Περί τα μέσα της δεκαετίας του 1990, αν θυμάμαι καλά, όταν υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Θεόδωρος Πάγκαλος, πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίσημη επίσκεψη Ελληνα υπουργού Εξωτερικών στο Ιράν, μετά την επανάσταση του 1979 που ανέτρεψε τον Σάχη και έφερε στην εξουσία τους ισλαμιστές. Η περίσταση ήταν ιστορική και, για τον λόγο αυτόν, ο Πάγκαλος είχε πάρει μαζί του ένα ολόκληρο αεροπλάνο με δημοσιογράφους. Ημουν και εγώ ένας από αυτούς και θα σας πω το πιο αποκαλυπτικό από όσα συνέβησαν σε εκείνο το ταξίδι – σημειωτέον, αποκαλυπτικό για εμάς, όχι για τους Ιρανούς. Φθάσαμε νωρίς το βράδυ μιας ημέρας που τα εμπορικά καταστήματα ήσαν κλειστά. Ωστόσο, είχε προηγηθεί τέτοιο lobbying στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών από πλευράς των δημοσιογράφων, ώστε μόλις φθάσαμε, προτού καν μας οδηγήσουν στο ξενοδοχείο για να αφήσουμε τις βαλίτσες, μας πήγαν κατευθείαν σε ένα μαγαζί με χαλιά. Το κατάστημα ανήκε σε Εβραίο έμπορο, με τον οποίο είχε συνεννοηθεί η πρεσβεία μας, ώστε να το ανοίξει ειδικά για εμάς. Αυτή ήταν η απαίτηση των δημοσιογράφων και, πρωτίστως, των κυριών της αποστολής. Προφανώς, λοιπόν, ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίον ένας Ελληνας επισκέπτεται το Ιράν είναι ο ίδιος για τον οποίο το επισκέπτεται κάθε τόσο και η κ. Μοιραράκη.
Ο Αλέξης Τσίπρας, που τυγχάνει να βρίσκεται στο Ιράν αυτές τις μέρες, είναι μεν καθ’ όλα ένας τυπικότατος νεοέλληνας, αλλά είναι και ο πρωθυπουργός της Ελλάδος. Συνεπώς, ο σκοπός της επίσκεψής του ξεπερνά τα χαλιά, και μάλιστα εφόσον φρόντισε να συνοδεύεται από υπουργούς και επιχειρηματίες. Είναι φανερό ότι κάτι έλκει και την πρώτη και τη δεύτερη φορά Αριστερά στο Ιράν. Φάνηκε αυτό από τις πρώτες κιόλας ημέρες της διακυβέρνησης Συριζανέλ, με την ανάθεση των ελληνοϊρανικών σχέσεων στον μυστηριώδη και βλοσυρό εξάδελφο του πρωθυπουργού. Η έλξη αυτή εξηγείται. Οπωσδήποτε, παίζει κάποιον μικρό ρόλο το στυλιστικό: στο Ιράν η γραβάτα και το καθημερινό ξύρισμα έχουν εξοβελιστεί ως σύμβολα του τρόπου ζωής στη Δύση. Επομένως, εκεί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να νιώθει τελείως έξω από τα νερά του. Τον διαπνέει, άλλωστε, ο ίδιος φόβος –ενίοτε και η ίδια εχθρότητα– για τη Δύση και τον πολιτισμό της. Επειτα είναι οι παραδοσιακά καλές σχέσεις του «χώρου» με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Είναι γνωστό ότι, μετά την πτώση του καθεστώτος Τσαουσέσκου, ήταν η Βόρειος Κορέα που παρείχε στήριξη –ηθική, μην πάει ο νους σας στο πονηρό– στο ΚΚΕ Εσωτερικού. (Παρεμπιπτόντως, μόλις τις προάλλες είδα ένα φίλο που πέρασε κάποτε από την κατ’ ευφημισμόν λεγόμενη ανανεωτική Αριστερά και μου έλεγε ότι έχει ακόμη στη βιβλιοθήκη του, από εκείνα τα χρόνια, τα άπαντα του Κιμ Ιλ-σουνγκ…) Λέγεται όμως ότι ήταν και το Ιράν που στήριξε το ΚΚΕ εσ. εκείνα τα δύσκολα χρόνια μετά τον Τσαουσέσκου.
Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, όμως, ο λόγος που οδήγησε τον πρωθυπουργό στο Ιράν, εν μέσω πολιτικής κρίσης στην Αθήνα εξαιτίας του ασφαλιστικού, είναι η πεποίθηση πως η συγγένεια Αριστεράς και Ισλάμ μπορεί να αποδώσει οφέλη στις εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών. Ο πρωθυπουργός δήλωσε μάλιστα ότι είναι «στρατηγική επιλογή» του να γίνει η Ελλάδα «γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Ιράν». Ευγενής σκοπός, αλλά πολύ αμφίβολη η πραγματοποίησή του. Γιατί να βασισθούν στους Ελληνες οι Ιρανοί, αναρωτιέμαι, όταν, αφενός, οι εμπορικοί δεσμοί τους με άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι παλαιότεροι και ισχυρότεροι και, αφετέρου, όταν ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Ελλάδος δοκιμάζεται όσο ποτέ άλλοτε στον ένα χρόνο αριστερής διακυβέρνησης της χώρας. Σε μια περίοδο που το Ιράν, μετά την άρση των κυρώσεων, ανοίγεται και πάλι στον κόσμο, γιατί, αναρωτιέμαι ξανά, να επιλέξει ως γέφυρά του για την Ευρώπη μια σχεδόν ευρωπαϊκή χώρα, όταν τον ίδιο ρόλο διεκδικούν κανονικές ευρωπαϊκές χώρες, με ισχυρότερες οικονομίες και μεγαλύτερη ισχύ στο διεθνές πεδίο.
Να, λοιπόν, γιατί ξεκίνησα το σημείωμα αυτό με τα χαλιά. Ελπίζω να δόθηκε η ευκαιρία στον πρωθυπουργό και στη σύζυγό του όχι μόνο να θαυμάσουν τα περίφημα περσικά χαλιά για τα οποία είναι πασίγνωστο το Ιράν, αλλά να αγοράσουν και κάποια από αυτά. Να τους μείνει και κάτι χειροπιαστό από αυτό το ωραίο ταξίδι, γιατί όλα τα άλλα –τα μεγάλα λόγια, οι υψηλές στοχεύσεις και τα τοιαύτα– σύντομα θα έχουν γίνει καπνός…
Για να είναι ειλικρινής
Eνα μυστήριο της πολιτικής ζωής, επιτέλους, λύθηκε. Το οφείλουμε σε μια δημοσιογράφο, την κ. Σάσα Σταμάτη, η οποία είχε την τόλμη και, προπαντός, την ευφυΐα να ρωτήσει τον Νικήτα Κακλαμάνη κάτι το οποίο για πολλούς θα ήταν περιττό: γιατί δεν έκανε οικογένεια. Ο πρώην δήμαρχος Αθηναίων και νυν αντιπρόεδρος της Βουλής κατέπληξε τους πάντες με την ευθύτητα της απάντησής του: «Δεν το κυνήγησα, για να είμαι ειλικρινής», της είπε. Της είπε, βεβαίως, και πολλά άλλα: για τη δουλειά του στην οποία ήταν τελείως απορροφημένος, για τις δυσκολίες της συμβίωσης, αλλά και για δύο από τις σχέσεις του, την Εφη και την Εβελιν, οι οποίες κόντεψαν να καταλήξουν σε γάμο. Ολα αυτά, όμως, είναι μάλλον δευτερεύοντα και, παρότι αρκούντως διασκεδαστικά, διαισθάνομαι ότι κατά κάποιο τρόπο αποδυναμώνουν την ευθύτητα της αρχικής απάντησης.