύναμη που αντλούσε από την ανάγκη του για εκδίκηση. Σε τεύχος του 1939 το περιοδικό Time τον χαρακτήρισε τον «πιο θυμωμένο άνδρα των ΗΠΑ». Το παράδοξο είναι ότι τον μεν Μπρίτζερ, όταν τον βρήκε, τον συγχώρεσε, τον δε Φιτζέραλντ φοβήθηκε να τον πειράξει επειδή εν τω μεταξύ αυτός είχε καταταγεί στον στρατό.
Η περιπέτειά του διαδόθηκε από όσους ήταν παρόντες και το όνομά του έγινε αστραπιαία γνωστό σε εθνικό επίπεδο. Πολλές ιστορίες αναπαράγονταν και από τον ίδιο, καθώς, σε αντίθεση με το προφίλ του στην ταινία και σύμφωνα με τον ιστορικό και βιογράφο του Τζον Τ. Κόλμαν, ο Γκλας ήταν μάλλον πολυλογάς. Σε κάθε περίπτωση, αν και διάσημος, ο Γκλας δεν άλλαξε ζωή. Συνέχισε να δραστηριοποιείται στο εμπόριο γούνας ως κυνηγός, επιστρέφοντας στα μέρη του μαρτυρίου του. Σκοτώθηκε το 1833, δέκα χρόνια μετά την επίθεση της αρκούδας, σε μια συμπλοκή με τους Ρι, ακολουθώντας τη μοίρα χιλιάδων ανθρώπων που χάθηκαν στη βίαιη δημιουργία του αμερικανικού έθνους.