Εν αναμονή της συνεδρίασης της ΕΚΤ την Πέμπτη, οι αγορές οδηγούν το ευρώ σε υποχώρηση, πιθανολογούν επέκταση του προγράμματος αγοράς ομολόγων, ενώ εκφράζουν ανησυχία για το ενδεχόμενο νέας απογοήτευσης από την πολιτική της τράπεζας. Προεξοφλώντας μείωση των επιτοκίων σε αρνητικό έδαφος, στο -0,4% από το -0,3%, η αγορά οδήγησε χθες το ευρώ σε υποχώρηση, το οποίο στην αρχή της συνεδρίασης υποχώρησε στο 1,0957 δολάριο για να ανακάμψει το απόγευμα στα 1,0965 δολάρια. Πολλοί οικονομολόγοι, όπως και ο Πίτερ Πρατ, στέλεχος της ΕΚΤ, επισημαίνουν πως στην παρούσα περίσταση διακυβεύεται η αξιοπιστία της τράπεζας και η εμπιστοσύνη της αγοράς στη δυνατότητά της να τονώσει τον αποπληθωρισμό στην Ευρωζώνη.
Οικονομολόγοι και διαπραγματευτές πιθανολογούν πως η τράπεζα θα αυξήσει την αξία των μηνιαίων αγορών ομολόγων κατά 10 δισ. ευρώ πέραν του υφιστάμενου ορίου των 60 δισ. ευρώ, ή θα ανακοινώσει περαιτέρω χρονική επέκταση του προγράμματος πέραν του Μαρτίου 2017. Δεν λείπουν, όμως, κι εκείνοι που εκφράζουν ανησυχία για τον αντίκτυπο των επιλογών της: ο Χανς Ρέντερκερ, στέλεχος της Morgan Stanley στο Λονδίνο, προειδοποιεί πως «σε αντίθεση με τον Δεκέμβριο, όταν είχαν καλλιεργηθεί μεγάλες προσδοκίες, σήμερα οι αγορές επιδεικνύουν ρεαλισμό που σημαίνει πως αν η τράπεζα υπερβεί τις προσδοκίες ενδέχεται το ευρώ να δεχθεί νέες πιέσεις». Είχε προηγηθεί τον Δεκέμβριο η απογοήτευση που προκάλεσε στις αγορές η τράπεζα, όταν ανακοίνωσε ότι παρατείνει κατά έξι μήνες το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, αλλά διέψευσε τις προσδοκίες για αύξηση της αξίας των μηνιαίων αγορών ομολόγων. Στο μεταξύ, το ευρώ υπονομεύεται από την ανησυχία για την αναιμική ανάπτυξη της Ευρωζώνης, τις συνέπειες της προσφυγικής κρίσης, αλλά και από την πολιτική αβεβαιότητα σε Ισπανία και Ιρλανδία.
Πολλοί αναλυτές υπογραμμίζουν πως το πρόβλημα για την ΕΚΤ και προσωπικά για τον επικεφαλής της, Μάριο Ντράγκι, είναι πως στον «επικό του αγώνα κατά του πληθωρισμού», όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει το Bloomberg, έχει επιστρατεύσει οκτώ μειώσεις επιτοκίων, δύο προγράμματα φθηνών δανείων προς τις ευρωπαϊκές τράπεζες και ένα πρόγραμμα αγοράς ομολόγων που έχει παραταθεί κατά έξι μήνες και όμως δεν έχει έως τώρα το επιθυμητό αποτέλεσμα: την περασμένη εβδομάδα, ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης διολίσθησε εκ νέου σε αρνητικό πρόσημο, στο -0,2%. «Ο Ντράγκι δεν θα θελήσει να απογοητεύσει εκ νέου τις αγορές», σχολιάζει ο Χόλγκερ Σάντε, αναλυτής ευρωπαϊκών θεμάτων στη Nordea Markets της Κοπεγχάγης, που υπενθυμίζει ότι «άμεση μέριμνα της ΕΚΤ είναι να αποτρέψει τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού». Στο μεταξύ, σημαντική μερίδα οικονομικών αναλυτών εκφράζει επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα των αρνητικών επιτοκίων στην τόνωση της ανάπτυξης και του πληθωρισμού. Πολλοί επισημαίνουν, επίσης, τις ανεπιθύμητες παρενέργειές τους, όπως είναι η πτώση της κερδοφορίας των τραπεζών.
Προειδοποίηση από την BIS
Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) ένωσε χθες τη φωνή της με τους επικριτές της πολιτικής των αρνητικών επιτοκίων, προειδοποιώντας ότι είναι άγνωστο το πώς θα συμπεριφερθούν ιδιώτες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αν τα επιτόκια παραμείνουν σε αρνητικό έδαφος για πολύ καιρό. Υπογράμμισε ότι τα αρνητικά επιτόκια συνεπάγονται μείωση του κόστους δανεισμού για τις τράπεζες αλλά δεν έχουν ακόμη επηρεάσει την πραγματική οικονομία, επιχειρήσεις και νοικοκυριά, με τον τρόπο που την επηρεάζουν οι μειώσεις επιτοκίων όταν αυτά έχουν θετικό πρόσημο. Δεν παρέλειψε, όμως, να επισημάνει τους κινδύνους που εγκυμονούν τα αρνητικά επιτόκια για τον χρηματοπιστωτικό τομέα και να προειδοποιήσει για το ενδεχόμενο «να αμφισβητηθεί η βιωσιμότητα του επιχειρηματικού μοντέλου που αντιπροσωπεύουν οι τράπεζες ως χρηματοπιστωτικοί μεσολαβητές». Σημειωτέον ότι η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων προκαλεί αντιδράσεις άλλων κεντρικών τραπεζών που κατηγορούν την ΕΚΤ, την Τράπεζα της Ιαπωνίας, και γενικότερα όσες κεντρικές τράπεζες έχουν καταφύγει σε αυτό το μέσο, ότι επιδίδονται σε μια κοντόφθαλμη προσπάθεια να αποδυναμώσουν τα νομίσματά τους.