Η Özge μεγαλώνει στη Σμύρνη τη δεκαετία του ’80. Ονειρεύεται μια ζωή γεμάτη περιπέτεια, τη στιγμή που η οικογένειά της και η κοινωνία απαιτούν προβλεψιμότητα. Η χώρα της είναι γεμάτη αντιθέσεις με τις οποίες έρχεται συνεχώς αντιμέτωπη, ως παιδί, ως έφηβη, ως κοπέλα, αναζητώντας τον προσωπικό της δρόμο. Με κάποιες από τις αναμνήσεις της μπορούμε εύκολα να ταυτιστούμε: όπως τον παιδικό θαυμασμό για τα παπούτσια με βέλκρο ή τον Commodore 64. Κάποιες άλλες στιγμές από την παιδική της ηλικία μας είναι τόσο οικείες, απλά βρίσκονται… από την άλλη πλευρά του καθρέφτη: τα παιδιά στα τουρκικά παράλια που βλέπουν μεταγλωττισμένα ελληνικά παιδικά χωρίς να καταλαβαίνουν, οι σχολικές γιορτές όπου ο Ελληνας είναι ο κακός και ο Τούρκος πέφτει ηρωικά μαχόμενος για την ελευθερία…
Το τρυφερό, αυτοβιογραφικό κόμικ «Dare to disappoint, growing up in Turkey» της Özge Samanci.
– Πώς προέκυψε η ιδέα για το βιβλίο;
– Πριν από 15 χρόνια, σαν δώρο για ένα φίλο, γέμισα ένα ολόκληρο τετράδιο με ιστορίες από την παιδική μου ηλικία. Ζωγράφισα ανέκδοτες στιγμές από τη ζωή μου με γρήγορα σκίτσα. Χρειάστηκα μια ολόκληρη εβδομάδα. Το τετράδιο έγινε πολύ δημοφιλές ανάμεσα στους φίλους μου. Βλέποντας λοιπόν τη δύναμη των πραγματικών περιστατικών, αποφάσισα να κάνω αυτό το βιβλίο.
– Ποιο είναι το πραγματικό θέμα του βιβλίου; Είναι η πορεία από την παιδική ηλικία στην αυτογνωσία; Ή αυτό ήταν απλά ο καμβάς, για να παρουσιάσετε στον αναγνώστη την τουρκική κοινωνία της εποχής και τις αντιθέσεις της;
– Και τα δύο. Δεν θα μπορούσα να πω την ιστορία μου στην Τουρκία χωρίς να περιγράψω την πολιτική και πολιτισμική ατμόσφαιρα. Οι πολιτικές διαμάχες έχουν πάντα επίδραση στον τρόπο που μεγαλώνουμε.
– Μεγαλώνοντας στη Σμύρνη, ποια ήταν η αίσθηση που είχατε για την Ελλάδα;
– Μας έκαναν πλύση εγκεφάλου για τους Ελληνες. Μας δίδασκαν ότι οι Ελληνες θέλουν να επιτεθούν στη Σμύρνη. Οταν ήμουν παιδί, πίστευα ότι οι Ελληνες ήταν το απόλυτο κακό. Κάποιες φορές, όταν άκουγα πολλά αεροπλάνα να περνούν, σκεφτόμουν «ω! ξεκίνησε η εισβολή!».
– Εχει αλλάξει σήμερα η αντίληψή σας;
– Μεγαλώνοντας κατάλαβα ότι η Ιστορία που μας δίδασκαν ήταν γραμμένη από ανθρώπους με μια λοξή οπτική. Μεγάλωσα βλέποντας τα ελληνικά νησιά από απέναντι. Παιδί, πίστευα ότι η Ελλάδα είναι μπλε, σαν τα βουνά της. Οταν επισκέφθηκα την Αθήνα το 2013 μου κόπηκε η ανάσα από τις ομοιότητες που έχει με τη Σμύρνη: το κλίμα, το φαγητό, η αρχιτεκτονική, ο τρόπος ζωής, η αίσθηση του χιούμορ και οι χειρονομίες των ανθρώπων. Οταν πήγα στη Μυτιλήνη, αυτή τη φορά στον ορίζοντα έβλεπα τα μπλε βουνά της Σμύρνης. Η Τουρκία έδειχνε από μακριά ακριβώς όπως η Ελλάδα.
– Σε ένα από τα περιστατικά του βιβλίου περιγράφετε μια σχολική γιορτή, όπου οι Ελληνες είναι οι «κακοί». Είμαστε ακόμα «οι κακοί» στα βιβλία της Ιστορίας και, κατ’ επέκταση, στην αντίληψη της κοινωνίας;
– Δεν γνωρίζω. Συχνά υπάρχει κενό ανάμεσα σε αυτά που διδασκόμαστε στο σχολείο και σε αυτό που ο κόσμος πιστεύει. Νομίζω ότι και οι δύο κοινωνίες σταδιακά ανακαλύπτουν τις ομοιότητες ανάμεσα στις δύο κουλτούρες – ο τουρισμός και τα ΜΜΕ έχουν σημαντικό ρόλο σε αυτό.
– Μεγαλώσατε σε μια μεταβατική εποχή για την Τουρκία, από τον Εβρέν στον Οζάλ. Βρίσκεται, κατά τη γνώμη σας, ξανά η Τουρκία σήμερα σε μια μετάβαση;
– Ναι, απόλυτα. Ο Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα (ΑΚΡ) χρησιμοποιούν το ισλάμ και την κρατική βία για να παραμείνουν στην εξουσία. Ενόσω εμποτίζει τον κόσμο με τις δικές του, πιο συντηρητικές και «ισλαμικές» αξίες, ο ίδιος και το κόμμα του χτίζουν έναν εξαιρετικά σκληρό και διεφθαρμένο καπιταλισμό.
– Το βιβλίο τελειώνει λίγο πριν από τις τελικές σας εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Τι συνέβη έκτοτε;
– Συνέχισα τις σπουδές μου στον κινηματογράφο και τα ψηφιακά μέσα. Εν τω μεταξύ έκανα κόμικ για χιουμοριστικά περιοδικά και για το δικό μου webcomic (www.ordinarycomics.com). Φτιάχνω διαδραστικές εικαστικές παρεμβάσεις, κάνω κόμικ, διδάσκω (σ.σ.: στο Northwestern University στο Ιλινόις). Μου πήρε αρκετά χρόνια να καταφέρω να πω ότι είμαι καλλιτέχνις.