«Το κλείσιμο των συνόρων είναι μη αναστρέψιμo στην παρούσα φάση. Νίκησαν οι Ορμπαν της Ευρώπης»: η άφιξη της ελληνικής αντιπροσωπείας στο κτίριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, λίγο μετά τις 9 π.μ. χθες, συνοδεύθηκε από την αμήχανη και σε ύφος έντονης απογοήτευσης αντίδραση. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και οι στενοί συνεργάτες του φάνηκε να αιφνιδιάζονται από το προσχέδιο δήλωσης της συνόδου, που κατηγορηματικά ανέφερε ότι η βαλκανική οδός έχει πλέον κλείσει για τις παράνομες ροές μεταναστών, δίνοντας χαρακτήρα τετελεσμένου σε αυτό που η Αθήνα όλες τις προηγούμενες ημέρες καταδίκαζε ως μονομερή δράση συγκεκριμένων χωρών, κατά παράβαση των ενιαίων ευρωπαϊκών αποφάσεων. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι, ενώ το κείμενο αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε επίπεδο αντιπροσωπειών το προηγούμενο βράδυ, κανείς από τους συνεργάτες του κ. Τσίπρα δεν ήταν σε θέση να εξηγήσει πώς οι συγκεκριμένες αναφορές έγιναν αποδεκτές από τη χώρα μας.
Περίπου τρεις ώρες αργότερα, σε μια αιφνίδια μεταστροφή, από το πρωθυπουργικό περιβάλλον άρχισε να γίνεται λόγος για «διαμόρφωση διαφορετικού κλίματος στη Σύνοδο Κορυφής», με την πίεση να μετατίθεται στην Τουρκία. Συνδυαστικά, άρχισαν να κυκλοφορούν πληροφορίες ότι η Γερμανία, συνεπής στη θέση των προηγούμενων ημερών, εμφανιζόταν να διαφωνεί σε μια τόσο κατηγορηματική αναφορά σε κλείσιμο συνόρων στο κείμενο της δήλωσης. Αυτό που είχε μεσολαβήσει και το οποίο, όπως όλα δείχνουν, εξελίχθηκε για άλλη μία φορά ερήμην της Ελλάδας ήταν μια πολύωρη συνάντηση – δείπνο της Γερμανίδας καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ, του Τούρκου πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου και του Ολλανδού πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε, το βράδυ της Κυριακής. Εκεί επισφραγίσθηκε η μετατόπιση της ατζέντας της συνόδου σε μια νέα συμφωνία ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Τουρκία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Ο κ. Νταβούτογλου έθεσε στους συνομιλητές του τα μαξιμαλιστικά αιτήματα της Αγκυρας, η οποία συζητούσε ως αντάλλαγμα να αποδεχθεί για πρώτη φορά την επανεισδοχή και Σύρων προσφύγων ανοίγοντας παράθυρο για αποτελεσματικό έλεγχο των ροών από τα τουρκικά παράλια προς τα ελληνικά νησιά. Ο κ. Τσίπρας και η ελληνική αντιπροσωπεία πληροφορήθηκαν τις λεπτομέρειες της συζήτησης αυτής και τα νέα δεδομένα που είχαν διαμορφωθεί για τη σύνοδο στη συνάντηση που είχαν με την κ. Μέρκελ λίγο πριν αρχίσει το γεύμα των ηγετών, με το οποίο άνοιξαν οι εργασίες της συνόδου.
Δύο στρατόπεδα
Εκείνη τη στιγμή είχαν ήδη διαμορφωθεί δύο στρατόπεδα: το ένα, πιστό στη σκληρή γραμμή των κλειστών συνόρων που επέβαλαν η Αυστρία και οι χώρες του Βίσεγκραντ. Το δεύτερο στρατόπεδο διαμορφώθηκε από τη σύμπραξη της κ. Μέρκελ και της Κομισιόν, στο οποίο προσχώρησε και η ελληνική πλευρά. Ηταν η γραμμή καταδίκης των αποκλεισμών – αν και ακόμα και η Αθήνα εμφανίσθηκε να συναινεί να περιληφθεί σαφής αναφορά σε κλείσιμο του βαλκανικού περάσματος, για να λειτουργήσει αποθαρρυντικά στη συνέχιση συγκέντρωσης προσφύγων και μεταναστών στην Ειδομένη. Το πλαίσιο που εμφανίσθηκαν να προωθούν η Αγκελα Μέρκελ και ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ουσιαστικά αντιπροσώπευε μια περισσότερο «ολιστική» αντιμετώπιση του προβλήματος, με πραγματοποίηση από ελληνικής πλευράς των δεσμεύσεων για πλήρη λειτουργία των hot spots και δημιουργία των 50.000 θέσεων φιλοξενίας, με ανάπτυξη των δυνάμεων του Frontex και του ΝΑΤΟ και με υλοποίηση της φιλόδοξης νέας συμφωνίας με την Τουρκία.
Βεβαίως, η διαπραγμάτευση αυτή για ένα νέο πλαίσιο συμφωνίας, που στην περίπτωση της Ελλάδας εμπεριείχε και τον ευαίσθητο παράγοντα των εθνικών θεμάτων εξαιτίας της απαίτησης της Αγκυρας για άνοιγμα των κεφαλαίων διαπραγμάτευσης που έχει μπλοκάρει η Κύπρος, εγκαινίασε πολύωρο κύκλο διαβουλεύσεων, καθώς η προοπτική ταχύτερης απελευθέρωσης των ταξιδιωτικών θεωρήσεων για την Τουρκία προκάλεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, αντιδράσεις από χώρες όπως η Γαλλία και το Βέλγιο.