Το «Γραμματικής βιβλίον δεύτερον: ήτοι το περί συντάξεως των οκτώ του λόγου μερών χάριν της νεολαίας της αυτού πατρίδος και των παρ’ αυτώ παιδείας ένεκα φοιτώντων αλλοδαπών νέων Η περιστέρα, ηθικόν διήγημα» σχολικό εγχειρίδιο Γλώσσας, που συνέγραψε ο Γρηγόριος Σαράφης Κυδωνιεύς μπορεί να ξεφυλλίσει στην ηλεκτρονική πλατφόρμα elibrary.iep.edu.gr ο επισκέπτης της Δημόσιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Παλαιών Σχολικών Εγχειριδίων του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Πρόκειται για βιβλίο του 1828, και είναι το παλαιότερο της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης που περιλαμβάνει συνολικά 5.979 βιβλία και προγράμματα σπουδών, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν σε ελληνικά σχολεία από το 1821 και μετά.
Ειδικότερα, η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη αποτελεί πολύτιμο θησαυρό για τους ερευνητές και όσους θέλουν να βυθιστούν στις σχολικές τους αναμνήσεις, αλλά και την πορεία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Για παράδειγμα, ξεφυλλίζοντας τα «55 Τραγούδια για Σχολεία και Οικογενείας», το παιδαγωγικό βοήθημα Μουσικής που απευθυνόταν στις μεικτές χορωδίες Ανδρών-Γυναικών και στις παιδικές χορωδίες (συγγραφέας του ο Νικόλαος Μαργαρίτης, τακτικός καθηγητής της Μουσικής στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία των Ιωαννίνων), ο επισκέπτης θα δει παρτιτούρες των τραγουδιών «Σε σένα πλάστη», «Τα προβατάκια», «Η Ροδιά»… Εάν πάλι ο επισκέπτης διαλέξει το «De Viris Illustribus», θα μελετήσει βίους επιφανών Ρωμαίων από το 753 π.Χ. έως το 14 μ.Χ. και 64 αποσπάσματα Λατινικών από το βιβλίο του Lhomond. Επίσης, μέσα από το «Σοφοκλέους Αντιγόνη: διασκευασθείσα κατά τον αρχαίον τρόπον: προς χρήσιν των εν τοις σχολείοις φοιτώντων νέων εκ της εκδόσεως του Eduar. Wunderus» (έκδοση 1888) μπορεί να εντρυφήσει στο πώς διδάσκετο στα τέλη του 19ου αιώνα η πιο πολυδιδαγμένη αρχαία τραγωδία στα ελληνικά σχολεία.
«Ψηφιοποιήθηκαν σχολικά εγχειρίδια από τον 19ο αιώνα έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980, προγράμματα σπουδών και πρακτικά εκπαιδευτικών φορέων. Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού ανήκε στο πρώην Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, διάδοχο του οποίου αποτελεί το ΙΕΠ» λέει στην «Κ» ο κ. Σωτήρης Γκλαβάς, πρώην πρόεδρος του ΙΕΠ και με μακρά θητεία στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Η αναζήτηση βέβαια επεκτάθηκε σε βιβλιοθήκες, ιδρύματα, αρχεία και παλαιοπωλεία. Επίσης, στην ηλεκτρονική πλατφόρμα υπάρχουν εκπαιδευτικά παιχνίδια που φτιάχτηκαν από επιστήμονες με βάση τα παλιά βιβλία, και τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς (και όχι μόνο, φυσικά) στο πλαίσιο της σχολικής διαδικασίας.
«Το έργο της δημιουργίας δημόσιας ψηφιακής βιβλιοθήκης παλαιών σχολικών εγχειριδίων, που έγινε με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, είναι ένα έργο ιστορικό που δεν τελείωσε. Δεν μπορούμε να πούμε ότι θα ολοκληρωθεί κάποια στιγμή, όσο θα εκδίδονται νέα βιβλία και θα συντάσσονται νέα προγράμματα σπουδών, οπότε τα παλιά πρέπει να εντάσσονται στην ιστορική συλλογή» αναφέρει ο Ευστάθιος Στυλιάρης, προϊστάμενος Γραφείου Τεχνικής Στήριξης ΙΕΠ και μέλος της επιτροπής παρακολούθησης του έργου.
Εκτός από την ενημέρωση των Ελλήνων πολιτών, ότι με ένα κλικ στον υπολογιστή τους μπορούν να θυμηθούν και να διαβάσουν τα βιβλία που είχαν στο σχολείο, να τα κατεβάσουν στον υπολογιστή τους ή να τα εκτυπώσουν, το έργο βοηθά και τους εκπαιδευτικούς και τους ερευνητές. Μία ακόμη πρόκληση για τους ανθρώπους του ΙΕΠ είναι να αναζητηθούν τα βιβλία και τα προγράμματα σπουδών που διδάχθηκαν σε σχολεία όπου υπήρξε ελληνισμός. «Είχαμε σχολεία στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια με δικές τους εκδόσεις βιβλίων» παρατηρεί ο κ. Στυλιάρης και προσθέτει: «Στην Κωνσταντινούπολη, για παράδειγμα, υπάρχουν ιδιωτικές συλλογές συνταξιούχων εκπαιδευτικών που δεν είναι καταγεγραμμένες, αλλά είναι γνωστές από στόμα σε στόμα. Θα μπορούσαμε και εμείς με την αναζήτηση αντίστοιχης στήριξης να προχωρούσαμε σε ψηφιοποίηση των βιβλίων ώστε να μη χαθούν αυτά τα ιστορικά βιβλία».