Η τροπολογία με την οποία ο αριθμός των δημοπρατούμενων τηλεοπτικών αδειών ορίσθηκε σε τέσσερις (4), και η αρμοδιότητα της οργάνωσης της διαγωνιστικής διαδικασίας για τη χορήγησή τους ανατέθηκε στον υπουργό Επικρατείας, πάσχει πολλαπλά.
Η συνταγματική αναθεώρηση του 2001 (άρθρο 15 παρ. 2) υπήγαγε τον έλεγχο και την επιβολή διοικητικών κυρώσεων επί της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης στην αποκλειστική αρμοδιότητα του ΕΣΡ. Πριν από τη συνταγματική αναθεώρηση, η αρμοδιότητα του καθορισμού του αριθμού των τηλεοπτικών αδειών ανήκε στον υπουργό Τύπου και ΜΜΕ, η δε σχετική ρύθμιση προέβλεπε την εξάντληση των τεχνικών δυνατοτήτων, δηλαδή τη χορήγηση τόσων τηλεοπτικών αδειών όσο ήταν τεχνικώς εφικτό (βλ. άρθρο 2 παρ. 2 του ν. 2328/1995). Η αρμοδιότητα αυτή μεταφέρθηκε με την αναθεώρηση, άνευ άλλου τινός, στο ΕΣΡ, κατ’ αποκλειστικότητα. Επομένως, η τροπολογία αντίκειται στη συνταγματική διάταξη.
Στην αιτιολογική έκθεση της τροπολογίας αναφέρεται ότι το αναθεωρημένο άρθρο 15 του Συντάγματος για τη ραδιοφωνία και τηλεόραση περιορίζει την αποκλειστική αρμοδιότητα του ΕΣΡ στον έλεγχο και στην επιβολή κυρώσεων για παράβαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας.
Το άρθρο αυτό ορίζει επί λέξει: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του ΕΣΡ … Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους … λαμβάνει και τη μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας …». Η αιτιολογική έκθεση κάνει προφανώς διάκριση μεταξύ του «αμέσου ελέγχου του Κράτους» αφ’ ενός και του «ελέγχου και της επιβολής διοικητικών κυρώσεων» εκ μέρους του ΕΣΡ αφ’ ετέρου. Δηλαδή, κατά την αιτιολογική έκθεση, ο «έλεγχος» που ασκεί το ΕΣΡ είναι τμήμα μόνο του «άμεσου ελέγχου του Κράτους», το υπόλοιπο του οποίου ασκείται από τον αρμόδιο υπουργό.
Πλην όμως, ο έλεγχος του ΕΣΡ δεν είναι «έλεγχος για την επιβολή διοικητικών κυρώσεων», αλλά «έλεγχος και επιβολή διοικητικών κυρώσεων». «Αμεσος έλεγχος του Κράτους» και «έλεγχος από το ΕΣΡ», και μάλιστα κατ’ αποκλειστικότητα, είναι ένα και το αυτό. Ορθώς επισημαίνεται στην επιστήμη, προ πολλού, ότι δεν υπάρχουν δύο ή τρεις έννοιες του «άμεσου ελέγχου του Κράτους», αλλά μόνο μία, εκείνη που καλύπτει όλα τα θέματα που μπορούν να επηρεάσουν ουσιωδώς τη ραδιοτηλεοπτική δραστηριότητα. Σε αυτά περιλαμβάνεται και η χορήγηση των τηλεοπτικών αδειών, συνεπώς και ο καθορισμός του αριθμού τους, αφού το ζήτημα αυτό συναρτάται άμεσα με τη διασφάλιση του πλουραλισμού της πληροφόρησης, την οποία εγγυάται, κατά το Σύνταγμα, το ΕΣΡ και όχι τα πολιτικά όργανα του Κράτους, δηλαδή η Κυβέρνηση ή η Βουλή.
Ο καθορισμός του αριθμού των τηλεοπτικών αδειών μόνο σε τέσσερις αντίκειται στην αρχή του πλουραλισμού της τηλεοπτικής πληροφόρησης, που επιβάλλει τη βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων τεχνικών πόρων, ώστε να δοθεί η δυνατότητα εισόδου στο τηλεοπτικό σύστημα του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών. Η Ελλάδα κινδυνεύει να είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη, όπου η μετάβαση από την αναλογική στην ψηφιακή τηλεόραση θα έχει ως συνέπεια τη μείωση του πλουραλισμού της τηλεοπτικής πληροφόρησης, η διασφάλιση του οποίου, στον μέγιστο δυνατό βαθμό, αποτελεί ουσιώδη προϋπόθεση για την πραγμάτωση του δικαιώματος των πολιτών στην πληροφόρηση.
Από τα παραπάνω προκύπτει (α) ότι η αρμοδιότητα καθορισμού του αριθμού των τηλεοπτικών αδειών ανήκει αποκλειστικά στο ΕΣΡ, (β) ότι ο αριθμός αυτός πρέπει να ανταποκρίνεται, κατά το δυνατόν, στην εξάντληση των διαθέσιμων τεχνικών πόρων με γνώμονα την αρχή του πλουραλισμού και (γ) ότι η αρμοδιότητα της οργάνωσης της διαγωνιστικής διαδικασίας ανήκει επίσης κατ’ αποκλειστικότητα στο ΕΣΡ, ως τμήμα του «ελέγχου» του.
*Ο κ. Χαράλαμπος Ανθόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Δημοσίου Δικαίου.
**Ο κ. Ξενοφώντας Κοντιάδης είναι καθηγητής Δημοσίου Δικαίου.
***Ο κ. Φίλιππος Σπυρόπουλος είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου.